8 jaar geleden ratificeerde Nederland het VN Verdrag Inzake de rechten van Personen met een Handicap (IVRPH). Dit jaar, op 15 augustus 2024 moet Nederland voor het eerst verantwoording afleggen aan het VN Comité, of officieel gezegd, the CRPD Committee. Maar wat is het VN comité, en wat doen ze eigenlijk? Daar ga ik in dit artikel dieper in duiken!

Wat is het VN Comité?

Bij veel verdragen zie je dat er als het verdrag in werking treedt, er ook een comité wordt opgericht. Het IVRPH is dus zeker niet het enige mensenrechtenverdrag waar een comité aan is gebonden. Het comité ziet toe op de implementatie van het betrokken verdrag door de staten die door ratificatie gebonden zijn aan het betreffende verdrag. De bepalingen in het IVRPH kunnen best vaag zijn. Dat mensen met een handicap in de samenleving mee moeten kunnen doen, dat alles toegankelijk moet zijn, dat mensen met een handicap niet gediscrimineerd mogen worden, en ga zo maar door. In het IVRPH staat niet hoe de landen dit moeten bereiken. Daar is nationale wetgeving voor nodig. Het maken van die wetgeving zodat er met nationale wetgeving rekening wordt gehouden met het IVRPH, dat is het proces wat implementatie genoemd wordt. Het VN comité voor het IVPRH ziet dus toe op de uitvoering en implementatie van het IVRPH door de staten die het IVRPH geratificeerd hebben. En dus niet alleen voor Nederland, maar voor alle staten die partij zijn bij het IVRPH! In Nederland wordt er op nationaal niveau toezicht gehouden op de implementatie van het IVRPH door het College Voor de Rechten van de Mens.

Artikel 34 van het IVRPH gaat over het comité. In dit artikel lezen wij, samengevat en in iets begrijpelijker taalgebruik want het is een heel lang. en ingewikkeld artikel

• Er wordt een comité voor de rechten van Personen met een Handicap ingesteld
• Het comite bestaat maximaal uit 18 leden
• De leden van het comité nemen op persoonlijke titel zitting, en staten die leden voordragen moeten rekening houden met artikel 4 lid 3 IVPRH, waarin staat dat de inzet van ervaringsdeskundigheid van groot belang is

De leden van het comité worden gekozen door de staten die partij zijn, waarbij er rekening wordt gehouden met diversiteit, goede verdeling van nationaliteiten en ervaringsdeskundigheid

De leden worden gekozen voor 4 jaar en zijn herkiesbaar voor 1 termijn. In totaal kunnen leden dus 8 jaar lid zijn van het comité

Wie zitten er in het VN Comité?

Het VN comité voor het IVRPH bestaat uit 18 mensen die voor een periode van 4 jaar gekozen worden tot lid van het comité, daarna kunnen zij nog 1 maal verkozen worden voor een nieuwe periode van 4 jaar. In totaal kan je als lid van het comité 8 jaar in het comité zitten. Om gekozen te worden tot lid van het VN comité is het belangrijk bepaalde juridische kennis te hebben, maar in het geval van het IVRPH comité, is het ook heel erg belangrijk om te beschikken over een zekere mate van ervaringsdeskundigheid. Het IVRPH heeft de inzet van ervaringsdeskundigen hoog in het vaandel staan, dus het is niet meer dan logisch dat in haar eigen toezichthoudende comité ervaringsdeskundigheid ook een belangrijke pijler is! Leden van het comité komen uit de verschillende landen die het verdrag hebben geratificeerd, maar het is belangrijk om te weten dat de leden van het comité onafhankelijk zijn en niet het land waar zij wonen vertegenwoordigen.

Wat doet het VN comité?

Het VN comité doet een aantal dingen, te beginnen met het behandelen van de rapportages door landen die zijn aangesloten bij het IVRPH. Dit lezen we in artikel 35 van het IVRPH

Het behandelen van Rapportages van de staten die partij zijn:

Elke Staat die partij is dient, binnen 2 jaar nadat dit Verdrag in werking is getreden een uitgebreid rapport in te dienen bij het comité over de maatregelen die zijn genomen om de verplichtingen uit het verdrag uit te voeren

Daarna brengen de Staten die Partij zijn tenminste eenmaal per vier jaar een vervolgrapport uit, en vaker als het comité daarom verzoekt

Nederland heeft een tijdje geleden al een rapport gestuurd naar het VN comité. De Nederlandse overheid, de vertegenwoordigende representatieve organisaties voor mensen met een beperking en het College voor de Rechten van de Mens als nationaal toezichthouder hebben rapportages aan het VN Comité gestuurd. Al in 2022 heeft het comité op basis van die ontvangen rapporten vragen gesteld aan de regering. De regering heeft de vragen beantwoord en ook de organisaties van belangenbehartigers en het College hebben daar weer een reactie op gegeven. Op basis van deze rapportages en de antwoorden op de eerdere vragen vanuit het comité wordt de Nederlandse regering op 15 augustus in een hoorzitting bevraagd. Tijdens deze hoorzitting stelt het VN Comité over heel veel artikelen uit het IVRPH vragen. Een paar weken na de hoorzitting publiceert het comité een rapport, waarin ze aangeeft wat Nederland goed doet en waar er nog dingen verbeterd moeten worden. Deze aanbevelingen kunnen dan weer door Nederland gebruikt worden om de implementatiestrategie te verbeteren! Na dit traject start er meteen weer de volgende rapportagecyclus, en over 4 tot 5 jaar is er dan weer een hoorzitting

Het schrijven van General Comments

Maar het VN comité doet meer als alleen hoorzittingen en rapportagecycli met staten die partij zijn. Zij schrijven bijvoorbeeld ook de zogenoemde “General Comments”. Vrij vertaald “algemene opmerkingen” In deze general comments geeft het comité uitleg en duiding over hoe een bepaald artikel uit het IVRPH gelezen en geïnterpreteerd moet worden. Dit kan helpend zijn bij de implementatie, maar staten zijn niet verplicht om de inhoud van general comments over te nemen Inmiddels heeft het VN Comite 8 van deze zogenaamde general comments uitgebracht. Voor meer informatie over de General Comments raad ik aan om het Open Access artikel uit Handicap en Recht door Mr. Houtzager te lezen, wat te vinden is in de bronvermelding van mijn artikel.

Het Individueel klachtrecht onder facultatief protocol

Bij het IVRPH bestaat ook nog een facultatief protocol. Dit protocol regelt individueel klachtrecht door burgers bij het VN Comité. Landen die dit protocol geratificeerd hebben erkennen het VN Comité als orgaan wat uitspraken kan doen over individuele klachten van Burgers. Op het moment van schrijven (augustus 2024) heeft Nederland dit facultatieve protocol nog niet geratificeerd. Voor Nederlandse staatsburgers staat er dus geen Route van individueel klachtrecht bij het VN Comité open. Voor landen die het facultatief protocol geratificeerd hebben, kunnen burgers, als ze in hun eigen land tot de hoogste rechter geweest zijn, hun geschil laten beoordelen door het VN-comité als hun geschil gaat over een van de in het IVRPH opgenomen onderwerpen. Ook over het individueel klachtrecht is er een mooi artikel verschenen in Handicap en recht, wat te lezen valt via de bronvermelding!

Zoals er in dit artikel gelezen kon worden. doet het VN Comité dus best veel, EN Bestaat het grotendeels uit ervaringsdeskundigen. Op 13 augustus praten Nederlandse ervaringsdeskundigen achter gesloten deuren met het comité, en op 15 augustus is de openbare Nederlandse hoorzitting!

Bronnen:

https://iederin.nl/hoorzitting-nederland-vn-verdrag-handicap-15-augustus/

https://www.jiskaogier.nl/stoomcursus-toezicht-vn-verdrag-handicap/

https://www.ohchr.org/en/treaty-bodies/crpd

https://www.ohchr.org/en/treaty-bodies/crpd/general-comments

https://www.bjutijdschriften.nl/tijdschrift/henr/2019/2/HenR_2468-9335_2019_003_002_002

https://www.bjutijdschriften.nl/tijdschrift/henr/2019/1/HenR_2468-9335_2019_003_001_003