Нидерланд хэл сурсан нь
Learning Dutch… (Netherlands is NOT Holland)
Эхлээд Голланд VS Нидерландын талаар 4 минутын доорх бичлэгийг үзээрэй. Тэгээд Нидерланд хэл/Dutch language-н талаар ярилцъя.
1. Holland гэж 12 province-нх нэгний нэр (North Holland & South Holland)
2. Dutch буюу Нидерланд хэл нь Герман хэл (Deutsch)-ээс өөр.
Нидерланд хэл гэж юу вэ? (What is Dutch?)
Англи хэл, Герман хэл болон Нидерланд хэл 3-уулаа нэг хэлний аймаг нь буюу West-Germanic-аас үүсэлтэй. Тийм ч учраас хоорондоо төстэй. Гэхдээ Нидерланд хэлийг бусад Европын хэлтэй харьцуулахад дуудлага нь харьцангуй ЭНГИЙН гэж үздэг.
Цагаан толгойн (alphabet) хувьд Англи хэлтэй ижил 26 үсэгтэй ч ихэнх үсгийн дуудлага нь өөр байдаг. b → бэй, g → хэ, h → ха гэх мэт…
Миний хувьд өнгөрсөн ~6 сарын хугацаанд сурахдаа Start.nl Deel 1&2 номыг болон Duolingo ашигласан. Нийтдээ 16 удаагийн хичээл/сэдэв + 150 хоногийн streak.
Let’s start
Шууд мэндлэх, нэр асуух, хэдэн настай, хаанаас ирсэн, юу байна зэрэг энгийн ярианаас эхэлцгээе. (basic)
Анзаарах юм бол Англи хэлтэй тун төстэй байгаа. Зарим үгс, мөн өгүүлбэрийн бүтэц нь ойролцоо. Гэхдээ зөвхөн ЗАРИМ нь л… Бидний мэдэх What/When/Where/Why/Who/Whose/Which/How асуултууд:
Харин төлөөний үг буюу pronoun-н хувьд:
Ойр зуурын хэрэглээний phrases гэвэл:
Тоог хэлэх арга нь эхлээд бага орон дараа нь 10таа хэлдэг (21=1 and 20). Харин дэс дугаар дээр бол de нэмнэ. (Eerste, Tweede, Derde, Vierde…)
7 хоногийн өдрүүд + өдөр хугацаа заасан үгс:
Goodmorning/afternoon/evening/night зэргийг үгсийг хэлэхийн тулд Goede+morgen/middag/navond/nacht гээд ижилхэн зарчимтай.
ДҮРЭМ
Present Simple-н хувьд үндсэндээ 3 хэлбэртэй байдаг.
- Ik/I үед → root form
- Jij,Hij,Zij/You,He,She үед → root + t
- We,Jullie,Ze/We,You,They үед → infitive form (хэвээрээ гэсэн үг)
- Ik denk (denken) → I think
- Je woont in Eindhoven (wonen) → I live in Eindhoven
- Hij gaat naar school (gaan — irregular) → He goes to school
Өнгөрсөн цаг (Present Past)-н хувьд үйл үгийн root form-нхоо араас te/de+(n) нэмдэг. Төгсгөлийн гийгүүлэгч ямар байхаас хамаарч te/de алийг хэрэглэхээ шийддэг бол эзэн бие олон тоо бол n-г нэмдэг.
- Ik fietste naar het park → I cycled to the park
- Wij studeerden → We studied
Хэрэглээ ихтэй өөр нэг цаг бол Present Perfect. Би тэгчихсэн гэж хэлэхэд ашигладаг. Үйл үг болон утгаас хамаараад 2 янзаар бичнэ. Саяхан дууссан (recent past) үйлдэлд ашиглана.
- Ik ben gegaan (gaan) → I have gone
- Je hebt geprint (printen) → You have printed
- Hij is in Frankrijk geweest (zijn) → He has been to France
- Ik heb gebruikt (gebruiken — irregular) → I have used
Present future буюу ирээдүй цагт бол доорх шиг…
Ik ga vanmiddag een boek lezen → Today I will go to read a book
Inversion
2 өгүүлбэр холбох, асуулт үүсгэх эсвэл ЦАГ-г илүү чухалчлах үед ашигладаг. Энгийн өгүүлбэрийн бүтцийг эргүүлэх буюу inversion хийнэ. Ингэснээр ЭХНИЙ хэсэг рүү анхаарал илүү хандуулна.
- Жишээ: Чи Амстердам явна VS Өнөөдөр чи Амстердам явна.
- Асуулт бас inversion хэлбэртэй байдаг.
- Wat studeert hij? → What do you study?
- Hij studeert Nederlands → He studies Dutch
- In het weekend studeer hij Nederlands → In the weekend he studies D.. - Бас нэг өөр хэлбэр нь “ТЭР тэгж хэлсэн” гэх үед
- Hij zegt dat hij een biefstuk wil → He said that he wants a beefsteak
Inversion-тэй хамааралтай нэг дүрэм нь “omdat = because”. Шалтгааныг тайлбарлахдаа 2 аргаар хэлж болно. Хэрвээ “тийм учраас = want” ашиглавал энгийн хэлбэрээр бичигддэг ч “omdat” ашиглавал inversion хийх ёстой болдог.
- Ik studeer Nederlands omdat ik in Nederland woon → I study Dutch because I live in Netherlands.
2 өгүүлбэр холбодог en=and, of=or, maar=but, dus=so гэсэн холбоос үг бий. 1-р өгүүлбэр + [conjunction] + 2-р өгүүлбэр гэсэн бүтэцтэй. Англи хэлтэй яг л адилхан.
Negation
Эсрэг утгатай болгоход ердөө 2 сонголт бий. geen/niet
- Юм байгаа бол → “Ik heb een X” гэдэг бол
байхгүй гэхийн тулд “g” нэмээд л болоо → “Ik heb geen X”. - Харин өөр нэг хэлбэр болох “Энэ Y биш байна” гэхийн тулд
“niet” ашиглана. I am not ready → “Ik ben niet klaar” - Үйл үгтэй холбоход “Би сурдаггүй” → “Ik studeer niet” болно.
Modal verbs
Can, Must, May, Want, Shall гэсэн үгнүүдийг ашиглахдаа
[subject] + [modal verb conjugated] + [rest] + [verb infinitive form] гэсэн бүтцээр явна. Англи хэлтэй төстэй учир айхтар толгой эргэх зүйлгүй.
Zullen we naar de film gaan? → Shall we go to the film?
Plural
Харьцангуй амархан нэг сэдэв нь ОЛОН ТОО. s/’s/en гэсэн 3-н сонголттой ч нэмээд бас дүрэмтэй.
- Хэрвээ богино үетэй байвал man → mannen болж гийгүүлэгч нэмнэ.
- Хэрвээ урт бол peer → peren эгшиг нь хасагдана.
- Хэрвээ f/s байвал neus → neuzen v/z болгож зөөллөнө.
- Тэгээд мэдээж бас Exception-тэй. museum →musea, dag →dagen,
ei →eieren, politicus →politici, mogelijkheid → mogelijkheden…
Article
Бас нэг заавал мэдэх ёстой нэг чухал зүйл нь article. Нэр үг нь de/het хоёрын алийг нь хэрэглэх вэ гэсэн сонголт. Яагаад гэдэг тайлбаргүй учир зүгээр ЦЭЭЖЛЭХ л хэрэгтэй. 😭😭😭 why/waarom…
- “a cat” бол “een kat” харин яг энэ муур “the cat” гэвэл “de kat”,
яг энэ ном бол “het boek” болох ч олон тоон дээр “de boeken” болно.
Энэ нь үргэлжлээд this/that/these/those дээр ойрхон бол hier (here), хол бол daar (there) гэж өөр өөр бичнэ. HET-noun гэж юм байхгүй байсан бол амьдрал аягүй сайхан болчих гээд л байна…
- Аан бас юмны жижигхэн хувилбарыг хэлэхдээ -je залгадаг. Энэ тохиолдолд de байхгүй бүгд HET болно. het plantje (←de plant)
Цаг хэлэх
Цагийг хэлэхдээ нэг бол full-hour-тай холбож эсвэл half-hour-тай холбож хэлнэ. Жишээ нь Hoe laat is het? → How late is it?
- Het is twee uur. = It is 2 hours. (2:00)
- Het is vijf over twee. = It is 5 past 2. (2:05)
- Het is vijf voor twee. = It is 5 to 2. (1:55)
- Het is half twee. = It is half past one. (1:30)
- Het is vijf over half twee. = It is 5 past half-past-one. (1:35)
- Зүгээр л хэлчхэж болох юмыг заавал дээд хагас 45 →15 болон доод хагас 15 → 45 гэж хуваагаад хэлэхдээ half <#> гэж сонин болгодог.
- Харин хэдэн цагт “иддэг” вэ гэвэл “Wanneer eten jullie?”
- We eten om zes uur → We eat at 6 o’clock - vanavond = энэ орой харин орой болгон гэвэл ‘s avonds гэнэ
Adjective
Тэмдэг нэрийг хэрэглэхдээ бас de/het мартаж болохгүй. гэхдээ het noun → indefinite үед -e нэмэхгүй бусад үед [тэмдэг нэр] + e гэнэ.
— DE → de blauwe broek / een blauwe broek
— HET → het kleine T-shirt / een klein T-shirt
Цаашлаад 1 юмныхаа талаар үргэлжлүүлэн ярих бол
— DE: Ik koop de broek. Hij is zwart. Ik heb hem gisteren gekocht.
— HET: Ik heb het T-shirt. Het is wit. Heb je het al gezien?
— Plural: Ik koop de schoenen. Ze zijn blauw. Ik heb ze voor €50 gekocht.
Харьцуулах
Хоёр юмыг хооронд нь харьцуулах (comparative) ашиглахдаа [тэмдэг нэр] + er, болон superlative бол de/het + [тэмдэг нэр] + ste гэдэг.
— Deze broek is kleiner dan die broek
— Deze broek is het kleinste
- Жишээ: duur/goedkope → expensive/cheap, weinig/veel → few/lot
Separable / Reflexive
Нийлмэл үйл үг өгүүлбэрээс хамаарад САЛЖ бичигддэг. Pianospelen буюу төгөлдөх хуур + тоглох гэсэн 2 үг.
— pianospelen: Ik speel piano → I play piano
— thuisblijven: Ik blijf thuis → i stay at home
Өөр дээрээ үйлдэл хийх үед (Жишээ: өөрийгөө угаах)
— Ik was me (zich wassen) → I wash myself
— Hij stelt zich voor (zich voorstellen) → He introduces himself
Er
There is a … гэж хэлэхийн тулд ашигладаг. Гэхдээ тухайн зүйл нь ТОДОРХОЙГҮЙ байх ёстой. (subject needs to be INDEFINITE)
— Er is een universiteit in Eindhoven
Эсвэл хариулт хэлэх үед бас товчлох маягаар ашиглах боломжтой.
— Hoeveel katten heb je? How many cats do you have?
— Ik heb er twee. (=Ik heb twee katten) → I have two of them.
Гэхдээ өшөө өөр хэрэглээ ч бас бий гэсэн. Одоохондоо чухал биш…
Talking
1 ижил утгыг илэрхийлэх өөр өөр хэлбэрүүд. Ядаж нэгийг нь сурчихсан байхад OK. Гэхдээ бас бусад хувилбаруудыг нь хальт сонсчиход зүгээр. Жишээ: Юу хийх дуртай вэ?
- Dag (=day) сайн уу & баяртай аль алинд нь хэрэглэдэг
- Dooi (=bye), Tot ziens (=until …) дараа уулзатлаа баяртай
- Dank je/u (wel), Bedankt = баярлалаа,
- Alsjeblieft (=please) эсвэл “here you are” (als + het + jou + belieft)
Zou
Эелдэгээр юм асуух, зөвлөхөд “zou (den)” ашиглана.
— Ik zou naar een dokter gaan… → I would go to a doctor…
— Zouden we al iets te drinken kunnen bestellen? → (Could we order something to drink? )
Aan het
Яг одоо хийж байгаа зүйлээ хэлэхдээ aan het… нэмдэг.
— Wat ben jij aan het doen? → What are you doing right now?
— Ik ben aan het studeren → I am studying right now
Imperative
Тушаах үгний хувьд шууд 1st person — present tense ашигладаг.
— Ga! → Go, Studeer! → Study
— Studeer even → Study for a while (make it more friendly)
— Drink de koffie eens → Have the coffee (make it more friendly)
Conditional
“Хэрвээ ингэх юм бол тэгнэ” гэсэн нөхцөлт өгүүлбэрийг үүсгэхдээ
— Als ik geld zou hebben, zou ik meegaan → If I had money, I would go
За тэгээд эд нараас гадна зөндөө олон шинэ үгс (vader/moeder, broer/zus, zoon/dochter, kinderen…), байрлал заасан үйл үг (liggen op, zitten in, hangen in, staan aan), тээврийн хэрэгслээр явахдаа хэлдэг хувилбарууд (gelopen/gereden/gevaren/gevlogen…) гээд бас бус зүйлс бий ч өнөөдөртөө ингээд дуусгая. Анхан шатны хувьд хангалттай ойлголт авсан байх аа.
Ik heb in het park gefietst → I cycled in the park
Ik ben naar het park gefietst → I cycled to the park (direction)
Аан нээрээ сүүлчийн шалгалтаа 69% авч тэнцсэн 😅
