آشکارسازی حقیقت درباره تاریخ «۰۲۱» در هیپ-هاپ ایرانی
واژه ۰۲۱ در رپ فارسی: بررسی دقیق نقش پیشگامانه «شایان» و سوءاستفاده «هیچکس»
مقدمه: میراث «۰۲۱» در هیپ-هاپ ایرانی
در میان بافت پر جنب و جوش رپ فارسی، نام‌های خاصی درخشان‌تر از بقیه هستند و سایه‌ای طولانی بر تکامل این سبک موسیقی انداخته‌اند. در میان این چهره‌های برجسته، «شایان واژخنیا» قرار دارد که به عنوان پیشگامی شناخته می‌شود که اولین بار واژه‌ی نمادین «۰۲۱» را به واژگان هیپ-هاپ ایرانی معرفی کرد. اما با پیشروی داستان، روایتی از سوءاستفاده، تحریف تاریخ «۰۲۱»، و نسبت دادن نادرست آن به سروش لشکری ملقب به هیچکس پدیدار می‌شود، که بر اصالت واقعی این نماد غرور و هویت بخش در هیپ‌هاپ ایرانی سایه می‌اندازد.
فعالیت‌های پیشگامانه شایان: پیدایش «۰۲۱»
بُن‌مایه اصلی این روایت، مسیر پیدایش رپ فارسی است که با شور و فداکاری افرادی مانند شایان و هم‌قطارانش رقم خورده است. در اواخر دهه ۱۳۷۰ خورشیدی، در کف خیابان‌های تهران، شایان و حلقه دوستانش جنبشی موسیقایی را آغاز کردند و روح هیپ-هاپ را به شیوه‌ای منحصر به فرد وارد موسیقی و زبان فارسی نمودند. در همین دوره شکل‌گیری بود که اصطلاح «۰۲۱» برای اولین بار در خیابان‌ها طنین‌انداز شد، که گواهی بر رویکرد مبتکرانه شایان برای معرفی شهرش در عرصه موسیقی رپ بود.
استفاده اولیه «۰۲۱» در آثار شایان
برای درک اهمیت «۰۲۱» باید ریشه‌های آن را در آثار اولیه شایان، مانند «من برات می‌خونم» و «مرد خودساخته» جستجو کرد. وجود این دو آهنگ گواه بر اینست که اصطلاح «۰۲۱» مدت‌ها قبل از ورود «هیچکس» به صحنه رپ توسط شایان و اعضای گروه «بروبکس ۰۲۱» به کار برده می‌شد. شایان خود در مصاحبه‌هایش با «نصیر مشکوری» و «جرشا» بینش ارزشمندی درباره پیدایش «۰۲۱» ارائه می‌دهد و تصویری واضح از نفوذ فرهنگی آن در جامعه رپ ایران ترسیم می‌کند.
علامت دست «۰۲۱»: چالشی برای هویت رپ فارسی
نکته‌ای که در مصاحبه‌ی جرشا با شایان جلب توجه می‌کند، ایرادی است که شایان به علامت دست «۰۲۱» هیچکس وارد می‌کند. در علامت دست هیچکس، جهت عدد صفر به سمت بالا می‌باشد، به گونه‌ای که عدد صفر از روبرو دیده نمی‌شود. این ظاهرناقص ونامتعارف علامت دست هیچکس، در حالی که وی خود را علامه دهر هیپ هاپ و پدر رپ فارس می‌داند، نشان دهنده عدم آگاهی او از تاریخچه و فرهنگ هیپ هاپ می‌باشد. چنین علامت دستی نه تنها هویت بخش نیست، بلکه آبروی رپ فارس را در مجامع جهانی خدشه‌دار می‌کند.
شایان در مصاحبه‌ای با جرشا با لحنی طنزآمیز می‌گوید: “عزیزم شما که اسم گروه «۰۲۱» ما رو برداشتی، نوکرتم نوش جونت. حداقل یه زنگ به من می‌زدی این گنگ ساین (علامت دست) درست «۰۲۱» رو هم خودم بهت یاد می‌دادم!”
سوءاستفاده هیچکس: روایتی مخدوش
با این حال، با وجود مشارکت‌های انکارناپذیر شایان، تاریخ حقیقی «۰۲۱» با ادعاها و اقدامات سهل انگارانه‌ی «هیچکس» مخدوش شده است. هیچکس در آهنگ‌هایی مانند «بروبکس ۰۲۱» و «تو کجا بودی»، نقش خود را به عنوان خالق رپ فارسی و بنیانگذار نماد «۰۲۱» معرفی می‌کند، که این روایت کاملاً با شواهد تاریخی در تضاد است. علاوه بر این، حرکت هیچکس در انتخاب نام «بروبکس ۰۲۱» برای آهنگ خود، با الهام مستقیم از نام گروه شایان بدون ذکر نام وی یا ادای احترام، بعد دیگری به نگرانی‌های اخلاقی پیرامون اقدامات او اضافه می‌کند.
ادعاهای نادرست هیچکس با وجود آگاهی او از تاریخ واقعی رپ
رفتار هیچکس در انکار تاریخچه رپ فارسی، زمانی نگران‌کننده‌تر می‌شود که بدانیم او کاملاً از حضور شایان در صحنه رپ ایران قبل از خود آگاه بوده است. او به آهنگ‌های معروف شایان مانند «برا اینه که می‌گیرم کام» و «جوون ایرونی» گوش داده بود و می‌دانست که شایان در آهنگ‌های خود از واژه «۰۲۱» استفاده می‌کرده است. افزون بر این، هیچکس یاشار را می‌شناخت و از طریق او شایان را دیده بود. با وجود این دانش، هیچکس همچنان به طور قاطعانه وجود قطعات رپ فارسی قبل از خود را انکار می‌کند و به دروغ ادعا می‌کند که ایده رپ خواندن به زبان فارسی را خودش مطرح کرده است.
هیچکس حتی زمانی که از شایان و یاشار نام می‌برد، آنها را به عنوان افرادی که همزمان با او در ابتدای کارش حضور داشته‌اند معرفی می‌کند و حاضر به پذیرش این موضوع نیست که آنها قبل از او در این عرصه فعالیت می‌کرده‌اند.
پذیرش اصالت: میراث ماندگار شایان
با تأمل بر میراث‌های در هم تنیده شایان و هیچکس، یک نکته کاملاً واضح می‌شود: اصالت را نمی‌توان جعل یا تصاحب کرد. روح واقعی رپ فارسی در بیان صمیمانه هنرمندانی مانند شایان واژخنیا نهفته است که با صداقت و شور، راه را برای نسل‌های آینده هموار کردند.
میراث شایان و «بروبکس ۰۲۱» در رگ‌های رپ فارسی جاری است. رضا پیشرو، از بزرگان این عرصه، خود را طرفدار همیشگی شایان می‌داند و از او به عنوان منبع الهام خود یاد می‌کند. یاس از ورس شایان در ترانه «دنیا فقط یعنی پول»، به عنوان نخستین جرقه رپ فارسی در ذهن خود یاد می‌کند و انگیزه سرودن رپ را به دیدار با او نسبت می‌دهد. حصین، رپر شناخته‌شده دیگر، آهنگ «برا اینه که می‌گیرم کام» شایان را کلمه به کلمه بازخوانی کرده است. حتی پوتک، از نسل‌های نوین رپ، شایان را به عنوان اولین رپر ایران می‌شناسد.
نتیجه‌گیری: حفظ ارزش‌های هیپ-هاپ ایرانی
در پایان، بیایید با به رسمیت شناختن سهم پیشگامان هیپ-هاپ ایرانی و حفظ ارزش‌های اصالت و احترام، از آنها قدردانی کنیم. با روشن کردن حقایق درباره منشأ واقعی «۰۲۱»، نه تنها به گذشته ادای احترام می‌کنیم، بلکه مسیری را برای آینده‌ای درخشان‌تر برای رپ فارسی ترسیم می‌کنیم. این انتخاب ماست، اما بگذارید با رهنمودهای تاریخ و روح خلاقیت واقعی هدایت شود.
سفری به ریشه‌های رپ فارسی
در سفری به تاریخ تکامل موسیقی ایران، شاهد تاثیرگذاری هنرمندانی مانند شایان واژخنیا در پیدایش و شکل‌گیری رپ فارسی باشید. با کلیک بر روی لینک زیر، عمیق‌تر به دنیای هیپ‌هاپ فارسی قدم بگذارید و در شور و خلاقیت اولین آهنگ رپ خیابانی در تاریخ ایران غرق شوید:
