Organizasyon Legoları: DAO Araçlarının Durumu
DAO Operasyonları, üzerinde henüz yeteri kadar çalışılmamış, gelişmekte olan kripto alanlarından biridir. 1.000'den fazla Snapshot alanı, 700 bin yönetişim token sahibi ve DAO hazinesindeki 10 milyar dolar ile yerel internet organizasyonlarının tüm operasyonel kollarında değer yaratmak için büyük bir fırsat vardır.
İnternet, büyük ölçekli insan koordinasyonuna olanak tanıdı. Web3 üzerine kurulan DAO araçları ise artık bize, paydaşlar arasında pozitif toplamlı ilişkileri sürdürmek için teşvikler tasarlama ve yönetme imkanı vererek, ürün veya topluluk büyüdükçe bu araçların ortak hedeflerle uyumlu olmalarına imkan sağlıyor.
Geçen yıl DeFi’yi 7 milyar dolardan 90 milyar dolara çıkaran Kambriyen “para legoları” patlamasıyla karşılaştırıldığında, “organizasyon legoları” ekosistemi henüz hala başlangıç aşamasında.
Ürün geliştirmek (yearn, Sushi), yatırım yapmak (The LAO, MetaCartel Ventures), NFT toplamak (FlamingoDAO, PleasrDAO) veya hizmet sağlamak (RaidGuild, LexDAO) gibi çeşitli amaçlarla kurulmuş olan DAO’lar, odaklandıkları alanlar farklı olmasına rağmen benzer zorluklarla karşılaşır:
1. Anlamlı katkının önündeki engel nasıl aşılır?
DAO’lara katkılar herhangi bir yerden gelebileceğinden, farklı katkı türlerini (ör. ödüller, DAO’ya özgü ölçütler) niteleyen ve nicelleştiren araçlar, farklı katılım seviyeleri için nasıl ödüllendirme yapılması gerektiğine ilişkin ortak bir öncelik anlayışı oluşturmak amacıyla kullanılabilir. DAO’lar, ödeneklere ek olarak, değer odaklı katılımcıların daha fazla aidiyet hissetmesini ve DAO ile gelişmesini sağlamak için itibar oluşturma araçlarından yararlanabilir.
2. Merkeziyetsizlik ile birlikte operasyonel verimlilik nasıl devam ettirilir?
Merkeziyetsizlik, uzun vadede verimlilik göz ardı edilmeden sağlanmalıdır. Aşamalı merkeziyetsizlik, ilk ekibin güvenilir tarafsızlığa giden yolda ürün pazarına uygun araştırma yapmasını sağlar. Bunu sınırlı yetkilendirme ve çalışma grupları aracılığıyla yapan DAO’ların örneklerini ve ayrıca uygulayıcıları token sahiplerine karşı sorumlu tutmak için ek kontrol ve denge katmanları sağlayan araçları inceleyeceğiz.
3. Ölçekte karar alma nasıl koordine edilir?
Oylama araçları, bireylerin görüşlerini dile getirmelerine, önemsedikleri girişimleri finanse etmelerine ve güvendikleri temsilcileri kendi görüşleriyle uyumlu bir şekilde sistemi devam ettirmeleri için yetkilendirmeye yardımcı olmaktadır. Bu kararlar için oldukça önemli olan ilgili ve erişilebilir bilgiler mevcuttur. Analitik araçlar ve veri toplayıcılar, DAO’ları insan tarafından okunabilir hale getirmede önemli bir role sahiptir ve zincir-içi (on-chain) ve zincir-dışı (off-chain) ham verilerden anlamlı içgörüler ortaya çıkarır.
Bu makalede, bu soruları organizasyon tasarımının perspektifinden ve bunları ele almayı amaçlayan büyümekte olan Web3-yerel araçlar paketi aracılığıyla inceleyeceğiz. Her bir kategoriyi (katkı yönetimi, ödenek, karar verme, hazine, analitik ve DAO yapıları) keşfettikten sonra, bugün mevcut olan organizasyon legoları ekosisteminin bir anlık görüntüsüne ulaşacağız; bugün bir yıl öncesine göre çok daha önemli olan bu konu, şimdi bize gelecek hakkında yalnızca ipucu verebilir.
Organizasyon Tasarımı
Belirli bir kişi sayısına ulaşıldığında, monolitik bir grup sohbeti olarak başlayan yapı, üyelerin belirli aşamalar için sorumluluk aldığı çalışma gruplarına veya işlevsel komitelere ayrılır.
Bu grupların adları ve ayrıntıları DAO’lar arasında farklılık gösterir, ancak bunları operasyonel işlevlerine göre genel hatlarıyla gruplayabiliriz.
DAO’lar, verimliliği merkeziyetsizlik ile dengelemek için token sahiplerinin ayrı bir alan içinde karar verme yetkisiyle aktif katılımcıların gruplarını güçlendirdiği dağıtılmış yetki ve sınırlı yetkilendirme modellerini benimsemiştir.
Sınırlı yetki, uzmanlığa ve bağlamsal bilgiye sahip bireylerin işlerini özerk bir şekilde gerçekleştirmelerine ve aynı zamanda DAO’ya karşı sorumlu tutulmalarına olanak tanır. Çalışma grubu liderleri genellikle aday gösterilir veya seçilir, ayrıca topluluk tarafından oylama yapılabilir.
Sırasıyla yearn (“yTeams”), Nexus Mutual (“Hubs”), ve Index Coop (“Working Groups”)’daki işlevsel komite örnekleri.
İşlevsel komitelere başka bir örnek-ShapeShift DAO (“workstreams”)
Pek çok sorumluluk geleneksel kuruluşların sorumluluklarıyla örtüşse de temel fark (ve değer önerisi), katkıda bulunma fırsatlarının açık olmasıdır. Herkes inisiyatif alabilir ve yeni çalışma grupları oluşturmak veya işlerin yürüme şeklini değiştirmek için önerilerde bulunabilir.
Bireysel çalışanların ve kullanıcıların bir toplantı odasının kapalı kapıları ardında alınan kararlara bağlı olduğu geleneksel kuruluşların aksine, DAO’nun herhangi bir paydaşı görmek istediği değişim için adım atabilir. DAO, teklifler ve yorum talepleri aracılığıyla daha geniş topluluk zemini oluşturur. Girişimin amacı, kaynak gereksinimleri, kilit paydaşlar, performans ölçütleri ve gerçek sonuçlar şeffaf hale getirilerek hesap verebilirlik, sosyal bir kontrol ve denge katmanı oluşturulur.
Merkeziyetsizlik, lidersiz olmak anlamına gelmez. Aksine, daha fazla insan ortak hedeflere yönelik inisiyatif alma yetkisine sahiptir: DAO’nun Kuzey Yıldızı.
DAO’nun nasıl yapılandırıldığını ve her bir çalışma grubunun ne üzerinde çalıştığını ayrıntılandıran belgeler, potansiyel katılımcıların becerilerinin DAO’nun ihtiyaçlarıyla uyumlu olabileceği noktaları anlamalarına yardımcı olur. Tabii ki ilk olarak, katkıda bulunmak için motivasyon gereklidir. İşte katılımcıların sürece dahil olduğu yer burasıdır.
Katkı Yönetimi
Katılımcının yolculuğu, bireyin DAO hakkında bilgi sahibi olmadığı dönemden, sosyal ağlarda (örneğin Twitter, Discord) gizlendiği, diğer üyelerle bağlantı kurduğu, ilk katkısını yaptığı ve ötesine geçtiği süreci kapsar.
İdeal olarak, katılımcının yolculuğu, bireyin toplulukla birlikte gelişmesi ve vizyonuna daha büyük bir katkıda bulunma isteğiyle paralel sahiplik ve aidiyet duygusunu teşvik eder.
Katılımcı yolculuğu bir süreç tasarımı sorunudur, ancak bunun doğasında hangi araçların kullanılacağı ve bunların en iyi hangi şekilde kullanılacağına ilişkin sorular vardır. Araçlar aşağıdaki gibi önemli sorulara odaklanabilir:
- Doğru fırsatlar/bilgiler doğru zamanda doğru kişilere nasıl sunulur?
- Katkılar nasıl ölçülür, teşvik edilir ve uygun şekilde ödüllendirilir?
- Roller ve itibar sistemleri aracılığıyla güven nasıl geliştirilir?
Hedefler ve Ödüller, üyelerin DAO’da “seviye atlamak” için kolaylıkla üstlenebilecekleri görevlerdir. Katılımcılar için yalnızca ilk adım olsa da, ödüller, kapsam ve çıktılar bakımından tanımlanmış olduğundan, katılımcıların çalışmaları için “İyi Bir İlk Sayı” vermenin yoludur. Ödüller, zincir-içi (on-chain) bir görevse (Rabbit Hole) otomatik olarak doğrulanabilir veya ödülün sahibi olan DAO üyesinin (Gitcoin, Coinvise) takdirine bırakılabilir.
Yearn, açık sorunları kod havuzlarında toplayan bir gösterge panosuna ve ilgili katılımcıların görevlerini belirlemek için kurulmuş bir Telegram grubuna sahiptir.
Ödüller bir Telegram grubu gibi basit olabilir, ancak doğru kişileri doğru fırsatla buluşturmak için özel bir kolaylaştırıcıya ihtiyaç duyar.
Oyuncuların bildiği gibi “Görev Tamamlandı” anı, bir görevi üstlenmek için başlı başına motive edici olan güçlü bir unsurdur. Ancak, tek başına ödüller bireyleri daha fazla sahiplenmeye yönlendirmek için yetersiz kalmaktadır.
Üyeler, zamanla yaptıkları her katkı sayesinde “XP” (deneyim) ve güven kazanarak DAO içindeki itibarlarını artırabilirler. Bir DAO’nun Discord veya Discourse forumlarını birkaç saat incelemek, en etkili üyelerin bulunmasını sağlayabilir. Bazıları kurucu üyeler olsa da birçoğu DAO için sonuçları yönlendirmek amacıyla kendi inisiyatiflerini alarak kalabalığın içinden doğal yollarla ayrışmış paydaşlardır.
Bir üyenin katılımcı süreci, düzgün bir şekilde ilerlediğinde güven için gösterge anlamına gelen Discord Rolleri ile devam edebilir. Örneğin topluluk içinde, bir “Altın” üyenin DAO’ya 500 saatten fazla katkıda bulunduğuna dair ortak bir fikir birliği varsa, herhangi bir rozeti olmayan birine göre bu üyenin söylediklerine daha fazla dikkat vermeniz gerektiğini bilirsiniz.
Güven için gösterge olan itibar, insanların dikkatlerini DAO içinde paylaştırmasına yardımcı olur, ayrıca dışarıdan desteğe ihtiyaç duyduklarında veya ortaklık fırsatlarını keşfetmek istediklerinde kime yaklaşmaları gerektiğini anlatır.
Indeks Coop.’da katkıda bulunanlar kademelerine göre erişim hakları ve ödüllere sahip olurlar.
Bir kişi veya araç çıkmaza girerse, Topluluk veya İnsanlardan oluşan çalışma grubunun görevi, bu durumu çözmek olmalıdır. Sağlıklı işleyen katılımcı süreci, topluluk üyelerinin 0'dan 1'e ve ötesine geçmeleri için en kolay yol olabilir.
Katılımcı süreci, katılımcı Discord’da gizlenen, kendini göstermeyen biriyken çalışma grubu liderine dönüştüğünde sona ermez. Web 3.0, bireylerin kimliklerini ve itibarlarını, uygulamalar ve topluluklar arasında taşımalarına olanak tanır. DAO üyeliği, geleneksel işveren üyeliğinden daha çoğulcu ve iç içe olduğundan, DAO’lar, bireylerin kim olduklarına ve hangi konuda tutkulu olduklarına dair bütünsel bir resim oluşturmaları ve aktarmalarına imkan veren çok daha güçlü araçlardır.
Ödenek
Ödeme altyapısı, diğer organizasyon alanlarındaki araçlara göre daha gelişmiştir. DAO’lar, ödemeleri Sablier veya Superfluid aracılığıyla katılımcılara aktarabilir, tokenleri Roll veya disperse.app aracılığıyla toplu olarak dağıtabilir, Gnosis Safe multisig aracılığıyla hibeleri finanse edebilir ve Parcel ve Multis gibi para yönetimi araçları aracılığıyla takip edebilir.
DAO’lar, opsiyon sözleşmesi ile tokenleri kilitleyerek ve taahhüt süresi boyunca katkıda bulunanlara kesintisiz satın alma opsiyonu seçeneklerini vererek çalışan hisse senedi sahipliği planına (ESOP) benzer bir şey bile sunabilir. Bu DeFi ilklerinin gücüdür.
Farklı katkı türlerinin nasıl ödüllendirilmesi gerektiği çok açık olmayabilir. SourceCred gibi araçlar, Github sorunları, halkla ilişkiler taahhütleri ve Discourse gönderileri gibi etkinlikleri ölçer ve bunlara “cred” atar. SourceCred’den ilham alan Govrn, bunu bir adım öteye taşımıştır ve topluluğun önceliklerine bağlı kalarak farklı katkı türlerine ağırlık verdiği bir “Hareket Modeli” oluşturmak için bireysel DAO’larla birlikte çalışmaktadır.
Bunun güzel yanı ise, DAO bağlamında değer yaratma için standardizasyon elde etmenizdir. Neyin katkı sayılacağı ve her bir katkı türünün ne kadar değerli olduğu topluluğun takdirine bırakılmıştır. Bu ağırlıklandırma, herhangi bir zamanda teklifler aracılığıyla değiştirilebilir.
Hareket Modelleri bir DAO’dan diğerine tamamen farklı görünse de amaç tam olarak budur. Topluluğun, kendisini başka bir yerde tanımlanan metriklere uyarlaması gerekmemektedir. Aşağıdan yukarıya modeller, ödül dağıtımı, ödül oluşturma ve ikinci dereceden güven gibi yeni oylama mekaniklerine bağlanır.
Katkıda bulunma fırsatı açık olduğundan, DAO’nun kendisi, topluluğun bir üyesi bunun için gönüllü bir şekilde çözüm üretene kadar bir ihtiyaç olduğunu anlamayabilir. “Ödenek komiteleri”nin ve hatta yönetimin, ağ uçlarındaki katkıları gözden kaçırması olasıdır.
Coordinape, bir çalışma grubu katılımcılarının, kimin en çok değeri yarattığını en iyi bildiği varsayımına dayanan, eş-tabanlı bir ücretlendirme aracıdır. Katkı uçlardan geldi için, her katılımcının kattığı değerle ilgili bilgi de uçlarda bulunur. Bazı çalışma periyodlarının sonunda (“dönem”), Coordinape, çalışma grubu içindeki üyelerin, kendi takdirlerine bağlı olarak eşlerine ödülleri dağıtmalarına izin verir. Bu, değer yaratımını ayrıntılı bir düzeyde belirlemek zorunda olan (muhtemelen yanlış bir şekilde) ödül dağıtıcılarının merkezi bir otoriteye olan ihtiyacını ortadan kaldırır.
Coordinape’den ekran görüntüleri. Birlikte yakın bir şekilde çalışan kişilerin eşlerini ödüllendirmelerini sağlayan bir ödül dağıtım aracı.
İK, DAO’da katılımcılar açısından en az ele alınan sektörlerden biridir. Projelerin bireylere sağlık sigortası, 401(k), IRA’lar ve vergi uyumu gibi “gerçek” avantajları yönetmek konusunda Web3'e özgü çözümler sunmaları için büyük fırsatsatlar vardır.
Günümüzde bu faydalar, bir şirketin İK departmanı tarafından kendileri için seçilen sağlayıcılara ve paketlere bağlı olan bireysel çalışanlar yerine işverene bağlanmaktadır. Ayrıca, şirketten ayrılmaları halinde bu haklarını kaybederler. Bu çarpık bir ilişki ve genel olarak serbest çalışanlar için bir sorun oluşturur. Kriptoda maaş bordrosu almanın yanı sıra, insanların “tam zamanlı DAO”ya katılması için düpedüz bir engeldir.
Opolis, Web3'te bağımsız çalışanları hedefleyen ilk dijital istihdam kooperatiflerinden biridir. Platform, üyelerine istihdam avantajlarına, bordro ve vergi uyum hizmetlerine erişim sağlayan bir işveren-tarafsız ortak hizmetler katmanı olarak hizmet eder. Opolis, faydaları işverene değil bireye sağlayacak şekilde istihdamı ayrıştırarak, bireylere geleneksel bir kuruluşun sahip olduğu İK faydalarını sağlarken, farklı DAO’lar tarafından tazmin edilme özgürlüğü ve esnekliğini de sağlar.
Opolis şu anda MakerDAO, Gitcoin, BadgerDAO ve ShapeShift gibi projelerden kişilerle çalışıyor. Üyelik halihazırda ABD’li bireylerle sınırlı olsa da, platform Web2 istikrarı ile Web3'ün kendi egemenliği arasında köprü kuran az sayıdaki platformdan biridir.
Karar Alma
İlk DAO yapıları, oylama ve zincir-içi (on-chain) yürütmeyi sıkı bir şekilde birbirine bağlayan yerleşik yönetişim araçlarıyla birlikte oluşturulmuştur (örneğin, Moloch’ta hisse temelli oylama). Üyeler, çalışarak DAO’da hisse kazanabilir ve kabul edilirse, bir hibe alıcısını finanse etmek için DAO’nun hazinesinden para taşımak gibi otomatik olarak zincir-içi (on-chain) eylemlere dönüşen tekliflerde oy vererek görüşlerini ifade edebilir.
Geçen yıl, gas fiyatları ekosistemin oylama sürecini zincir-içi (on-chain)’nde uygulamasından ayırmaya zorladı. Oy verme, Discord, Discourse, Telegram anketleri veya Snapshot gibi araçlar aracılığıyla token tabanlı sinyal oylama yoluyla zincir-dışı (off-chain) yapılıyor. Zincir-dışı (off-chain) oylar topluluk duyarlılığını yakalarken, yürütme gücü nihayetinde bir avuç yöneticiye (multisig imzacılar) bırakılıyor.
Uniswap ve Radicle gibi DAO’lar tarafından benimsenen bir başka karar verme süreci, bir teklifi düzeltmek için başlangıç aşamalarında sinyal oylamayı içeren teklif döngüsüdür. Yalnızca teklif ayrıntıları kesinleştiğinde zincir-içi (on-chain) bir oylamaya gidilir. Bu yöntemle, oylar zincir-içi (on-chain) durumu (protokoller durumunda) etkiledikleri için daha “anlamlıdır”. Bununla birlikte, toplulukların üyelerin teklifleri tartışması ve oy kullanması için zaman ayırması gerektiğinden, süreç uzun sürebilir.
Yeni nesil yönetişim araçları, zincir-dışı (off-chain) oylama ile zincir-içi (on-chain) yürütme arasındaki boşluğu dolduracak ve yürütmenin bir multisig’den başlatılsa bile, aslında zincir-dışı (off-chain) oylamanın sonuçlarını yansıtmasını sağlamak amacıyla bir kontrol ve denge katmanı sunacak.
Gnosis SafeSnap, çoklu imza işlemi gerçekleştirilmeden önce, bu kararın gerçekten de topluluk tarafından sinyal oylama yoluyla oylanmasını sağlamak için oracle kullanan bir eklentidir. İşlemlerin bu şekilde doğrulanmasını zorunlu kılmak, herhangi bir işlem yürütülmeden önce o işlem için zincir-dışı (off-chain) bir oylama yapılmasını gerektirdiğinden, çoklu imza ile topluluğun istekleri karşısında hile yapılmasını önler.
Gnosis SafeSnap modülü, çoklu imzadan işlemin Snapshot sinyali oylamasında geçirildiğini doğrular.
Yakın zamanda, Gnosis ekibi, yukarıdaki konsept yapısını tarafsız yapan Reality modülüyle birlikte Zodiac’ı duyurdu. Snapshot’daki sinyal oyları yalnızca Güvenli bir işleme dönüşmekle kalmaz, oracle’a bildirilebilecek herhangi bir zincir-dışı (off-chain) olay (Uyuşmazlık anketleri, Söylem oyları…) DAO’nun olduğu her yerde zincir-içi (on-chain) yürütmeyi tetiklemek için kullanılabilir.
Yargı altyapısı, DAO içinde kontroller ve denge için ek bir katman oluşturarak çalışma gruplarının iyimser bir şekilde çalışmalarını yürütmesine izin verirken, topluluğun hak iddiasında bulunmasına imkan vererek çalışma gruplarını DAO’ya karşı sorumlu tutar. Kleros Mahkemesi, bir teklifin DAO’nun değerleriyle uyumlu olup olmadığını kontrol eden veya onaylanan bütçelerin orijinal teklifte belirtildiği şekilde kullanıldığını doğrulayan DAO’lar için “Yüksek Mahkeme” görevi görür. Tally’nin SafeGuard’ı, token sahiplerinin çoğunluğunun, imzalayanların uygunsuz eylemlerde bulunduğunu düşünürse, çoklu imza tarafından başlatılan işlemleri iptal etmesine veya fonları geri almasına izin verir.
Kapsamlı DAO yapıları, kontrolleri ve dengeyi sağlamak için çeşitli özelliklere sahiptir; örneğin, tüm Moloch teklifleri, geçen bir karara katılmazlarsa üyelerin hisselerini “öfkeyle bırakabilecekleri” bir Yetkilendirme Dönemine girer. Koloni, DAO’nun çıkarlarına karşı hareket ettiğini düşünürse, üyenin itibarının zedelenebileceği bir itibar mekanizması kullanır.
Maliye Yönetimi
Maddi kaynaklar bir DAO’nun devamlılığı için önemlidir, bu nedenle çoklu imzalar ve para komiteleri ekosistemin pek çok aşamasında karşımıza çıkar. DAO yapıları, kullanıma hazır fon yönetimi çözümleri (Moloch Guild Bank, DAO Stack Avatar) sunarken, Gnosis Safe, daha hafif çözümler arayan DAO’lar için çoklu imza seçeneği ile kendini kanıtlamıştır. Buna ek olarak, DAO’lar varlıklarını çeşitlendirmek, riske göre ayarlanmış yatırımlar yapmak ve getiri elde etmek için tüm stablecoin ve DeFi ekosisteminden faydalanır.
DAO para yönetimindeki zorluklar, performansı ve finansal sağlığı değerlendirmek için artık varlık tahsisi ve harcamalarda daha fazla şeffaflık sağlamaktır. Llama, ilgili olduğu durumlarda harcamaları ilgili teklifiyle ilişkilendirerek, fon girişini ve çıkışını kategorilere ayırmanın bir yolunu sunar.
Parcel ve MultiSafe, ETH veya ERC-20'lerde CSV içe aktarmalarına, yinelenen ödemelere, üyeler için harcama limitlerine ve mevcut varlık tahsislerine genel bir bakış sunan bir gösterge panosuna dayalı tek tıklamayla toplu ödemeler sunar.
Ön Yüz ve Analitik
Etherscan gibi blok gezginleri, kripto ağları için paha biçilmez bir altyapı parçasıdır. Ağ trafiği kalıplarını, zincir-içi (on-chain) faaliyetin doğasını anlamamıza yardımcı olup, akıllı sözleşmelerle etkileşimde bulunmak için frontend şeklinde hizmet edebilirler.
DAO’ların artmasıyla birlikte, insan tarafından okunabilen DAO etkinliğine de ihtiyaç duyulmaktadır. “DAO’lar için Etherscan”, yönetişim, harcamalar hakkında bilgi sağlayan ve DAO’daki son tartışmaları, örneğin büyük bir fon teklifi veya diğer protokollerde nasıl oy kullanılacağına dair çekişmeli bir tartışmayı yakalayan veri toplayıcılar ve görselleştirme araçları olacaktır.
Tally ve Boardroom, üyelerin gidip teklifleri oylayabilecekleri ve ayrıca seçmen profillerine ve yönetişim faaliyetlerine bakabilecekleri yönetişim frontendleridir. Böylelikle, seçmen delegasyon ilişkileri, nitel veriler (seçmenlerin neden bu şekilde oy kullandıkları) ve belirli bir teklifle ilgili topluluk duyarlılığı gibi anlamlı bilgileri ortaya çıkaran bir “Yönetişim için Etherscan”a sahip olacağız.
Seçmen delegasyon ilişkileri, bir DAO’nun sosyal ve politik dinamikleri hakkında değerli bilgiler ortaya koyuyor. Örneğin, şirketlerin oy verme gücüne hakim olduğu VC (risk sermayesi) tarafından finanse edilen bir DAO, bireylerin topluluğu kendilerine yetki vermek için bir araya getirdiği DAO’lardan farklı bir sosyal dinamiğe sahip olacaktır.
DeepDAO, DAO’ları seçmen katılımı, üye sayısı ve para varlıkları gibi metriklere göre sıralayan bir DAO analitik platformudur. Ayrıca bireysel DAO üyelerine de bakar ve üyelik, oluşturulan teklifler ve verilen oylar açısından DAO’lardaki en aktif olan kişileri ortaya çıkarır.
Bunun gibi toplu “DAO Puanları”, Gitcoin Steward gibi topluluk liderleri olmak amacıyla “protokol politikacıları” için bir veri noktası işlevi görebilir. Potansiyel delegeler, geçmişte nasıl oy verdiklerini, aldıkları inisiyatifleri ve etkileri olan diğer toplulukları görmek için bir adayın profiline bakabilir.
Yapılar
DAO Yapıları, fon yönetimi, üyelik yönetimi ve oylama gibi kullanıma hazır temel özellikler sağlayarak, kullanıcıların birkaç tıklamayla zincir-içi (on-chain) bir organizasyonu başlatmasına ve işletmesine olanak tanıyan akıllı sözleşmeler ve arayüzler paketidir.
Bu yapıları kullanarak DAO yaratıcıları, oylama süresinin ne kadar olması gerektiği, bir teklifin geçmesi için gereken yeterli sayı ve mevcut üyeleri ve bunların payları gibi parametreleri yapılandırabilir. Yapılar ve bunlar üzerinde çalışan DAO’ların örnekleri arasında DAOStack (dxDAO, dOrg), Colony (ShapeShift), Aragon (BrightID, PieDAO) ve Moloch (The LAO, MetaCartel) bulunur.
DAO’lar ihtiyaçlara ve amaçlara göre değişiklik gösterdiğinden, bunları yönetmek için herkes için uygun olan tek bir çözüm yolu yoktur. Sınırlı seçeneklerle, ilk DAO’lar, ihtiyaçlarına en uygun araçları bir araya getirme özgürlüğüne sahip olmak yerine, kendilerini katı şablonlara uyacak şekilde biçimlendirmek zorunda kaldılar.
Hızla gelişen araçlara rağmen, bu araçları eski yapılarla entegre etmek zordur, bu nedenle topluluklar ya bu zorluklar ile karşılaşırlar ya da daha yeni sistemlere geçmek için büyük bir koordinasyon çabası sarf ederler. Mevcut sınırlamalardan öğrenilen yeni nesil DAO yapıları ise (öncekilerin güncellenmiş sürümlerini içerir) modülerlik, esneklik ve genişletilebilirliğe odaklanır.
Orca Protocol, çalışma gruplarının diğer adı olan “pods” etrafında tasarlanmıştır. Pod’lar, bir anlamda kendi üyelikleri ve yönetişimi ile bir alt DAO olarak ele alınır. Bireysel pod’lar ayrıca DAO’nun daha geniş “üyeleri” olabilir.
Tribute DAO, Moloch yapısının genişletilebilir bir versiyonudur. Temel sözleşmelerin üzerinde, DAO’nun takdirine bağlı olarak eklenebilen ve kaldırılabilen yükseltilebilir bağdaştırıcılar ve uzantılar bulunur.
DAOHaus, geçen yıl boyunca Moloch yapısına dayalı DAO’ların artmasının arkasındaki önemli bir itici güç olmuştur. Platform, bireylerin DAO’ları dağıtabileceği ve tekliflere oy verebileceği bir frontend olmanın yanı sıra, DAO etkinliğini Discord, Discourse ve hatta teklifler yoluyla sözleşme yapılan Gnosis Safe gibi harici uygulamalara isteğe bağlı olarak entegre eden bir eklenti paketine (“Boosts”) sahiptir.
Üyelerin zincir-içi (on-chain) aktiviteyi harici hizmetlerle entegre etmelerini sağlayan DAOHaus’taki Boost Market.
DAOHaus’un Discord eklentisi, teklif üzerinde yeni bir etkinlik olduğunda kanalı bilgilendirir.
Daha monolitik, katı birinci nesil yapıların aksine, modüler ve şekillendirilebilir araçlar, toplulukların sürekli gelişen ihtiyaçlarına esnek bir şekilde karşılık verir.
Modülerlik, DAO’ların, DAO’yu dağıtırken bunlara olan ihtiyacı öngörmesine gerek kalmadan DAOHaus Boosts ve Gnosis’in Zodiac paketi gibi eklentileri kurmasına olanak tanır. Açık standartlar, kodları paylaşılan bir arayüze bağlı olduğu sürece ve herkesin topluluklarında ihtiyaçlar ortaya çıktıkça kendi “genişleme paketlerini” oluşturmasına izin verir. Bu paradigma altında, DAO eklentilerinin ekosistemi, açık kaynaklı yazılım paketlerine benzer şekilde büyüyecektir. Yeni bir aracı benimsemek, frontend üzerinde birkaç tıklama veya npm kurulum organizasyonu-lego kadar basit olacaktır.
DAO döneminin başlarındayız. Kendisinden önceki DeFi ve NFT’ler gibi, merkezi olmayan organizasyon operasyonları için inovasyonun kapıları, temel ilkellere sahip olduğumuzda açılacak.
Geleneksel kuruluşlara kıyasla DAO Yapıları & Araçlarının özeti. Bunun çok genelleştirilmiş bir tasvir olduğunu ve şüpheyle yaklaşılması gerektiğini unutmayın!
DAO araçları, yeniden tasarlama çabalarımıza yardımcı olurken, en iyi uygulamaları yinelememiz ve deneyler yoluyla öğrenmemiz gerekiyor. Bugün organizasyon tasarımına yönelik zihinsel modellerimizin çoğu, 20. Yüzyılın geleneksel üretim hattı merkezli iş yapış modellerinin mirasıdır. DAO’lar için inovasyon fikirleri araştırılırken, insan koordinasyonunun nasıl sağlanabileceğine ilişkin modası geçmiş fikirler de uygulanmaya çalışılacaktır. Ancak, alıştığımız modelleri geleneksel organizasyonlardan körü körüne ithal etmemeye ve yaratmaya çalıştığımız pozitif toplamlı ekosistemlere uyarlamamaya dikkat etmeliyiz.
Öncüllerinden farklı olarak, Web3 organizasyonel araç yığını, çoktan çoğa ilişkilere, akıcı katılıma ve en önemlisi mülkiyete ev sahipliği yapacak.
Zamanlarını birden fazla DAO’ya bölen ve önemsedikleri farklı alanlarda çeşitli becerilerinden yararlanan daha fazla birey göreceğiz. DeFi protokolü stratejisti, portföy değerini bir NFT toplayıcı DAO’ya yansıtma becerilerini ödünç verebilir ve bir hibe DAO aracılığıyla gelecek yaratıcıları destekleyebilir. Belki kimliğini ve itibarını farklı uygulamalara taşıyabilecek ve bir bütün olarak ekosistem için yarattığı değere işaret edebilecektir.
Öncüler, yaratıcılar ve bazı şanslı kişiler bugün bu geleceği yaşıyor. Bu makalede bahsedilen projeler (ve eminim gözden kaçırdığım diğer projeler), DAO’ların henüz dünyada sınırlı sayıda insana tanınan fırsatlarından hala haberdar olmayan milyonlarca kişi için engelleri günden güne azaltıyor.
Bu yazı Layka DAO Çeviri ekibinin katkıları ile hazırlanmıştır. Organization Legos: The State of DAO Tooling adlı yazı “Hazal#2138” Discord kullanıcı adlı çeviri ekibi üyesi tarafından Türkçeleştirilmiştir.
