Serkeş Gezginler İçin Berlin Rehberi (4) — “36 Yanıyor, 61 Yatıyor”
Eğer ne olduklarını bilmiyorsanız, SO 36 ve SW 61 tabirleri size Alman bürokrasisini, karanlık bir dehliz gibi insanı kendine çeken dosya-tasnif tutkusunu, o bitimsiz kağıt-kürek aşkını anımsatıyor olabilir. Herhalde diyorsunuzdur, bu da elbet bir gün Yabancılar Şubesi’nde, Finanzamt’ta, hatta belki Aldi’de alışveriş edebilmek için doldurmak zorunda kalacağım o formlardan biridir. Aslında hem öyle, hem değil. Yani oradan neşet etmiş etmesine ama bugünün jargonunda bambaşka bir çağrışım coğrafyasına hükmediyorlar.
SO 36 tabirini hiçbir yerde görmediyseniz Oranien Caddesi’ndeki meşhur gay kulüpten (hani şu Berlin-Türk-Ülkü-Ocağı-Ertuğrul-Gazi-Camii’nin yanıbaşındakini diyorum) bilirsiniz. Hadi gelir gelmez yerleştiğiniz Marzahn’daki yurt odanızdan daha ilk çıkma teşebbüsünüzde neo-nazilerden dayak yiyip Meck-Vor’a rehabilitasyona gönderildiğiniz köyde de ikinci bir dayak yemek suretiyle ülkeyi terk ettiğiniz için oraya hiç yolunuz düşmedi diyelim, belki bir zamanların meşhur sokak çetesi 36 Boys’u duymuş, adının nereden geldiğini merak etmişsinizdir. (36 tane Killa Hakan tarafından kurulduğu doğru değil, sayının hikmeti başka.)
Tahmin etmişsinizdir, SO 36 ve SW 61 tabirleri Kreuzberg’le ilgili. (Bu vesileyle, lüzumsuz heyecan yapmış olan Karslı ve Trabzonlu arkadaşlarımızı kenara alıp buz gibi birer Sterni ikram edelim, paramız ancak buna yetiyor.)
Dönemin Doğu Alman lideri Walter Ulbricht’in Haziran 1961’de meşhur “Kimsenin öyle duvar yapmaya falan niyeti yok oğlum, manyak mısınız” demecini vermesinden çok değil tam iki ay sonra kaya gibi duvarı çekiveriyor Doğu Almanlar. Bundan yaklaşık bir sene sonra da bütün Batı Almanya’da ve dolayısıyla Berlin’in batıda kalan kısmında yeni bir posta kodu sistemine geçiliyor. Buna göre Kreuzberg’in güneydoğuda kalan kısmı, Kottbusser Tor ve çevresi SO (südost yani güneydoğu) 36 posta kodunu alırken, semtin Bergmann ve Gräfe Mahallelerini de içine alan, Südstern’e kadarki kısmı SW (südwest yani güneybatı) 61 posta koduyla taltif ediliyor. Birleşmenin akabinde 1993’te tüm Almanya’da beş haneli posta kodu sistemine geçilene kadar da bu numaralandırma aktif olarak kullanılıyor.
“36 brennt, 61 pennt” / “36 yanıyor, 61 yatıyor”
Tabii mesele bundan ibaret değil. Zira bu coğrafi ayrımın sosyokültürel bir karşılığı, dolayısıyla sokakta bir yankısı da var. Savaş sonrasının yıkık Almanyasında ihmal edilmiş bir bölge olan Kreuzberg’in 36 kısmı, duvarın inşasıyla birlikte büsbütün kaderine terk ediliyor. Hele de 70’li yıllarda hükümetin dev otoban projesi (evet evet Oranienstr.’den otoban geçirecekmiş allahın Burhan Özfaturaları) yüzünden Kotti civarındaki tüm evlerin dümdüz edileceği söylentisi kiraları daha da aşağıya çekince, bugünkü karmakarışık Kreuzberg dokusu da baş göstermeye başlıyor. Önce çoğunluğu Türkiye’den gelen göçmenler mesken tutuyor semti, kiraların ucuz olmasından ötürü. Sonra özgürlük ve alternatif yaşam tutkusuyla diğer Batı Alman eyaletlerinden göç edenler (hakiki “New Wave in Berlin”) ekleniyor karışıma. Buna Kreuzberg’ten taşınamayacak kadar yoksul olan yerli Alman işçi sınıfını da katın, zıpkın gibi bir SO 36 profili var karşınızda. Benim diyen sosyal bilimcinin manda yoğurdu gibi kaşık çalası gelir.
Kotti-Görli-Schlesi şer ekseninde tüm bunlar olup biterken, SW 61 kısmı sakin. Balkonlarda pembe şaraplar içiliyor, ferahfeza sokaklarda çocuk arabaları itiliyor, şık restoranlarda ahtapotlar güp güp atılıyor. Zira o taraf semtin parlak çocuğu. Oldum olası kardeşinden daha iyi muamele görmüş. Semt sakinleri daha burjuva, sokaklar temiz ve nezih, altyapı hizmetleri daha düzgün. Halk diline yerleşen “36 brennt, 61 pennt”in esbab-ı mucibesi de bu. Türkçesi: Hayaller Bergmann, gerçekler Kotti!
Tamamı SO 36’da geçen, Sven Regener’in harikulade romanı Herr Lehmann’ın (filmi de çok güzel) kahramanı için mesela, SW 61 başka bir ülke, Charlottenburg başka bir kıta, Doğu Berlin ise bambaşka bir gezegen. Öyle ki 36’nın solcuları ve anarşistleri bile, 61’deki muadillerini beğenmiyor, küçümsüyor, fazla yumuşak buluyor, “iki gram Leninist olun lan” diye tefe koyuyorlar.
İki bölge arasındaki bu ayrım günümüzde de kısmen görünür olsa da, özellikle Kreuzkölln denilen uyduruk bölgenin geçirdiği mutenalaşma süreci bu hızla devam ederse, 36 efsanesi de yavaş yavaş tarihe karışacak ve slogan “44 brennt, 36 pennt” olarak yeniden düzenlenecek. 44’ün neresi olduğunu da artık siz bulun.
SERİNİN ÖNCEKİ YAZILARI
Serkeş Turistler İçin Berlin Rehberi (1) — U8
