Kanye West’in çok uzun zamandır beklenen albümü Donda’ya büyük ihtimalle 5 Ağustos’ta kavuşacağız. Yayınlanma tarihi sıkça ertelendiği için — 2020’den beri bekleniyor — benim gibi Kanye Stan’leri, kendisinin nerede neyle meşgul olduğunu ve özellikle bahanesinin ne olduğunu oldukça merak ediyor. Ancak nihayet Donda için bir dinleme partisi gerçekleştirdi.
Albümün tamamlanmamış olmasına rağmen binlerce insan, Mercedes Benz Atlanta Stadium’da bir araya geldi. O gün ise Kanye West’in albümün yapımını bitirene kadar orada yaşayacağını öğrendik. Benzeri görülmemiş bu flex gibi kendisini konu alan haber içeriklerinde büyük bir artış gözlemledim ve sürekli Kanye’nin 23 Temmuz’da yaptığı dinletiden fotoğraflarla karşılaştım. Zaten canlı yayınını bir şekilde izlediğim bu performansındaki kıyafeti ile ilgili hislerim ve sorularım arttı.
Kıpkırmızı kıyafetleri ve henüz pazara sunulmamış Yeezy’leri bana ilk bakışta My Beautiful Dark Twisted Fantasy’yi hatırlattı. Birçok kişi tarafından Kanye’nin gelmiş geçmiş en iyi albümü olduğu söylenen ve kırmızısıyla da akılda kalan bu çalışmasına bir referans yapması, Donda ile ilgili beklentileri yükseltiyor. MBDTF sizin en sevdiğiniz albümü olmasa bile, kariyerini kurtaran albüm olduğu bir gerçek. Aklından geçenleri olduğu gibi söylemesiyle (bkz. televizyonda canlı yayında “G. Bush doesn’t care about black people” demesi ya da Taylor Swift’e VMA’de Best Female Video ödülünü laik görmemesini sahneye çıkıp duyurması) kendisini ve kariyerini sallantılı bir noktaya getirmişti. Fakat bu şaheserle piyasadaki yerini korumayı başardı. Ancak EP tadında olan Ye (2018) ve gospel’i Jesus Is King (2019) ile eskisi kadar beğeni toplayamayan Kanye’ye karşı, OG hayranlarının bile beklentisi büyüdü.
Kırmızı kıyafeti MBDTF’de Kanye’ye uğur getirmişti. Ki Donda albümünde de bu renkten güç almak istemesi muhtemel. Bu projede tıpkı o zamanlardaki gibi kalabalık bir kadroyla çalışıyor. Tekrar birçok sanatçıyla birlikte çalıştığını ise yayınlanan şarkı kesitleriyle öğrendik. En büyük heyecanı ise uzun zamandır yanında görmediğimiz Jay-Z yarattı. Gerçek bir geçmişe dönüş! Diamonds From Sierra Leone, Monster ve tabii ki Watch The Throne nostaljisi yaşattı.
Fakat aklımı kurcalayan asıl konuya dönelim: Kıyafeti. Akira adlı animeye bir referans olduğu zaten hemen fark edildi. Hikayesine — henüz — hakim olmadığım için bunun ne anlama geldiğine dair bir fikrim yok. Ama bildiğim şey şu ki kendisinin Akira’dan ilham alarak daha önce yaptığı çok enerjik bir klibi var. Kendi yorumuma geçmeden önce, Kanye’nin Akira olduğu Stronger klibini izlemek isterseniz:
Beni dinletideki kıyafetinde renginden ziyade maskesi etkiledi. Uzun zamandır çeşitli tasarımlarda maskelerle görüntülenmesine rağmen buradaki bana çok farklı gedi. Ten rengi ince bir tül, yüz hatlarını sarıyor. Altındaki bakışları kaybolsa da ifadesi silik bir şekilde orada. Stadın ebatının 109.7 m × 48.8 m olduğunu dikkate alırsak, kendisini canlı izleyenlerin muhtemelen maskeyi tam anlayamamış olabileceğini bile düşünüyorum. Akıllarından ne geçtiğini merak ediyorum. Kanye orada ama yüzü orada değil. Albüm statta çalıyor ama yapımı tamamlanmamış. Dinleyiciler müziği duyuyor ama ses o kadar yüksek ki, izleyiciler duyduklarını seçemiyor.
Performansta konuşmamayı bile seçti. Bir kelime dahi etmedi. Müzik aşırı yüksek bir sesle çalarken statta bir çember çizdi, arada duruşunu değiştirdi ve o kadar. Ama onun hem orada olması hem de orada olmamasını bu kadar hissettiren şeyin en çok maskesi olduğunu düşünüyorum.
Dediğim gibi, aslında kendisinin bir süredir başını tamamen kaplayan maskelerle görüntülendiğini biliyordum. Bunlar genelde desenli, baskılı ve delikli maskeler. Geçmişte mücevherlerle kaplı bir maskeyle Hey Mama’nın performansını yaptığını da hatırlıyorum. Maskenin arkasında, kaybettiği annesine atfettiği bu parçanın ağırlığını hissettiğini bedeninden okuyabiliyorsunuz. Ancak yine de en çok Donda’daki bu maskeyi sorguladım. ‘Kanye bu… Yapar öyle şeyler’ diyerek geçmek mümkün değil. Bu maskeler bir Leitmotiv haline geldi ve en azından kendim için ne anlama geldiğine karar vermek istiyorum.
Günlük hayatında kullanmaya başlamadan önce, sahneye maskeyle çıkmasının sebebine 2014 yılında London Wireless Festival’de yaptığı bir konuşmasında değiniyor. Kanye West, beyazların elinde olan moda sektöründe siyahi ve ünlü olduğu için yer alamadığını söyleyenlerin olduğunu dile getirirken, kendisinin tam da bu ayrımcılığa karşı yaratıcılığıyla savaştığını vurguluyor. Onu devamlı durdurmaya çalışanların, ne yapması ve ne giymesi gerektiğini söylemesinden şikayet ediyor. O, hayallerinin peşinden koşarken sürekli ‘kendini rezil etme’ sözlerini işitiyor.
“Save face. Save face.”
Buna istinaden maske takmasını şöyle açıklıyor: “Because I ain’t worried about saving face. Fuck my face! That sounded wrong. [laughs] Pause. But they finally got a headline. But fuck whatever my face is supposed to mean and fuck whatever the name Kanye is supposed to mean, it’s about my dreams! And it’s about anybody’s dreams. It’s about creating. It’s not about the idea about being a fucking celebrity, it’s not about the idea of being a black man trying to do fashion and shit.
Egosu ile bu kadar tanınan Kanye West, Kanye West’in anlamını tamamıyla egodan uzaklaştırıp — kendisi dahil — herkesin hayallerine ve yaratıcılığına bırakıyor. Şöhret, şarkı sözlerinde sıkça konu alınan bir meseleyken maske sorusuna cevabının bu olması oldukça anlaşılır. Şarkılarını dikkatle dinlediğinizde kadınlar, alkol ve uyuşturucudan bahsettiğinde fazlaca idealleştirilen şöhreti eleştirdiğini fark edebilirsiniz. Bence dinleyicinin kendini en az ilişkilendirebileceği şarkısı olmasına rağmen bu konuyu ele aldığı en ikonik parça Pinocchio Story.
Pinocchio Story, 2008 yılında yayımlanmış 808s & Heartbreak’te yer alıyor. Şarkıyı dinlediğinizde ilk fark edeceğiniz şey, stüdyo kaydı yerine canlı konser kaydının kullanılması. İlk bakışta ‘Kanye-West-yine-bir-işini-zamanında-yetişiremedi-özensizliği’ gibi görünse de bu tercih olukça mantıklı. Bunu ve maskeyle alakasını anlamak için önce sözlerine bakalım.
Do you think I’d sacrifice real life,
For all the fame and flashing lights?
Pinocchio Story’nin şarkı sözlerinde, hayatında her şey yolunda olmasına rağmen bir türlü gerçek aşkı bulamadığını konu aldıktan sonra gerçek hayatını kurban mı ettiğini soruyor. ‘Gerçek aşk’ı bulabilmenin koşulunun, ‘gerçek bir hayata sahip olmak’ olduğunu anlatıyor. Fakat retorik sorusunda, onun yerine tercih ettiği şeyin şöhret ve spot ışıkları olduğunu görüyoruz.
There is no Gucci I can buy,
There is no Louis Vuitton to put on,
There is no YSL that they could sell,
To get my heart out of this hell and my mind out of this jail.
Yakın zamanda Bipolar tanısı konan Kanye West, burada ‘Para mutluluk getiremez’i şairane bir şekilde dile getiriyor. Kalbini bu cehennemden ve aklını bu hapishaneden çıkaracak hiçbir şeyin olmadığını söylüyor. Şöhretinin gerçek aşkı bulabilmesini engellediği gibi onun, ona getirdiği zenginlik, ruhunu iyileştirmeye yaramıyor.
Şöhret ile ilgili sorunları genel dinleyici için (hele ki empati kurmayanları için) bir şey ifade etmeyecek olmasına rağmen, şarkının devamında kendilerine bir soru yöneltiyor ve bir ricada bulunuyor:
Real life, what does it feel like?
I ask you tonight, I ask you tonight.
What does it feel like? I ask you tonight
To live a real life
Dinleyicilere gerçek hayatın nasıl hissettirdiğini soruyor. Onlardan gerçek bir hayat yaşamalarını istiyor. Bence bu dizeler şarkının neden stüdyo kaydı olmaması gerektiğini gözler önüne seriyor. Sahneden onu dinleyenlerle derteşmekle kalmıyor; sorular soruyor, kendi derdinden yola çıkarak hayata dair öğrendiklerini onlara öğretiyor. ‘I just wanna be a real boy’ diyerek devam ediyor ve bu ifadeyle kesinlikle katmanlar arası oyunlar oynuyor. Çünkü bir stüdyo kaydı, kabul edin, bu canlı performanstan daha gerçek olamazdı.
I just wanna be a real boy
They always say: “Kanye, he keeps it real boy”
Pinocchio’s story is, I just wanna be a real boy
Pinocchio’s story goes, to be a real boy
Nakaratta, gerçeğe duyduğu özlemin, aşk gibi transandantal olanı aşıp kendi bütünü haline geldiğini, Pinokyo benzetmesi yaparak anlatıyor.
It’s funny
Pinocchio lied and that’s what kept him from it
I tell the truth and I keep running
Fakat Pinokyo’nun gerçeğe dönüşmesine engel olan yalan söylemesiyken, Kanye, gerçeklerini söylemesine rağmen kendisini izole ve yabancı hissediyor. Temel öğretisi yalan söylememek olan masalı dinlediği halde gerçekleşememekten duyduğu üzüntüsünü paylaşıyor. Bunu yaparak dinleyicileri için bir nevi bir masal haline geliyor. Pinokyo’nun masalı gibi Kanye West ders çıkarılması gereken bir hikayenin kahramanı oluyor. Duygu durumunu ve ünlü olmanın ne demek olduğunu öğretmekten öteye gidip dinleyicilerin de gerçeğe arzu duymasını temenni ediyor, öğretiyor.
Peki bütün bunların maske ile alakası ne?
Şöhret ile gerçek bir birey olmak yerine sadece insanların aklındaki bir fikre dönüşülüyor. Bunu, hem konunun başında alıntıladığım konuşmasında hem de Pinocchio Story’de Kanye West açıklıyor. Ancak Donda’da giydiği maskenin cevabı burada değil, biraz daha ötede yatıyor.
Kanye West, 2015 yılında Hollywood Bowl’da Pinocchio Story’yi canlandırdı. Bu performansı Donda’daki maske için önemli kılan şey, etkileyici kostümü ve içini döktüğü free-style monoloğu. Kanye’yi baştan aşağı saran kostümü, onu tıpkı Pinokyo gibi odundan bir kukla haline getiriyor. İpleri çekiliyormuş gibi dans hareketleri eşliğinde ‘gerçek biri’ olmak istediğini söylüyor. Fakat masal kahramanın aksine uzamış bir burnu olmadığı gibi yüzü de yok. Donda’daki performansındaki gibi Kanye West, hem orada hem de orada değil gibi.
Monologda şöhretini koruyabilmesi için kendisi gibi davranmamasını söyleyenlerin cümlelerini tekrar ediyor:
We’re gonna treat you like this
We’re gonna talk shit about you like this
We’re gonna beat you up like this
We’re gonna say people don’t like you
That the whole world hates you […]
Don’t ever say what everyone is thinking
In this town again, in this town again
Kendisine kaç kere bu şehirde (Los Angeles) iş yapamayacağını söylemelerine rağmen kapalı gişe konser vermesini kutluyor. O, kendisini kanıtlamanın mücadelesi içinde. Hem kendisi olmaya hem de sanatçılığının getirisi olarak şöhretle yaşayabilme yolunda ilerliyor. Şarkının orjinalindeki gibi burada da dinleyicilerine “seni düşürmelerine izin verme” diyor.
They told me, in 6 years aint nobody gonna love me
They told me, your not gonna show your face in public boy[…]
Like pinocchio they have must’ve lied, because I feel so much love tonight
En ilginç kısım ise, “6 sene sonra seni kimse sevmeyecek” ve “yüzünü insanlar arasında gösteremeyeceksin” demeleri. Fakat Pinokyo gibi yalan söylüyorlar, çünkü Kanye için her şey gayet yolunda. Fakat kostümü, sözleri ve maskeyi düşünecek olursak gerçekten de üzerinden altı yıl geçmiş olan bu performansın devamını mı görüyoruz Donda’da? Başına geleceğinden endişe edilen şeylerle gerçekten de savaştı ve buna karşı mücadele etmeye devam ediyor. Yaratıcı çalışmalar yaptığı alanlardaki artış, başkanlık adaylığı, Sunday Service’i kurması, müzik yapım şirketlerin sömürüsü ile ilgili eleştirileri bunlara dayanıyor. Yaratıcılığının doğası gereği kendisi progresif ama sürekli olduğu yerde kalmasını isteyen engellerle karşılaşıyor.
Kanye West’in kendisi iddia ettiği gibi yılın değil hayatının albümü olacak Donda’da kendisini kanıtlama isteğinden pes etmedi. Ertelemelere rağmen doğduğu şehre geri döndü ve statta çalışmalarına devam ediyor. Yüzünü insanlar arasında göstermese de Donda’daki maskesi, hiç olmadığı kadar ince. Belki kendisini olduğu gibi açmasında ve bir ‘real boy’ olabilmesinde, annesi için tuttuğu yası müziğe dönüştürmesi yarar. 2014'ten bu yana Kanye için çok şey değişmiş olsa da hikaye anlatıcılığı ve öz atıflarında bir şey değişmediğini biliyorum. Bence bu yüzden bile hayatının hikayesi olan Pinocchio Story’nin devam performansını bizi Donda’da beklediğini düşünüyorum.
Yanılıyorsam burnum uzasın.
Gülsüm K.
