Hoe zelfs Rotterdam in de ban raakt van de Maagdenhuisbezetting
Rotterdamse studenten staan niet bepaald bekend om hun actiebereidheid. Toch heeft de roep om een Nieuwe Universiteit ook de campus van de Erasmus Universiteit bereikt. Het Amsterdamse verzet inspireert een groeiende groep studenten.
Tekst en beeld: Tim Ficheroux/Erasmus Magazine
Vooral de filosofen roeren zich al enige tijd, sinds bekend werd dat ze moeten vrezen voor het voortbestaan van hun faculteit en bacheloropleiding. Het begint allemaal met het bericht van decaan Jack Vromen aan zijn medewerkers in december. Daarin schrijft hij dat een zelfstandige faculteit geen haalbare kaart is. Leden van faculteitsvereniging ERA beleggen snel een informatiebijeenkomst, waar de decaan antwoord geeft op de vragen van studenten. Een dag eerder hangen enkele studenten een spandoek op en lanceren ze een petitie voor het behoud van een zelfstandige filosofiefaculteit. Verzet tegen de zotheid, noemen ze het zelf. Hoewel een aantal filosofiestudenten in contact blijft met Humanities Rally, de groep die in Amsterdam het gesprek aangaat over de bezuinigingen op de geesteswetenschappen, lijkt het Rotterdamse verzet een stille dood te sterven. Maar dan komen de bezettingen van het Bungehuis en het Maagdenhuis.
De Rotterdamse filosofen zien het gebeuren en spelen erop in. Ze lanceren Philosophy Ground, een platform om de stem van de studenten te laten horen over de toekomstplannen rondom Wijsbegeerte aan de EUR. En ze schrijven een manifest. Ze willen dat de bacheloropleiding behouden blijft, dat de faculteit zelfstandig blijft en dat de universiteit wetenschap weer voorop stelt in de besluitvorming.
Amsterdamse inspiratie
Bijna iedere dag is er een vertegenwoordiger van Philosophy Ground in het Maagdenhuis, vertelt een van de studenten in de trein naar Amsterdam op maandag 2 maart. Ze brengen een bezoek aan de bezetters van het historische pand. “We willen vooral in de gaten houden wat daar gebeurt”, vertelt de inmiddels afgestudeerde Martijn Samson, voorzitter van de studenten van Philosophy Ground. “Het gaat nu zo snel, voor je het weet loop je achter de feiten aan”, vult Thijs Heijmeskamp aan. Op het perron zijn ze nog met z’n drieën, maar al gauw sluiten drie medestudenten aan. De rest is al in het Maagdenhuis of komt later. Wanneer faculteitsraadslid Maria Brederode vertelt dat de decaan heeft toegezegd dat er een student in het reorganisatieteam komt, is de stemming opperbest. De hele treinrit tot aan Amsterdam Centraal verandert in een actievergadering. Ze maken plannen, bellen met hun medestudenten die thuis zijn gebleven of al in het Maagdenhuis zijn en ja, ze speculeren ook over welk gebouw op de campus het makkelijkst te bezetten is.
Serieus zijn de plannen voor een bezetting echter niet. Hoewel ze de Amsterdammers steunen, zijn ze bang om met ze op een hoop gegooid te worden. Ze willen meepraten, niet dat hun onderhandelingspositie verslechterd of de nuance van hun boodschap verloren gaat. Belangrijkste doel van de maandagse tocht naar het Maagdenhuis is dan ook om te onderzoeken hoe ze gebruik kunnen maken van de protesten en hoe ze zich tijdens de landelijke actiedag op 4 maart kunnen profileren. Eenmaal binnen wordt er vooral vergaderd. Netjes volgens de agenda, want het blijven Rotterdammers. Hoogleraar Sociologische theorie Willem Schinkel wordt bereid gevonden om tijdens de landelijkse actiedag een praatje te houden in de C-hal. De overige ideeën die de revue passeerden, bespreken ze op een later moment.
Terwijl Philosophy Ground vergadert, duikt er een facebookpagina op: De Nieuwe Universiteit Rotterdam, zoals die ook in andere steden een verscheen in navolging van de Amsterdamse roep om een Nieuwe Universiteit. Dinsdagavond vertellen twee van de studenten achter de pagina dat ze van plan zijn om op woensdag actie te gaan voeren in de C-hal. Rond kwart voor één zullen ze een spandoek ophangen. “Daarna blinddoeken we het Erasmusbeeld omdat Erasmus niet hoeft te zien hoe zijn universiteit naar de klote gaat.”
Als Socrates op de agora van Athene
In het NRC Handelsblad van dinsdag 3 maart lezen we een ingezonden brief van Hugo Verbrugh. Verbrugh is docent Toegepaste Wetenschapsfilosofie bij Psychologie. Het probleemgestuurd onderwijs dat daar de norm is, leidt volgens hem enerzijds tot meer inspiratie en motivatie bij studenten. Maar anderzijds ‘dwingt het neoliberale rendementsdenken de leiding van de universiteit om de problemen zo te presenteren, dat de sturing quasi vanzelf leidt tot de juiste antwoorden volgens de geijkte kennis’. Verbrugh kondigt in het stuk aan dat ook hij van plan is actie te voeren: “Zoals Socrates destijds op de agora van Athene voorbijgangers aansprak op wat ze meenden te weten, zo ga ik woensdag op de campus van het universiteitscomplex Woudestein studenten vragen wat wij willen weten en hoe zij denken dat wij samen hieraan kunnen werken.” Per mail laat hij weten dat we hem woensdag, verkleed als Desiderius Erasmus zelve, in het T-gebouw kunnen vinden.
En inderdaad, woensdagochtend deelt Verbrugh, met groene schmink op zijn voorhoofd, flyers uit. VANDAAG ACTIEDAG! STUDENT, GA NADENKEN! HERINNER JE: “WAAROM BEN IK HIER KOMEN STUDEREN?”, staat erop. Op de achterzijde zijn brief uit het NRC van de vorige dag. De 77-jarige Verbrugh is tevreden met zijn actie. Nog voor de lunch is hij al driehonderd flyers kwijt. “Een enkeling loopt glazig door, maar de meesten kijken je toch wel even aan en met sommigen sta je wel een kwartier te praten.”
‘Pleurt toch op met je rendementsdenken’
Ondertussen verzamelen de studenten die zich De Nieuwe Universiteit Rotterdam noemen in de C-hal. Ze zijn met een man of 25, en er is veel pers. Het blijken voornamelijk sociologiestudenten te zijn. Een aantal van hen is verbonden aan ROOD, de jongerenafdeling van de SP. “Dat klopt, maar daar willen we ons niet mee associëren”, zegt de 20-jarige Laura den Ouden, student Sociologie en Wijsbegeerte van een Wetenschapsgebied. Den Ouden heeft vorige week drie nachten in het Maagdenhuis geslapen en raakte geïnspireerd door de lezingen en inhoudelijke gesprekken over democratie op universiteiten. Een bezetting zoals daar ziet ze voorlopig niet zitten. “We willen niet direct in de aanval, eerst maar eens in gesprek met het College van Bestuur.”
De Nieuwe Universiteit Rotterdam heeft inmiddels ook een gezicht. Tweedejaars sociologiestudent Bob Scholte voert het woord. “Wij zijn hier om gehoor te geven aan de landelijke actiedag en verklaren ons solidair met de actievoerders in het Maagdenhuis”, speecht Scholte. Enkele minuten eerder hebben ze een groot spandoek met ‘pleurt toch op met je rendementsdenken’ opgehangen, en — zoals beloofd — het Erasmusbeeld bij de aula een blinddoek voor gehangen.
De Nieuwe Universiteit Rotterdam heeft drie eisen aan het College van Bestuur. Ze willen inzicht in de reorganisatieplannen, die momenteel geschreven worden op bijvoorbeeld de Faculteit der Sociale Wetenschappen en de Faculteit der Wijsbegeerte. Daarnaast willen ze meer inzicht in hoe de besluitvorming tot stand komt. “En daarmee samenhangend willen we volledig inzicht in de financiën. Hoe wordt bepaald wanneer een opleiding rendabel is? En waar worden studies op afgerekend?”
De EUR speelt in op de landelijke protesten
Collegevoorzitter Pauline van der Meer Mohr luistert geduldig naar de studenten. “Fijn dat er studenten zijn die zich niet generen om problemen aan te kaarten”, zegt ze na afloop. “Vanuit hun perspectief begrijp ik heel goed dat ze zich zorgen maken. Ik snap dat de noodzaak van reorganisaties bijvoorbeeld niet duidelijk is. Ik heb natuurlijk een ander perspectief, want ik weet wat er speelt en praat mee over de reorganisaties.”
Ze deelt de weerzin die de studenten uiten tegen het ‘rendementsdenken’. “Ook wij worstelen met het feit dat we steeds meer studenten voor steeds minder geld moeten opleiden. We worden afgerekend op volume-indicatoren, geen kwaliteitsindicatoren.” Wat ze daar precies mee bedoelt, wordt tegelijkertijd duidelijk uit een persbericht van universiteitenvereniging VSNU: de universiteiten grijpen de landelijke protesten aan om zich te verzetten tegen nieuwe prestatieafspraken.
Ook de Erasmus Universiteit speelt handig in op de actiedag. Woensdagochtend stelt Van der Meer Mohr, samen met Universiteitsraadvoorzitter René Karens, een projectgroep in die de kwaliteit en cultuur van de medezeggenschap op alle niveaus moet verbeteren. “Die verbetering is op een aantal faculteiten noodzakelijk. Studenten weten niet altijd de weg te vinden richting faculteitsraad of opleidingscommissie, en ze moeten betrokken worden op het moment dat er ook nog iets te beslissen valt.” Donderdag 12 maart komt de projectgroep voor het eerst bijeen.
‘E’ staat niet voor ‘Economische’
Om 17.00 uur is Philosophy Ground weer aan zet. Het is volle bak op de tribunes van de C-hal. Ruim 150 studenten komen opdagen om te luisteren naar de visie van socioloog Willem Schinkel. Zijn lezing wordt ingeluid door filosofiestudent Thijs Heijmeskamp, die nog eens benadrukt waarom ze vandaag bijeen zijn: “De discussie reikt verder dan begrotingstekorten. Het College van Bestuur, de decaan, wetenschappers en studenten moeten de vraag stellen wat de waarde van filosofie voor deze universiteit is. De ‘E’ in EUR staat niet voor Economische, maar voor Erasmus. Durf het debat in het openbaar te voeren.”
‘Zelfs de parkeergarage is excellent’
Schinkel houdt een vurig pleidooi voor de noodzaak om tot een nieuw verhaal over de functie van universiteiten te komen. De idee van de universiteit is volgens hem gereduceerd tot zo veel mogelijk publiceren en zo snel zo veel mogelijk studenten opleiden. Meest sprekende voorbeeld: alleen het label ‘excellence’, dat tegenwoordig overal op geplakt wordt, blijft over. “Zelfs de parkeergarage is excellent. Dat is belachelijk. Excellentie is een tautologisch antwoord op de vraag wat kwaliteit is.”
Rendementsdenken is inderdaad een van de oorzaken, aldus Schinkel. “Maar het woord rendementsdenken wordt te vaak gebruikt, we hebben te maken met een rendementspraktijk.” Toch moeten we volgens hem niet alleen maar naar de universiteitsbesturen wijzen. “We hadden ooit allerlei filosofische argumenten voor de rol van universiteiten, die langzaam in de mist zijn geraakt. Dat kun je niet alleen het College van Bestuur aanrekenen, ook studenten en docenten hebben zich de laatste decennia te weinig afgevraagd waartoe de universiteit op aarde is.”
De aanwezige studenten zijn vooral komen opdagen om rector magnificus Huib Pols en wijsbegeertedecaan Jack Vromen aan een kruisverhoor te onderwerpen. Kun je over tien jaar nog in Rotterdam afstuderen als filosoof? Waarom kan de faculteit niet zelfstandig blijven, terwijl studenten en docenten tevreden zijn met de huidige situatie? Waarom worden er plannen gemaakt voor een brede bachelor, terwijl er ook al een double degree en university college zijn? Vromen en Pols antwoorden geduldig, maar moeten ook toegeven dat het toch echt een centenkwestie is. Bij dat nieuwe verhaal over de rol van de universiteit dat Willem Schinkel zo graag wil zijn we nog lang niet, maar zowel Philosophy Ground als De Nieuwe Universiteit Rotterdam bestempelt woensdag 4 maart als een aftrap.
