RUSYA-ÇEÇENİSTAN
Çarlık Dönemi
Ivan IV, aynı zamanda “Korkunç İvan” olarak da bilinen, Rus tarihinde önemli bir yer tutmaktadır. İktidarı, Rus saldırganlığı dönemini işaret ederken, Moskova Krallığı’nı ortadan kaldırarak Rus Çarı’nı kurdu ve bu, Ekim Devrimi’ne kadar sürdü. Bu süre zarfında, Çeçenya iç sorunlar yaşarken Ivan Korkunç’tan yardım istedi. Çar, bu fırsatı kullanarak evlilik yoluyla bir ittifak kurdu ve bunu Çeçenya’nın iç işlerine müdahale etmek için bir araç olarak kullandı. Sonuç olarak, Çeçenler Rus yönetimine karşı bir mücadele başlattı ve bu mücadele günümüze kadar devam ediyor. Şeyh Mansur, ilk organize isyanı önderlik ederek “cihad” bayrağı altında Ruslara karşı savaşı başlattı. Bu hareket, İmamlar tarafından yönetilen Muridizm olarak bilinir ve tarihe kalıcı bir etki bıraktı. Şeyh Mansur’un mücadelesi beş ay sürdü, bu süre zarfında Rus güçleri önemli zorluklarla karşılaştı. Sonunda St. Petersburg’da esir alındı ve 1794'te öldü. Bu dönem, çeşitli halkların özgürlükleri için mücadele ettiği zalimlikler ve katliamlarla karakterize edildi. Rus hükümeti özellikle uzun yıllar boyunca “onları eğitmeye” direnen Çeçenleri hedef aldı. Bu dönem aynı zamanda Çerkes Soykırımı’nı da gördü, Kafkas bölgesinden yaklaşık 1 milyon kişi öldü.
Sovyet Dönemi
Sovyet iktidarının kurulması, hem Rus halkı hem de çevre bölgelerde yaşayanlar için acı verici ve kaotik bir süreçti. Sovyetler tarafından yönetilen ayaklanma, siyasi olarak parçalanmış bir toplum, yaygın ekonomik zorluklar ve zalim baskılarla sonuçlandı. Bu kaosu fırsat bilen Çeçenler ve komşu halklar, 1917'de Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti’ni kurdular. Bu devlet, bayrağıyla temsil edilen, bugün bile bölgesel özerklik için mücadele eden aktivistler için bir sembol olarak hizmet ediyor. Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti, o dönemde birçok etkili ülke tarafından tanındı. Tapa Chermoyev, ilk başbakanı oldu, ancak başkent Chechnya yerine Dağıstan’a taşındı. Buna rağmen, bir Çeçen lider iktidarda bulunuyordu. 1921'de Ruslar iç sorunlarını çözdüklerinde, yönetim Sovyet hükümetine ait olan Bolşeviklere devredildi. İlk eylemleri, Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti’ni hızlı ve güçlü bir şekilde dağıtmak oldu ve onu Sovyetler Birliği’ne dahil etti. İşgalin ardından Sovyetler, Çeçen-İnguş Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’ni kurarak Çeçenya ve İnguşetya’nın topraklarını birleştirdi.
Birinci Çeçen Savaşı
Gorbachev’un yeni politikaları ve Sovyetler’in Afganistan’daki yenilgisinin ardından, 1990'larda Sovyetler Birliği parçalanmaya başladı. 1991'de birçok ülke Sovyetler’den ayrıldığında, uzun süredir Kuzey Kafkasya’da Rus işgaliyle mücadele eden Çeçenya, seçimlerin ardından bağımsızlığını ilan etti. Rus birlikleri başlangıçta çekildi ve eski Rus ordusunun bir generali olan Jawher Dudayev başkanlık görevini üstlendi. Çeçenya Cumhuriyeti, 1992'nin Şubat ayında İnguşetya’nın ayrılması ve Rusya’ya katılmasıyla daha da değişime uğradı. 1991'den 1994'e kadar Çeçenya’ya karşı yerel hükümet gruplarını ortadan kaldırmayı ve bağımsızlık yanlısı güçleri bastırmayı amaçlayan bir politika uygulamasına rağmen, Rusya’nın çabaları başarısız oldu. Bu nedenle, 1994 Aralık ayında Boris Yeltsin’in liderliğinde, Rus kuvvetleri Çeçenya’nın başkenti Grozny’ye girdi ve iki taraf arasında şiddetli çatışmalara sahne olan trajik bir çatışmayı başlattı. Cumhurbaşkanı Jawher Dudayev, Grozny’nin savunmasında Çeçen direnişini yönetti ve Zelimkhan Yandarbiev, Aslan Mashadov ve Shamil Basayev gibi önde gelen komutanların desteğiyle. Dudayev’in 1996'daki ölümünden sonra Yandarbiev başkanlığı devraldı ve Çeçenler Ruslar karşısında önemli bir zafer elde etti. 1996'da imzalanan Hasavyurt Anlaşması, Çeçenlere kademeli bağımsızlık vaat etti. Zaferin yanı sıra Çeçenya ağır bir bedel ödedi, ülke enkaz içindeydi, birçok kişi hayatını kaybetti ve özellikle Grozny gibi yerle bir olmuş şehirlerde birçok kişi mülteci oldu. Rusya Federasyonu, kaybeden taraf olarak, çatışmanın zalim ve başarısız doğası nedeniyle hem içerde hem de uluslararası arenada prestij kaybına uğradı.
İkinci Çeçen Savaşı
1999'da Putin’in Rusya Başbakanlığı’na yükselmesini takiben, KGB ajanları tarafından düzenlendiği iddia edilen bir dizi bombalı saldırı, Rusya’nın çeşitli bölgelerinde meydana geldi. Suçlamalar Çeçenlere yönlendirildi ve bu da yeni bir çatışmanın sahnesini oluşturdu. Radikal unsurlarla ilişkilendirilen liderlerden biri olan Şamil Basayev, bir milis kuvvetini Çeçenya sınırındaki Dağıstan’a götürdü ve orada özgür bir bölge ilan etti. Bu hamle, Rusya’ya Çeçenya’ya ikinci bir müdahale için bir bahane sağladı. 1999'da barış yanlısı Çeçen Cumhurbaşkanı Aslan Mashadov ile Şamil Basayev’in liderliğindeki güçler arasındaki anlaşmazlık, Rusya’nın 1999'daki ikinci müdahalesi için bir gerekçe oluşturdu. Çatışma, Grozny’nin Şubat 2000'de ele geçirilmesine rağmen yaklaşık 10 yıl boyunca devam etti. Rus anlatısı, savaşı Çeçenya’nın fanatizm ve radikal ideolojileri barındırdığına dair bir misyon olarak sunarken, Batı ülkeleri Rusya’yı insan hakları ihlalleri ve orantısız güç kullanımı nedeniyle kınadı. Bu dönemde birçok örgüt, Rusya’nın insan hakları ihlallerini belgeledi. İkinci Çeçen-Rus Savaşı’nın 2009'daki kesin sonucu, Kadirov ailesinin Çeçenya’da iktidara yükselmesiydi. Çatışma, pro-Rus ve işbirliği içinde olan bir Çeçenya Cumhuriyeti’ne yol açtı. Rus destekli Ahmet Kadirov liderliği üstlendi ve oğlu Ramazan Kadirov daha sonra Devlet Başkanı oldu. Bu pro-Rus yönetimin kurulması, Rusya’nın etkiyi sürdürmesine ve dış politika hedeflerine ulaşmasına olanak tanıdı. Ancak zaferine rağmen uluslararası topluluk, özellikle Batı ülkeleri, insan hakları ihlalleri endişeleri nedeniyle Rusya’nın müdahalesini meşru olarak tanımadı.
