[TR] Cookies İnternet Deneyimini Şekillendiren Küçük Mucizeler
HTTTP çerezleri 1994 yılında web tarayıcı programcısı Lou Montulli, bir çevrimiçi alışveriş mağazasının aşırı yüklenmiş sunucularını düzeltmesine yardımcı olurken HTTP çerezini oluşturmak için ilham kaynağı olarak “büyülü çerez”i kullandı. HTTP çerezi, günümüzde daha genel olarak çerez olarak adlandırdığımız şeydir.
Cookies (Çerezler) Nedir?
Bir web çerezi, bir web sitesi ziyaret edildiğinde tarayıcıya kaydedilen küçük bir metin parçasıdır. Bu parça, siteyi ziyaret eden kullanıcının bilgisayarında veya cihazında saklanır. Çerezler, kullanıcının tercihlerini hatırlamak, oturum bilgilerini saklamak, reklamları kişiselleştirmek ve genel olarak internet deneyimini geliştirmek için kullanılır.
Daha sonra aynı siteleri ziyaret ettiğinizde bu kayıtlı bilgi dosyaları sayesinde siteler sizi tanıyabilir. Çerezlerin işlevleri genelde bu yöndedir. Bilgileriniz bu dosyalara yazıldığından dolayı tekrar aynı web sayfalarını ziyaret ettiğinizde bilgilerinizi yeniden girmeye gerek duymazsınız. İşte bu kayıtlı bilgi dosyalarına cookie denir.
Teknik olarak, bir çerezin ilgili bilgileri taşımasını sağlamak zor değildir. Bununla birlikte, hassas bilgileri çerezlerde saklamak ve iletmek güvenli değildir çünkü çerezler güvensizdir. Çerezler, okunabilir ve taklit edilebilir açık metin olarak saklanır ve iletilir.
Ne İçin Kullanılır ?
- Oturum Yönetimi: Kullanıcı giriş bilgilerini saklayarak oturumları yönetirler, böylece kullanıcılar tekrar tekrar giriş yapmak zorunda kalmazlar.
- Kişiselleştirme: Kullanıcıların tercihlerini ve alışkanlıklarını hatırlayarak, içerik ve reklamları kişiselleştirebilirler. Bu, kullanıcıların daha uygun ve ilgi çekici içeriklere erişmelerine olanak tanır.
- Analiz ve İzleme: Web sitesi sahiplerine, kullanıcı trafiğini analiz etme ve site performansını değerlendirme imkanı sağlarlar. Bu veriler, kullanıcı davranışlarını anlamak ve siteyi optimize etmek için kullanılabilir.
- Hedeflenmiş Reklamlar: Çerezler, kullanıcıların davranışlarına dayalı olarak reklamları hedeflemek için kullanılabilir. Bu, reklamların daha etkili ve kullanıcılar için ilgili olmasını sağlar.
- İzleme: Bazı çerezler kullanıcıların hangi web sitelerini ziyaret ettiğini kaydeder. Bu bilgiler, tarayıcının o sunucudan içerik yüklemesi gereken bir sonraki seferde çerezi oluşturan sunucuya gönderilir. Üçüncü taraf izleme çerezleri ile bu işlem, tarayıcı bu izleme hizmetini kullanan bir web sitesini her yüklediğinde gerçekleşir.
Cookies Türleri Nelerdir ?
Çerezlerin her biri farklı işlemleri ele alır ve farklı kod yapıları vardır.
Bilinmesi gereken en önemli çerez türlerinden bazıları şunlardır,
- Oturum çerezleri
- Güvenlik çerezleri
- Kalıcı çerezler
- HTTP çerezler
- Üçüncü parti çerezler
- Süper çerezler
- Zombi çerezler
- Session Cookies (Oturum çerezleri):
Oturum çerezleri yalnızca web sitesinde gezinirken kullanılan, bilgisayarın geçici belleğinde bulunan çerezlerdir ve belirli kullanım sürelerine sahiptirler. Oturum çerezleri, bir kullanıcının oturumu sona erdikten sonra silinir, (bellek içi çerez, geçici çerez veya kalıcı olmayan çerez olarak da bilinir). - Secure Cookies (Güvenli çerez):
Bir güvenli çerez sadece şifrelenmiş bir bağlantı üzerinden iletilebilecek (HTTPS). Şifrelenmemiş bağlantılar üzerinden iletilemezler (HTTP) Bu, çerezin gizli dinleme yoluyla çerez hırsızlığına maruz kalma olasılığını azaltır. Tanımlama bilgisi, tanımlama bilgisine Secure bayrak eklenerek güvenli hale getirilir . - Persistent Cookies(Kalıcı Çerezler):
Kişinin bilgisayarında belirli bir tarihe veya kullanıcı tarafından silinene kadar varlığını sürdüren çerezlerdir. Bu çerezler, çoğunlukla kullanıcıların site hareketlerini ve tercihlerini ölçmek amacıyla kullanılır. - HTTP Cookies (HTTP çerez):
Yalnızca http içeren bir çereze , JavaScript gibi istemci tarafı API’leri tarafından erişilemez . Bu kısıtlama, siteler arası komut dosyası (XSS) aracılığıyla tanımlama bilgisi hırsızlığı tehdidini ortadan kaldırır - Third Party Cookies (Üçüncü Parti Çerez):
Bu çerezler, ziyaret edilen web sitesinin sahibi olmayan, ancak bu web sitesinin içeriğini barındıran veya entegre eden diğer şirketler veya hizmetler tarafından oluşturulabilir.
Örneğin, kullanıcılar bir alışveriş sitesine girdiklerinde, beğendikleri ürünler arasında gezinerek birden fazla kategoriye göz atarlar. Alışveriş sitesi tarafından enjekte edilen çerezler, kullanıcının baktığı ve sepetine eklediği şeyleri hatırlamasını sağlar. Öte yandan, üçüncü taraf çerezler, bu verileri unutmaz ancak diğer web siteleriyle paylaşabilir.
Üçüncü taraf çerezlerin kullanımı, bazı kullanıcılar için gizlilik endişelerine neden olabilir çünkü bu çerezler, kullanıcıların farkında olmadan çevrimiçi davranışlarını izlemelerine olanak tanır. Bazı tarayıcılar, üçüncü taraf çerezleri gibi belirli çerez türlerini engelleme veya kabul etme seçenekleri sunar, böylece kullanıcılar çerezlerin kullanımını kontrol edebilirler. - Supercookies (Süper Çerez):
Geleneksel çerezlerden daha karmaşık ve daha zor engellenebilen çerez türlerini ifade etmek için kullanılır. Süper çerezler, kullanıcıların çevrimiçi davranışlarını izlemek ve izinsiz olarak bilgi toplamak için tasarlanmıştır.
Bu çerezler genellikle diğer geleneksel çerezlerden farklı olarak, tarayıcı ayarlarını değiştirerek veya tarama geçmişini temizleyerek kolayca engellenemezler.
Süper çerezlerin birçok farklı türü vardır ve bunlar genellikle kullanıcı izini olmadan bilgi toplamak veya izlemek için tasarlanmıştır.
Bu tür çerezler genellikle kullanıcının izni olmadan veya bilgisi olmadan çalışır ve bu nedenle gizlilik endişelerine neden olabilirler. Ancak, bazı tarayıcılar ve güvenlik yazılımları süper çerezleri engellemek için önlemler alabilir. - Zombie cookie (Zombi Çerez):
Zombi çerezler de silindikten sonra yeniden oluşur. Zombi çerezler, bir tarayıcının tipik çerez depolama konumunun dışında kendilerinin yedek sürümlerini oluşturur. Silindikten sonra tarayıcı içinde yeniden görünmek için bu yedekleri kullanırlar. Zombi çerezler bazen vicdansız reklam ağları ve hatta siber saldırganlar tarafından kullanılır.
Gizlilik ve Güvenlik
Gizlilik Endişeleri: Birçok kullanıcı için, çerezlerin en büyük endişe kaynağı, çevrimiçi davranışlarını izlemeleri ve kişisel bilgilerini izinsiz olarak toplamalarıdır. Üçüncü taraf çerezler ve süper çerezler gibi karmaşık çerez türleri, kullanıcıların farkında olmadan çevrimiçi etkinliklerini izleyebilir ve profil oluşturabilir. Bu da kullanıcıların gizlilik haklarını ihlal edebilir ve kişisel bilgilerinin istenmeyen amaçlarla kullanılma riskini artırabilir.
Veri Koruma ve Güvenlik: Çerezlerin güvenliği, kullanıcıların verilerinin korunması ve kötüye kullanılmasının önlenmesi açısından da önemlidir. Çerezler aracılığıyla toplanan bilgilerin güvenliği sağlanmalı ve yetkisiz erişimlere karşı korunmalıdır. Ayrıca, çerezlerin kullanımıyla ilgili yasal düzenlemeler ve şeffaflık gereksinimleri de mevcuttur. Web siteleri, çerez kullanımı ve veri toplama uygulamaları hakkında açık ve anlaşılır bir şekilde bilgi vermeli ve kullanıcılardan gerekli onayı almalıdır.
Kullanıcı Kontrolü: Çoğu modern tarayıcı, kullanıcılara çerezleri kabul etme veya reddetme seçeneği sunar. Kullanıcılar, tarayıcı ayarlarını değiştirerek çerezlerin kabul edilip edilmeyeceğini, hangi çerezlerin kabul edileceğini veya reddedileceğini belirleyebilirler. Ayrıca, birçok tarayıcı, özel tarama modları veya çerez temizleme araçları sunar, böylece kullanıcılar çerezleri düzenli olarak temizleyebilirler.
Sonuç olarak Web çerezleri, internet deneyimini zenginleştiren ve kişiselleştiren önemli bir araçtır. Ancak, kullanıcıların gizlilik haklarını korumak ve güvenliklerini sağlamak için dikkatli bir şekilde yönetilmelidirler. İnternetin gelişmesiyle birlikte, çerezlerin rolü ve kullanımı da sürekli olarak değişmekte ve gelişmektedir.
https://www.cloudflare.com/learning/privacy/what-are-cookies/
