Cesare Lombroso’nun “suçlu” profili
Bugün bildiğimiz anlamdaki kriminolojinin kurucusu Cesare Lombroso’ydu. İtalyan Pozitivist Kriminoloji Okulu’nun da öncüsü olan Lombroso, görüşlerini dillendirdiği dönemden çok yirminci yüzyılın ortalarında daha hararetli tartışıldı.
Lombroso’nun “bilimsel” fikirleri, 1876’da yayımlanan “Suç İşleyen İnsan” (L’Homme Criminel) adlı kitapta kümelenmişti. Çalışmada, suça bulaşanların ve her an suç işleyebilecek kişilerin âdeta robot resmi çizilip profili çıkarılıyordu.
Lombroso, tam anlamıyla eklektik bir biliminsanıydı; psikiyatri, Sosyal Darwinizm, fizyonomi gibi disiplinleri harmanlayarak suçlunun fiziksel özelliklerinden karakter tahliline girişerek olası failleri ifşa etme iddiasıyla bir “teori” ortaya koymuştu. “Teori”, “suçlu doğan” kişinin bu özelliğini sonraki kuşaklara aktardığı ve fiziksel arazların onu ele verdiği üzerine kuruluydu.
“Fiziksel bozuklukları bulunanlar suç işlemeye eğilimlidir” diyen Lombroso, “Tanrı, suça meyilli insanları fiziksel asimetriyle işaretler” diye yazmıştı. Hatta ona göre, suça bulaşan ya da potansiyel suçlular kafa yapısından hemen tanınabilirdi!
Organizmanın, suçluyu fark etmede en önemli veri olduğunu savunan Lombroso, uzak akrabalardan gelen yapısal özelliklerin (atavizm), çeşitli akıl hastalıklarının yanında, suç işleme eğilimini de kuşaktan kuşağa aktardığını söylemişti. Takipçileri, “Lombroso Ekolü”nü bu görüşleri benimseyerek oluşturdu. Ekol temsilcileri, akıl hastalarının “tedavisi”nde kapatmayı savunanlar gibi fiziksel bozuklukların giderilmesini öngören bir “ıslah” yöntemi de geliştirdi.
Lombroso’nun fikir ve “bilimsel” görüşleri, nüvelerine on dokuzuncu yüzyılın sonunda rastladığımız ve yirminci yüzyılda boy veren ırk ayrımcılığına hayli katkı sundu. Hatırı sayılır bir kitle, Lombroso’yu kriminolojinin kurucusu olarak görürken onların es geçmediği bir nokta vardı: Suçu belirleme ve önleme “teorisinin” altında kesif bir ırkçılık yatıyordu.
Bilim çevrelerinin haricinde, Lombroso’yu “Irkçılığı bilimsellik kisvesi altında ete kemiğe büründürdü” şeklinde eleştiren Eduardo Galeano’nun adını da burada anmak gerek. Galeano, Lombroso’nun sadece kriminolojiye ırkçılık bulaştırmadığını, aynı zamanda topluma bu zehri verdiğini belirtmişti.
“Kalıtsal suçluluk” ve suç potansiyeli gibi “bilimsel” görüşleriyle zihinlerde geri döndürülmesi güç bir gedik açan Lombroso’nun fikirleri bugün geçerliliğini önemli oranda yitirse de etkileri hâlâ sürüyor.
