Waarom het CDA?
No man is an island entire of itself,
Every man is a piece of the continent,
A part of the main.If a clod be washed away by the sea,
Europe is the less,
As well as if a promontory were,As well as any manor of thy friend’s,
Or of thine own were.
Any man’s death diminishes me,Because I am involved in mankind.
And therefore never send to know for whom the bell tolls;
It tolls for theeJohn Donne
Niemand is een eiland dat op zichzelf staat, maar een stuk van het vasteland, een deel van het geheel. Van een ‘ik’ naar een ‘wij’. Dat is ook de ontwikkeling die ik de afgelopen jaren zelf heb doorgemaakt. Privé: van ‘ik’ naar een gezin. Qua werk: van speler op het toneel naar de coulissen om het toneel voor anderen mogelijk te maken. Inclusief de worsteling tussen deelbelang en algemeen belang. Maar ook qua denken. Van het ik-liberalisme naar, via ingrijpende levenservaringen, een veel zachter mensbeeld. Een relationeel mensbeeld: ik in relatie tot de ander, de ander in relatie tot mij. Qua filosofie, waarbij met name de deugdenethiek van Alasdair MacIntyre mij diep aan het denken heeft gezet. Qua levenshouding: als ik fundamenteel afhankelijk ben van anderen, en anderen van mij — op basis van welke morele grondslagen verhouden wij ons dan tot elkaar als deel van dat geheel — hoe leven wij samen?
Dat zijn niet alleen levensvragen, maar ook politieke vragen. Met wie ben je solidair? Met wie vorm je een gemeenschap? Welke vrijheid komt het individu toe om zich tegen de ander te keren? Hoe gaan we om met gezamenlijk bezit, bijvoorbeeld de democratie, de aarde of onze cultuur? Wat zijn de bronnen van onze moraal — zijn die wel zo universeel? Wie beslist mee over zaken die ons beide aangaan, maar anders uitpakken voor jou dan voor mij? Wat willen we behouden, en wat juist veranderen? Hoe ga je om met moeilijkheden in het leven om die geen ‘keuze’ zijn? Wat zijn de eerlijke verhoudingen tussen generaties? Wat geeft een leven betekenis en ritme? Hoe gaan gaan we met elkaar om? Hoe voer je daarover überhaupt een dialoog?
Die vragen en dilemma’s stel ik mijzelf al een tijdje. En die brengen mij nu tot een politieke keuze en een avontuur. Vandaag werd bekend dat ik het geluk en de eer heb om komend jaar lid te zijn van de verkiezingsprogrammacommissie van het CDA. Een kans om samen tot een nieuwe politieke agenda te komen.
Best een stap. Mijn grootste bezit is mijn onafhankelijkheid, in denken en zijn. Dat probeer ik niet kwijt te raken. Altijd heb ik geroepen mijzelf meer te zien als buitenboordmotor in de democratie en als beschouwer i.p.v. speler op het veld. Daar zit nu dus een stickertje op. Maar ik ben tot de conclusie gekomen dat het beperkt zin heeft een politieke eenling te zijn. Dus als voorheen politieke dak- en thuisloze maak ik bewust nu onderdeel uit van dit team. Maar beloofd: je zult mij niet zien als juichaapje voor team A of B — zo ben ik gewoon niet. Niet alles wat ik vanaf nu zeg, zeg ik namens een partij of andersom. Ik koester de vriendschappen en contacten door het hele politieke spectrum heen, mijn vrijheid van denken/spreken en professionele afstand. Ik waardeer het dat het CDA het lef heeft deze ruimte ook te geven en zo iemand te vragen. Deze stap heb ik niet lichtzinnig genomen en er de afgelopen tijd veel gesprekken aan gewijd. Waarom dan toch?
Het verhaal is simpel. Het is nu gewoon te belangrijk. Ik zie een land dat de afgelopen jaren verwaarloosd is geraakt. De basis weer op orde krijgen op een nuchtere, maar menselijke manier — dat moet het doel zijn. Dit land heeft een langetermijnagenda nodig. Het is een lange lijst. Van integratie van minderheden tot GGZ, en van onderwijs tot arbeidsmarkt, van landbouw tot politie en justitie tot pensioenen, van klimaat tot infrastructuur, van een democratisch Europa tot balans tussen technologie en democratie: er is zoveel werk te verrichten. En ik wil dat daar praktische, inhoudelijke en constructieve oplossingen voor komen — we leven zo langzamerhand in een anticratie ipv democratie waarin vooral duidelijk is wat men níet wil. Dat werkt verlammend. Verdere versplintering helpt niet, dus een nieuwe partij oprichten is geen oplossing. Die verwaarlozing ontstaat als de overheid en politici zelf lichtzinnig omgaan met onze democratische rechtsorde en de kracht die in de samenleving zelf zit negeren. Dit land snakt naar mijn mening naar een nieuwe optimistische oriëntatie, gericht op de lange termijn en met mensen die na jaren afbouwpolitiek weer iets willen opbouwen. Kernwoorden: eenvoud, menselijk, wederkerig, lange termijn en rechtvaardig.
Maar boven alles wil ik weer een Nederland waar mensen zich thuis kunnen voelen. Veilig en beschermd. Gerespecteerd en gewaardeerd. Een plek waar je iets kan opbouwen en achterlaten. Waar de middenklasse centraal staat. Het gezond verstand regeert. Mensen normaal met elkaar omgaan. Erkenning dat mensen in een sociale lokale context leven. Waar we kansen geven, omkijken naar elkaar en er een zekere mildheid is. Waar niet de staat of de markt de boventoon voert, maar sociale verbanden. Waar kwaliteit (van leven) boven kwantiteit gaat. Waar betrouwbaar en verantwoordelijk gedrag beloond wordt. Een thuis waar aandacht is voor elkaar. Waar gelachen wordt, gespot en gerelativeerd. Waar besluiten goed onderbouwd worden genomen. Eerlijkheid en integriteit de norm is. Een thuis waar éénieder wat te zeggen heeft. Waar je elkaar vertrouwt. Waar een elite haar verantwoordelijkheid neemt, en de onderkant niet vergeten wordt — een partij die staat voor maatschappelijke samenhang. Je begrijpt waar ik heen wil.
Achteraf vallen een aantal puzzelstukjes op z’n plek. De afgelopen jaren heb ik een aantal keren aanzetjes tot een boek geschreven, wat uiteindelijk altijd verzandde of veranderde in iets anders. Een boek over de Rijn, de rivier waarlangs ik geboren ben. Over de cultuur, economie en geschiedenis van het Rijnlandse model. Over intergenerationele solidariteit (wat G500 werd). Een essay over Europa dat een scriptie werd. Een onderzoek naar de positie van de middenklasse (waar de geboorte van een kind tussen kwam). Ik gaf lezingen over de waarde van tradities, en adviseerde en praatte achter de schermen met redelijk wat mensen voor boeken en programma’s. Schreef een pamfletje over het onderwijs. Maakte mij druk over immigratie en integratie. En nu ben ik bezig met iets dat de werktitel ‘De onttovering van het liberalisme & de herontdekking van het menselijke’ heet. Ik had het niet zo door lange tijd. Maar volgens mij zijn dat prima bouwstenen voor een goede discussie binnen een christendemocratische partij als het CDA.
Het CDA zie ik als een partij die een aantal belangrijke doorbraken zou kunnen forceren. Als beschermer van de middenklasse. Met kansen voor groepen mensen die dat steuntje in de rug verdienen. Met een agenda voor modern gezinsbeleid. Een partij die iets te zeggen heeft over Nederland in Europa. Die iets te melden heeft over alle levensfases (van de jongsten tot de oudsten). Die niet alleen taboes moet durven doorbreken op het gebied van immigratie en integratie, maar ook met werkbare oplossingen komt. Als partij die in staat is tegelijkertijd socialer te zijn en cultureel wat beschermender. Die duidelijke morele bronnen heeft. En ook een partij waar talent rondloopt, mensen die snappen dat het anders kan en moet. Ik heb mij er de afgelopen 15 jaar altijd welkom gevoeld. Van de politieke gevechten tegen een CDA-staatssecretaris in 2007, G500 in 2012, de verkiezingen in 2017, dit jaar lokaal in Hilversum. En tijdens de vele kopjes koffie het afgelopen jaar.
Het is natuurlijk niet allemaal koek en ei. Het is een partij die ook verantwoordelijk is voor dingen die niet goed lopen. Die vergrijsd is. Die electorale klappen heeft gehad, en een ledental dat snel daalt. Die niet vanzelfsprekend het vertrouwen geniet van de (niet-christelijke) kiezer. En die de goede rapporten en analyses die het schrijft niet altijd weet om te zetten in praktische politieke voorstellen. Maar goed: niks gaat vanzelf en als je nooit iets probeert verandert er ook nooit wat.
En wie om zich heen kijkt ziet dat dit niet typisch Nederlands is. Overal heeft de kern van het politieke midden, de sociaal-democratie en de christen-democratie, het ongelofelijk zwaar. Dat ligt niet in de minste plaats eraan dat deze partijen zelf in het globaliseringstijdperk drie dingen hebben verwaarloosd: a) niets is zo gevaarlijk als een niet-ingeloste belofte. De middenklasse merkt al twintig jaar structureel (te) weinig van de beloofde materiële vooruitgang. b) dat de snel veranderende multiculturele samenleving maatschappelijk gezien de sociale cohesie ondermijnt, die toch al van binnenuit onder druk staat in een seculariserende samenleving waar weinig aandacht is voor de innerlijke mens c) dat mensen fundamenteel wat te zeggen willen hebben over de inrichting van hun leven en de samenleving. Daar komt nu klimaatverandering bij, waar deze stromingen maar moeilijk een coherent verhaal omheen weten te zetten. Het schreeuwt allemaal om een nieuw verhaal: een zoektocht naar nieuwe economische, sociale, democratische en culturele verhoudingen.
Mijn vermoeden is dat sociaal-christelijke partijen in deze zoektocht een sleutelrol zouden kunnen spelen. Kijk bijvoorbeeld naar Oostenrijk. We gaan het zien waar we gezamenlijk uitkomen. Ik heb niet de illusie dat ik dat in mijn eentje kan oplossen of waarmaken, of dat het een project is van korte duur. Ik kan wel mensen zoeken die met de goede dingen bezig zijn, en die waar mogelijk ondersteunen. Het recente zij-aan-zij-rapport van het WI van het CDA is bijvoorbeeld zo’n agenda.
Waar ik zeker van ben is dat het CDA bestaat uit burgers die bereid zijn de handen uit de mouwen te steken, en fundamenteel een open blik hebben (waarvan veel progessieve partijen nog wat kunnen leren). Het zijn de types die een gezin draaiende houden naast hun werk, ook nog even de F-jes naar voetbal rijden, soms politiek actief zijn en niet zelden ook bezige bijtjes zijn op scholen/opvanglocaties of in de mantelzorg. Verantwoordelijke mensen met een ruggengraat waarop je kan bouwen kortom. En eentje met meer potentie dan veel mensen denken. En als het als niet via het CDA is, dan misschien vinden zij hun thuis bij een andere partij die ook wil staan voor dit gemeenschapsdenken. Nederland is immers toch een coalitieland. Er zijn namelijk heel erg veel van dit soort mensen in Nederland.
Veel mensen vergeten dat deze stromingen als volkspartijen wel een unieke functie kunnen vervullen. Als bindmiddel tussen boven en onder, tussen links en rechts. En als verantwoordelijke partijen die de erfenis van de Verlichting vorm hebben gegeven na de Tweede Wereldoorlog. Dit land is wat het is dankzij deze partijen. Maar begrippen als solidariteit, vrijheid en gemeenschap snakken naar een nieuwe invulling binnen de middenpartijen. Daar zie ik als optimist een kans, en dat is ook waarom ik o.a. destijds met G500 actief werd. En ik wil met het kleine beetje invloed dat ik heb proberen met dit team dat nieuwe verhaal een handje vooruit te helpen. Het is het beste wat naar mijn mening nu voorhanden is en een poging waard. Want uiteindelijk begint het allemaal met frisse ideeën.
Goed, een schot voor de boeg. En meer dan genoeg woorden voor nu, want het heeft geen zin vooraf gesprekken te gaan belasten met allerlei online ideeën, discussies en richtingenstrijdjes. Er moet gewoon iets moois liggen voor de kiezer op 17 maart 2021. Maar door bovenstaand verhaal weet je ongeveer waar ik (voor) sta — ik begrijp dat het sommige mensen verrast. We gaan dit als team doen. En met acht andere goede mensen — bv Pieter Omtzigt — zie ik veel potentie. Wat het praktisch allemaal betekent zullen we de komende maanden wel gaan zien. Geen idee waar we precies gaan eindigen. Ik zou het in elk geval leuk vinden dat, als bovenstaande je aanspreekt, je mee zou willen denken. Hoe, wat en waar volgt nog.
Hier meer informatie over de leden van het team, het tijdspad en de eerste manieren om contact te leggen.
Groet en tot snel!
Sywert
