Gazeteciliğin Kısa Tarihi

Gazeteciliğin, haydi anlamı biraz daha genişleterek söyleyelim, haberciliğin kökeni binlerce yıl öteye dayanıyor. Hatta öyle ki bazı kaynaklar haberciliğin neredeyse insanlık tarihi ile yakın zamanlarda doğduğunu söylüyor.

‘Yazmak, düşünmeyi öğrenmektir’

Hatta buna tarih veren kaynaklar da mevcut. Milattan Önce 28,000 (28 bin) yılı gösteriyorlar. Yani günümüzden 30 bin yıl öncesini… Yani amcalar, yazarak düşünmeyi öğrenmiş…

Burada anlatmak istediğim elbette ki gazetecilik ‘çok köklü meslek’, ‘çok kutlu meslek’ demek değil. Elbette öyle olduğu veya olmadığını baka bir yazıda paylaşabiliriz. Ben, biraz geçmişinden bahsetmek istiyorum gazeteciliğin veya haberciliğin.

İngilizcede ‘journalism’ veya ‘journal’ ile karşılanan gazetecilik ve günlük haber verme faaliyeti, aslında Latinceye dayanıyor. Latin dilinde tüm bu sözcükler için ‘diurnal’ kullanılıyor. Yani Latinler, ‘diunal’ diyerek ‘günlük, haber, o günün içinden derlenen’ anlamlarını kastediyormuş. Habercilik ve bilgi kaynağını bu isimle niteliyormuş. Tam da burada durup Türk demokrasisinin meşhur laflarından ‘jurnal’in nereden geldiğini konuşmayalım değil mi? Buyurun öyleyse devam edelim.

İlk Haber Nasıl Yapıldı ve O ‘Haber’ Neydi?
Öyleyse sevgili ‘kaarilerim’ (okuyucularım) gelelim en başta zihnimizi hallaç pamuğu gibi savuran 30 bin yıl meselesine… Mağarada yaşadığına inanılan ilk dönem insanlarından kalan bir mağara resminde birkaç insan figürü çizilmiş. Ama bir insan da tam ortalarında duran ateşe çok yakın çizilmiş. Bu ateşe yakın olan ilk insanın ise diğerlerine ortadaki ateşin yakıcı olduğunu anlatmakta olduğu keşfedilmiş.

Haber, bilgidir
Bizim için komik ve hatta saçma geliyor olabilir. Ne var ki bu bilgi o dönem için ‘haber’ niteliği taşıyordu. Yani, ‘bilinmeyen, duyulmayan, ilgi çekici ve yeni.’ Arkeologlar ise bu resimleri araştırdığında günümüzden yaklaşık olarak 30 bin yıl önceye ait olduğunu keşfetmişler.

İnsanlık tarihinin de tahmini ve Etiyopya’da bulunan bir insan kemiğinden yola çıkılarak 60 bin yıl civarında olduğu tahmin edildiğine göre, bu tarihin oldukça önemli olduğu söylenebilir. Ayrıca, mağaraya resim çizerek, haber yapan insanın haberini yapmak ise sanırım bir adım daha ötede olmayı gerektirir. Yani ilk ‘habere giderken haber olan haberci’yi çizmiş adam 30 bin yıl önce.

Ek olarak şunu da belirtmek isterim ki değerli okuyucular, modern dilbilgisi, konuşma ve yazının başlangıcının da Sümerlere ait olduğu tahmin edilmektedir. Yine bu döneme ait olan yazılı kaynaklarda da ‘habercilik’ yapıldığına dair izler bulunmakta imiş. Bu zaman da çok yakın sanılmasın, kendisi bugünden yaklaşık olarak 5 bin (5000) yıl öncesine ait…

Kaynak: The Elements Of News Writing, James W. Kershner. Pearson, 2nd Edition. Pg: 8.