Türkiye’de Rüşvet Yasa Dışı Mı?
ABD merkezli Alexion Pharmaceuticals şirketinin, Sağlık Bakanlığının ilgili komisyon üyelerine rüşvet verdiği iddia ediliyor. ABD’li otoritenin 21 milyon dolar ceza verdiği şirket, 2010–2015 yılları arasında Soliris marka ilacı yaygınlaştıracak lehte onay ve düzenlemeler için Türkiye’de 1,3 milyon dolar rüşvet vermekle suçlanıyor.
ABD merkezli ilaç şirketi Alexion Pharmaceuticals; Türkiye, Rusya ve Kolombiya’daki şirketleri üzerinden kamu görevlilerine milyonlarca dolar değerinde rüşvet vermekle suçlandı. Securities and Exchange Commission (Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu — SEC) şirkete yönelik suçlamalara dair ayrıntıları komisyon kararıyla kamuoyuna açıkladı.
Rüşvetin Önlenmesi ve Yabancı Ülkelerde Yolsuzluk Uygulamaları Kanunu (FCPA) uyarınca 21 milyon $ para cezasına çarptırılan şirket iddiaları kabullenmek ya da reddetmek yerine uzlaşmayı tercih etti. 2 Temmuz tarihli komisyon kararında uzlaşma teklifinin kabul edileceği belirtiliyor.
SEC’in açıkladığı belgeye göre Soliris marka ilacın satılmaya başlandığı 2009 yılında reçetelerin onaylanması konusunda güçlükler yaşandı. Özellikle ender görülen hastalıklarda, ilaç tedavisinin başlaması için tekil olarak tüm reçetelerin Sağlık Bakanlığı komisyonlarında görevli sağlık çalışanları tarafından onaylanması gerekiyor. Bu gibi kararlar ve lehte düzenlemeler için bir danışman üzerinden aktarılan rüşvetin; nakit para, hediye ve tatil gibi biçimlerde Sağlık Bakanlığının ilgili komisyonlarındaki temsilcilere dağıtıldığı belirtiliyor. Danışmanın, Sağlık Bakanlığındaki üst düzey bağlantıları nedeniyle seçildiği SEC’in iddiaları arasında.
2010–2015 yılları arasında Alexion Türkiye şubesinin, Soliris marka ilaç hakkında olumlu düzenlemelerin yapılabilmesi için Sağlık Bakanlığı yetkililerine 1.3 milyon dolar değerinde rüşvet verdiği iddia ediliyor.
Bunun yanı sıra, 2012–2015 yılları arasında Alexion Türkiye yöneticilerinin, komisyon temsilcilerine 100 bin doların üzerinde usulsüz ödeme yaptığı iddia ediliyor. Bu ödemeler karşılığında gerekli onay ve düzenlemelerin çıkması ve ilacın piyasada yaygınlaşması ile şirketin Türkiye’de 6,6 milyon dolardan fazla haksız kazanç elde ettiği hesaplanıyor. Rüşvet karşılığı şirketin yalnızca onayların çıkmasıyla değil, aynı zamanda düzenlemelere dair gizli bilgilere erişerek de avantaj sağladığı belirtiliyor.
Alexion Pharmaceuticals, Türkiye ve diğer şubelerindeki muhasebe hilelerini tespit edebilecek güçlü iç denetim mekanizmalarından yoksun olmakla ve çalışanlara yolsuzlukla mücadele ve uyum konusunda gerekli bilinçlendirme ve farkındalık eğitimlerini sağlamamakla da suçlanıyor.
Türkiye’de konuyla ilgili henüz bir yargı süreci işletilmedi. Tarihlerin, kurumların bu kadar açık bir biçimde yer aldığı iddialarla ilgili olarak gerekli soruşturmalar yürütülmelidir. Yolsuzlukla ilintili suçlarda cezasızlık uygulamaları artık bu temel soruyu zorunlu kılıyor. Türkiye’de rüşvet hâlâ yasa dışı mı?
[1] In the Matter of Alexion Pharmaceuticals, Inc., Securities Exchange Act of 1934, Accounting and Auditing Enforcement, Yayın No. 89214: (2 Temmuz 2020). Erişim yeri: <https://www.sec.gov/litigation/admin/2020/34-89214.pdf>
