Fundamentalisme doodt spiritualiteit

“Het is geen religie, het is een relatie met God.” Als je een beetje thuis bent in het christelijke discours, ben je deze uitspraak vast wel eens tegengekomen. Religie wordt neergezet als een set regels, als traditie, als iets wat meer gefocust is op uiterlijke handelingen dan op innerlijke transformatie. Het christendom, wat stelt dat we niet door onze eigen handelingen onze redding kunnen bewerkstelligen, wil graag ver weg van religie blijven. In het christendom staat niet de handeling centraal, maar de kleur van je ziel. Heb je een relatie met God? is de hamvraag die bepaalt waar je na je dood naartoe gaat — en dat is iets wat volledig losstaat van wat je doet.

Toch bestaan er christenfundamentalisten. Voor de goede orde: christenfundamentalisme houdt in dat je je, voor het ontdekken van de waarheid, enkel en alleen op de Bijbel baseert. Dat is op zijn minst markant. Een relatie met God, mogen we hopen, transformeert een mens. Je bent er niet dezelfde persoon door. Het is een spiritueel gebeuren, deze relatie met God. Maar volgens fundamentalisten kunnen we geen nieuwe waarheden ontdekken door deze relatie met God. De enige bron van waarheid is immers de Bijbel! Dat is vreemd, want de reden dat de Bijbel bron van waarheid is, is natuurlijk dat het door God geopenbaard is. Het lijkt dan duidelijk dat een persoonlijke relatie met God ook als bron van waarheid kan dienen — maar dat geloven de fundamentalisten dus niet.

Daarnaast spreekt de Bijbel ook veel over wonderen en de ‘gaven van de Geest’, zoals profeteren, in tongentaal spreken, tongentaal interpreteren. Zou het niet vreemd zijn als God ons deze gaven geeft, maar wij mogen er niets van leren? Dat is voor fundamentalisten blijkbaar makkelijk te slikken.

Maar het meest opvallende vind ik nog het volgende. Ik ben in een vrij streng-christelijk milieu opgevoed. Hoewel het niet expliciet gezegd wordt, is het duidelijk dat, in dat milieu, de Bijbel als enige bron van waarheid over God erkend wordt. Soms kan de wetenschap ons nog wel iets vertellen, maar als dat tegen de Bijbel ingaat, dan heeft de wetenschap het mis.
In dit milieu groeide ik op en ging ik naar school. Tijdens een godsdienstles op de middelbare school werd ons gevraagd: “Wie twijfelt er wel eens aan het bestaan van God?” Haast alle handen gingen omhoog. De docent zei dat dat niet verrassend was, want we twijfelen allemaal wel eens.
Nu ik iets ouder ben, zie ik in hoe bizar dit eigenlijk is. Door het christendom te intellectualiseren, door het alleen maar een kwestie van Bijbelse exegese te maken, vergeten de mensen de goddelijke waarheid in hun ziel te voelen. Nu ik iets ouder ben, kan ik zeggen dat ik, zonder twijfel, weet dat God bestaat. Dit is voor mij geen kwestie van geloof. Ik twijfel er niet aan. Maar dat is niet omdat ik de Bijbel heel veel gelezen heb. Het is door spirituele ervaringen, het is omdat ik (ondanks dat ik geen ‘praktiserend christen’ meer ben) aangeraakt ben door de Geest. Ik heb meer geleerd over God door het te ervaren dan door de Bijbel te lezen.

In het licht van deze ervaringen vind ik het bijzonder jammer dat er zo’n focus bestaat op de Bijbelse waarheid. De Bijbel is een bron van waarheid, maar slechts een bron. Daarnaast heeft de Bijbel ook zijn interpretatieproblemen. Er bestaan zoveel interpretaties van de Bijbel als er mensen bestaan. Dat maakt de Bijbel, als je deze als enige bron van waarheid neemt, bijzonder onbetrouwbaar.
Wanneer je de Bijbel echter als een bron van waarheid neemt, kan de Bijbel pas echt tot zijn recht komen. Met de leiding van de Geest, kan de Bijbel als medium dienen voor God om tot je te spreken. Misschien lezen verschillende mensen wel verschillende dingen in hetzelfde vers, maar worden zij beide geleid door de Geest in hun interpretatie, en is juist dat wat ze op dat moment moeten horen.

Fundamentalisme moet dus vermeden worden. Het doodt de relatie met God. Wanneer we denken dat de Bijbel de waarheid is in plaats van een van de vele manifestaties van de waarheid, verliezen we uit het oog waar de waarheid vandaan komt: God.

De Bijbel is de afgod van de fundamentalisten.