Wash Trade คืออะไรกันแน่? จับผิด Crypto Exchange ในไทยเจ้าไหนทำอยู่ตอนนี้ ?
ตามข้อมูลที่ปรากฎในสื่อข่าวที่ผ่านมา ณ วันที่ 30 มิถุนายน 2022 หลายๆกระดานเทรดคริปโตในไทย ได้กระทำความผิดกฎหมายโดยการสร้าง Volume เท็จโดยการใช้ Wash Trade ซึ่งเป็นที่จับตาของนักลงทุนทั้งหลายในสายคริปโต โดยสิ่งที่กระดานเทรดใช้วิธีนี้หลักๆแล้วต้องการเรียกความเชื่อมั่น จูงใจนักลงทุนทั้งหลายให้เข้ามาลงทุนกับกระดาน “ฉันสิ” แทนที่จะไปกระดานอื่น “เรามีสภาพคล่องเพียงพอนะ” “มีผู้ใช้งานซื้อขายกันอยู่นะ” โดยปกติแล้วจะใช้ Market Maker เป็นตัวดำเนินคำสั่งซื้อและขายของแต่ละสินทรัพย์
หน้าที่หลักของ Market maker ?
อีกจุดประสงค์นึงคือการ “เสริมสภาพคล่องให้แก่ระบบ” เรารู้กันดีอยู่ว่าในเรื่องของคริปโตแล้ว แต่ละกระดานมีราคาที่แตกต่างกันออกไป การมี”ผู้เสริมสภาพคล่อง (Market Maker)” จะช่วยเพิ่มปริมาณ Volume ให้ทั้ง ฝั่งซื้อ ฝั่งขาย ให้ราคาเท่ากันหรือใกล้เคียงกับตลาดโลกได้ โดยส่วนใหญ่แล้ว Market maker จะเชื่อม API ตั้ง Order ซื้อ Order ขายไว้ตามราคาโลก สำหรับผมถือว่าเป็น “ข้อดี” โดยส่วนใหญ่แล้วแต่ละกระดานจะมี Market Maker อยู่ทั้งตลาดหุ้น ตลาดทอง ตลาด Forex เป็นปกติ
ปฏิเสธไม่ได้เลยว่าการสำหรับ กระดานเทรดคริปโต ที่เพิ่งเปิดตัวใหม่ ในขณะที่ มีผู้ใช้งานน้อยจำเป็นต้องมี Market maker เพราะอะไร ?
( 1.1) กรณีกระดานเปิดใหม่ที่ “ไม่มี” Market Maker
สมมุตินะครับ ว่า Exchange A มีคนตั้งซื้อ Bitcoin อยู่ 5 ออเดอร์ ตั้งขาย 5 ออเดอร์ ในราคาที่แตกต่างกัน
ราคา Bitcoin ของตลาดโลก 1,100,000 บาท
จะเห็นได้ว่าการตั้งออเดอร์ในกระดานนี้ฝั่งขายราคาห่างกันมากเพราะไม่มี Market Maker และลูกค้าตั้งซื้อตั้งขายน้อย เมื่อใดที่ฝั่งมีนักลงทุนกด “ซื้อ” Market Order (ซื้อที่ราคาไดก็ได้) Bitcoin ที่ปริมาณเพียงแค่ 2 BTC เขาต้องใช้เงินจำนวน 6,800,000 บาท ในขณะที่ราคาตลาดโลกต่อ 1 Bitcoin อยู่ที่ 1,100,000 บาท
คนซื้อจะขาดทุนทันที 6,800,000–2,200,000 = (4,600,000 บาท) ทั้งๆที่จำนวนการซื้อเท่านี้ในตลาดดังๆคนเทรดเยอะๆ ราคาแทบไม่ขยับเลยด้วยซํ้า
ในกรณีที่มี Market Maker ช่วย”เพิ่ม”ปริมาณการตั้งซื้อและขายใน Order book จะช่วยทำให้ราคาใกล้เคียงกับตลาดโลก ทำให้ทั้งนักลงทุนฝั่งซื้อ ฝั่งขาย ไม่เกิดความเสียหายหนัก
จริงๆแล้ว Market Maker ควรมีหน้าที่เท่านี้ ในการเสริมสภาพคล่องให้อ้างอิงกับราคาและปริมาณการซื้อขายของตลาดโลก แต่การทำ Wash Trade นั้นแตกต่างกันออกไปและถือว่ากระทำความผิดตามกฎหมาย
Wash Trade คืออะไร?
การกระทำของ Wash Trade หลักๆคือการ ”สร้างปริมาณการซื้อขายเทียม” โดยที่ นาย A จะตั้งซื้อตั้งขายในปริมาณที่เท่ากัน เช่นนาย A ตั้งคำสั่งซื้อ 1 Bitcoin ในราคา 1 ล้าน และนาย A ก็ตั้งคำสั่งขาย 1 Bitcoin ในราคา 1 ล้าน เช่นเดียวกัน การกระทำนี้ปกติแล้วมักจะเกิดขึ้น ใน spread ระหว่าง (ราคาตั้งซื้อที่แพงที่สุด, ราคาตั้งขายที่ถูกที่สุด) การกระทำนี้มักจะเกิดขึ้นเป็นระยะ ระยะ มีเวลาระยะห่างที่ใกล้เคียง จำนวนการซื้อขายใกล้เคียงกัน
ใครได้รับผลประโยชน์จากการทำ Wash Trade ?
- กระดานเทรด คริปโต : เพราะยิ่งมีจำนวนซื้อขายที่เยอะขึ้นและถี่ ทำให้ผู้ใช้งานหลงผิดผ่านการตลาดได้
- ผู้ถือหรือมีส่วนเกี่ยวข้องกับเหรียญ : สำหรับเจ้าของเหรียญนั้น เป็นที่แน่นอนว่าถ้ามีคนสนใจมีจำนวนซื้อขายเยอะยิ่งบ่งบอกถึงการไหลเวียนของเหรียญนั้นๆในตลาด ยิ่งเยอะ = จำนวนคนใช้มาก
จุดสังเกตุการดู Wash Trade ?
- ปริมาณการซื้อขายในกราฟมักจะเท่าๆกันเป็นเส้นตรง (ตามเส้นแดง) ไม่ต่างจากตลาด NFT มีปริมาณซื้อขายเท่าๆกันเป็นระยะๆ เพราะ Wash trader ซื้อเอง ขายเองที่ ปริมาณเท่ากันเหมือนย้ายเงินไปอีกกระเป๋านั่นเอง ไม่มีใครได้ประโยชน์หรือเสียประโยชน์จากการเทรดนี้ มีแต่กระดานที่ได้ปริมาณเพิ่มขึ้นในระบบเพื่อโชว์ให้คนเห็นว่า “ดูสิ เรามีคนเทรดคริปโตเยอะนะ”
2. การเทรดจับคู่ล่าสุดไม่ควรเกิดขึ้นในช่องระหว่างกลางระหว่าง ฝั่งซื้อที่ตั้งราคาแพงที่สุด, ฝั่งขายที่ตั้งราคาถูกที่สุด (ยิ่งเป็นกระดานที่ Volume น้อยยิ่งดูง่าย)
“Not Here”
3. การเทรดจับคู่ล่าสุดไม่ควรกระโดดข้ามไปในราคาที่แพงกว่าหรือถูกกว่าได้
“And Not There”
สำหรับแอดแล้ว เบื้องต้น สามารถดูง่ายๆตาม 3 วิธีนี้ วิธีที่สามารถตรวจจับได้จากบุคคลภายนอกเองอาจจะมีได้อีกหลายวิธี ต้องคอยสอดส่องดูในแต่ละกระดาน วิธีทำ Wash trade ของแต่ละกระดานนั้นแตกต่างกันออกไป
กระดานเทรดคริปโตในไทย มีเจ้าไหนมั้ยที่ทำ Wash Trade อยู่?
Bitkub : ณ วันที่ 30 มิถุนายน 2022 กลต. ประกาศว่าบริษัทบิทคับกระทำความผิดในเรื่อง wash trade 4 เหรียญ BTC, ETH, XRP, BCH ตั้งแต่ปี 62 (เมื่อ 3 ปีที่แล้ว) แต่ทางบิทคับได้แถลงการณ์ว่าหยุดเรื่อง wash trade ตั้งแต่ทราบเรื่องและมีจุดประสงค์ที่ทำเพื่อเสริมสภาพคล่องเท่านั้นและตอนนี้ก็มีทีม market surveillance เพื่อตรวจสอบว่ามีการเทรดซํ้าๆกับคนเดิมๆหรือคนเดียวกัน ฉะนั้นเรามาดู ความจริง ณ วันนี้กันว่าเป็นอย่างไร
เหรียญ Bitcoin บน Bitkub : ณ วันที่ 2 กรกฎาคม 2022
- จากข้อ 1 ในการสังเกตุดูว่าปริมาณคนเทรด Bitcoin ในตลาด Bitkub เอง จากที่แอดลองดูเรื่อยๆตลอด Timeframe 1 ปีที่ผ่านมา แอดก็ไม่พบเห็นความผิดปกติใดๆนะ “พยายามวาดเส้นแดงแล้ว” แต่กระดานเป็นไปตามตลาดโลกจริงๆ (ช่วงหลังๆ bitkub เองก็มีลูกค้าเยอะขึ้นด้วยแหละ) เวลาราคาตกแรงๆเส้นแดงตรง Volume กับเส้นราคาก็สอดคล้องกัน ขึ้นก็มีเส้นเขียวที่พุ่งขึ้นมา ในตอนราคา sideway ปริมาณเทรดก็ต่างกันเป็นปกติ
2. ดูรายการล่าสุดของการซื้อขายเหรียญระหว่างราคาตรงกลางมีเกิดขึ้นรึเปล่า แอดพยายามดูนะ แต่ก็ไม่พบสิ่งผิดปกติใดๆนะ มีคน Match ออเดอร์ตามปกติ ตรงคนตั้งซื้อ ตั้งขายเลย และมีช่องตรงกลางที่ชัดเจ็น ถ้าจะ wash trade ในราคาที่ต่างกันยังไงก็ไม่คุ้มแน่ๆแหละ
3. มีราคากระโดดข้ามที่ตั้งไว้รึเปล่า ? ก็ไม่พบอะไรนะคับ ราคาก็เป็นไปตามตั้งซื้อตั้งขายจริงๆ
คหสต. แอดเชื่อว่า bitkub ได้ทำการแก้ไขหยุดเรื่อง Wash trade ไปนานแล้วและมีทำการแก้ไขหมด เป็นจริงอย่างที่บริษัทออกมาชี้แจง อันนี้ก็งงๆเหมือนกันว่ากลต. ตรวจสอบกัน 3 ปีเพิ่งมาออกข่าว มีประเด็นอะไรกันรึเปล่านะ ? ><
อันนี้อาจจะเป็นตัวอย่างของแค่เหรียญ BTC (จริงๆแอดก็ไปดูมาหลายๆเหรียญ) แต่แนะนำให้เพื่อนๆลองไปดูในเหรียญอื่นๆด้วยละกันเช่นเหรียญ KUB ลองดู Timeframe เกินกว่านี้ดูบน Tradingview ก็ได้ว่าพบเจอสิ่งผิดปกติอะไรมาบอกแอดด้วยนะ :)
Satang : ณ วันที่ 30 มิถุนายน 2022 กลต. ประกาศว่าบริษัท สตางค์ คอร์ปอเรชั่น จำกัด กระทำความผิดในเรื่อง wash trade 3 เหรียญ BTC, ETH, BCH ตั้งแต่ปี 62 ซึ่งมีส่วนเกี่ยวข้องกับ 4 บุคคลด้วยกัน โดนเหนาะๆ ไป 24 ล้านบาท เท่ากับเหรียญละ 2 ล้าน พอๆกับ Bitkub เลย (อ่านเพิ่มเติม) แต่ภายหลังก็ออกมาประกาศแก้ไขนานแล้ว เหมือนๆกันกับบิทคับ
เดี๋ยวเรื่องมันยาว มาดูกันในตลาด Satang Pro เริ่มจาก Bitcoin ก่อนเลย
เหรียญ Bitcoin บน Satang : ณ วันที่ 2 กรกฎาคม 2022
- ตามตำราแล้วของสตางค์ดูปกติดีในช่วงแรกๆมีการขึ้นของปริมาณชัดเจนเมื่อราคาแกว่งทั้งขึ้นลงในช่วงปี 2019–2020 แต่ในช่วงปี 2020–2021 มันมีอะไรแปลกๆที่ปริมาณพุ่งสูงขึ้นมาอย่างน่าเหลือเชื่อและเป็นจำนวนการซื้อขายเท่าๆกันโดยที่ราคาไม่แกว่งขนาดนั้น คิดในแง่ดีอาจจะได้รับผลดีและลูกค้าในช่วงที่ BX ปิดตัวไป แต่ในช่วงหลังจาก 2021–2022 มาไม่แน่ใจว่าคนเทรดน้อยลงหรืออะไร เพราะปริมาณการเทรดไม่ขยับ ทั้งๆที่กราฟขยับรุนแรงมาก
2. แต่พอมาดูรายการจับคู่เทรดล่าสุดแล้ว ผมไม่พบเจอสิ่งผิดปกติใดๆนะ ไม่มีการจับคู่ระหว่างราคาตรงกลางหรือกระโดดข้ามออเดอร์ เหรียญอื่นๆผมยังไม่พบเจออะไรผิดปกติเพราะ Volume น้อยมากๆ ยังไงฝากเพื่อนๆช่วยดูอีกแรงละกันครับ
คหสต. ก็เชื่อว่า สตางค์ แก้ไขแล้วตามประกาศแต่ไม่ทราบว่าปีไหน (ผมก็ยังสงสัยปี 2020–2021 อยู่นะ) แต่นับจากจำนวนลูกค้าที่น้อยมากๆเทียบกับเจ้าใหญ่ อาจทำให้ปริมาณไม่ขยับมากนัก ก็นับเป็นเรื่องดีที่การกำกับดูแลมาทำให้กระดานเทรดมีความเข้มแข็งยิ่งขึ้น Market surveillance อะไรต่างๆให้เทียบตลาดหุ้นได้
Zipmex : เจ้าสุดท้าย ที่ผมเองไม่เคยเห็น การกระทำความผิดใดๆจากประกาศของกลต. เลย ต้องใสสะอาดมากแน่ๆ แต่ผมก็ยังเอะใจ ว่าจริงรึเปล่า เรามาดูกันครับ
เหรียญ Bitcoin บน Zipmex : ณ วันที่ 2 กรกฎาคม 2022
- สำหรับเหรียญ Bitcoin เองบน Zipmex ผมว่าทั้ง Volume การซื้อขาย และการจับคู่ก็สอดคล้องกันดีนะ แต่สิ่งที่น่าแปลกใจผมได้มีโอกาสไปดูเหรียญอื่นๆในกระดาน สักระยะหนึ่ง “ทำให้ผมตกใจมากๆ”
เหรียญ ZMT บน Zipmex : ณ วันที่ 2 กรกฎาคม 2022
- ผมได้ลองไปดู เหรียญ ZMT ที่ทาง Zipmex ได้สร้างขึ้นเองปรากฎว่า “โอ้โห ตามตำราที่กล่าวไว้” เส้นแดง นอนยาวเป็นกราฟ ทั้งราคาขึ้น ราคาลงไม่เกี่ยว ขอให้ซื้อขายปริมาณกันเท่าเดิมพอ แบบนี้ผมไม่เคยเจอที่ไหนนอกจากตลาด NFT คนซื้อคนขายเท่ากันเป้ะๆอย่างกับแกะ ผมถึงกับงงว่าเป็นไปได้ด้วยหรอ เริ่มสนุก ผมเลยลองไปดู Order book ต่อ
ภาพขวามือ : แคปหน้าจอ Order book หลังจากมีการจับคู่เกิดขึ้นทันที และไม่เห็นการตั้งซื้อและตั้งขายล่าสุดมีการเปลี่ยนแปลง (เผื่อเพื่อนๆมองไม่ทันผมมีเป็นวีดีโอ)
ผมเจอว่า การตั้งซื้อกับการตั้งขาย จำนวน Vol (THB) ไม่ลดลงเลย แสดงว่านี่เป็นการจับคู่ที่ปลอมแปลงขึ้นมารึเปล่า เพราะผมเห็น Vol. การเทรดของ ZMT ขยับ แบบนี้ถือเป็นการ Wash trade แบบหลอกลวงนักลงทุนหรือไม่ ทำเอาผมตกใจมากๆ ผมเลยลองไปดูเหรียญเล็กๆเหรียญอื่นบนกระดานนี้ “ก็พบว่าเหมือนกันเป้ะ เป็นสิบๆเหรียญ” ความผิดเหรียญละ 2 ล้าน กรรมการกี่คนหว่า ?
คหสต. เรื่องนี้ไม่ควรจะเกิดขึ้นแล้วในปี 2022 ผมก็ได้ตั้งข้อสงสัยว่า ทั้งบิทคับและสตางค์โดนข้อหาเต็มๆ แต่ทำไม ข้อมูลบนกระดาน Zipmex ชัดขนาดนี้ และยังทำอยู่ทุกวันนี้ คือการ Wash Trade อย่างเห็นได้ชัด ผู้กำกับดูแลทำไมถึงปล่อยปะละเลย กระดานนี้ หรืออีกข้อสังเกตุนึงคือทำให้บริษัทในไทยเสียชื่อเสียงเพื่อเอื้อกระดานนอกที่กำลังจะเข้ามาหรือไม่ มีผลประโยชน์กันเบื้องหลังหรือไม่ ?
ความเท่าเทียมในสังคมไทยมีรึเปล่า ผมเห็นมาช้านาน แต่วันนี้ความรู้จากการที่ได้เป็นเทรดเดอร์เองนั้น ก็มีประโยชน์ขึ้นมาทันที ที่จับผิดบริษัทระดับนี้ได้ ให้สังคมลองตัดสินใจดูครับ ว่ามันเป็นจริงอย่างที่ผมพูดหรือไม่ ?
