De leerkracht wordt weer leerling
Wendie is leerkracht in het basisonderwijs. Ze loopt vast. Ze bezwijkt bijna onder de werkdruk, ziet het nut van veel tijdrovend administratief werk niet meer in, de samenwerking in het team verloopt moeizaam en er is geen uitzicht op verbetering. Ze weet dat de houdbaarheidsdatum verlopen is van de manier waarop ze onderwijzen bij haar op school. Ze voelt zich vaak alleen in de manier waarop ze naar de toekomst kijkt en in haar pogingen de situatie te verbeteren.
Wendie met haar enorme onderwijshart geeft aan dat ze zo niet verder wil. Ze zou niet de eerste zijn die er de brui aan geeft en het onderwijs verlaat. En ze is zeker niet de enige die verdriet heeft omdat de kinderen lijden onder het gebrek aan visie en vernieuwingskracht door de mensen waar ze op vertrouwen. Wendie heeft de afgelopen tijd vanuit frustratie en een ‘het moet toch anders kunnen’ gevoel de dialoog gezocht met haar collega’s. Meerdere collega’s geven aan het ook niet meer te weten. Ze hebben het erover, maar er verandert niets, eigenlijk wordt het erger, want ze vervallen in een klaagmodus zonder goede oplossingen. Wendie voelt zich machteloos om iets aan haar situatie te doen, herkent deze machteloosheid ook bij collega’s. Er ontstaat gelatenheid, boosheid, frustratie en onderlinge onenigheid over wat er moet gebeuren. Ze loopt vast. Wat nu?
Tijdens de studiedagen van de stichting waar ze voor werkt, hoort Wendie de voorzitter van het bestuur regelmatig het verhaal over de toekomst van onderwijs vertellen, over de 21st Century skills* en over de organisatie van onderwijs. De visie van de voorzitter past helemaal bij haar beeld van hoe het zou moeten in het onderwijs en Wendie krijgt haar hoop terug. Ze gaat met haar in gesprek en komt erachter dat deze inspirerende dame niet alleen de visie met de mond bezigt, maar ook alle ruimte geeft aan de verschillende scholen die willen experimenteren en leren. Wendie wil die ruimte pakken...
* 21e eeuwse vaardigheden: jezelf kennen en accepteren, leren leren, creativiteit, probleemoplossend vermogen, samenwerken, communiceren, ondernemerschap, omgaan met informatie, keuzes maken, digitale geletterdheid, burgerschap
Vol enthousiasme wil ze aan de slag, maar om haar heen wordt ze afgeremd, uit haar droom geholpen of onrealistisch genoemd. Ze wil te veel, te snel en heeft geen idee hoe. Ze voelt urgentie, ze voelt passie, maar heeft de tools en/of vaardigheden nog niet. Het is overweldigend en ze weet niet waar ze moet beginnen. Wendie is leerkracht, ze is goed in lesgeven door kennis over te brengen, maar wat weet zij van het hervormen van onderwijs, van 21ct century skills onderwijzen, van het organiseren van vernieuwing in haar eigen team op school en van het ontwikkelen van professionals? Haar doel is duidelijk;
Een school met visie die 21ct century skills voorleeft en overbrengt en een team van onafhankelijk verbonden professionals die vanuit gelijkwaardigheid en eigenaarschap samenwerken aan de missie. Ze wil flow in de school, voor leerkrachten en voor leerlingen.
Wat is haar volgende stap?
Het huidige paradigma
Het onderwijs is nu een (bureaucratische) kennisfabriek. Kennis is steeds vergankelijker, vluchtiger en overal kosteloos 24–7 verkrijgbaar. Een kennisfabriek is daarmee overbodig. Om nog maar niet eens te spreken van de pedagosiche weeffout in het denken dat er 1 lat voor iedereen zou moeten zijn en door aan het proces te knutselen de gemiddelde scores op te krikken (scientific management). Het onderwijs gaat in de komende jaren drastisch en essentieel veranderen. De evolutie is al gaande en waar een aantal jaren geleden de vraag nog was ‘waarom’ het onderwijs moest veranderen, is het nu al ‘hoe’. Het waarom is voor velen verschillend.
Voor het werkveld is het veelal het lijden van het kind onder de huidige toetsendruk, het lijden van de leerkracht onder de werkdruk en het lijden van de school onder het gebrek aan tijd en geld.
Het waarom is voor ondernemend Nederland het gebrek aan vernieuwingskracht van het ‘product’ dat door het onderwijs afgeleverd wordt op de arbeidsmarkt. en het waarom van de samenleving is de disbalans tussen welzijn en welvaart die momenteel zorgt voor een niet zo heel vitale arbeidsmarkt/samenleving.
De evolutie is gaande; het bewustzijn van mensen neemt toe, de samenleving wordt complexer en het verandertempo in de economie versnelt. En deze drie aspecten kunnen niet los gezien worden, beïnvloeden elkaar niet lineair of logisch, maar holistisch.
Het antwoord op alle vragen is dat we voorbij de complexiteit terug moeten naar de essentie. Dat moeten we als mens, als organisatie, als samenleving en als economie. We lijden aan bureaucratie, aan informatie overload, aan keuzestress, aan schaarste denken, aan en we zijn de essentie kwijt.
Omarmen, opruimen, ontvouwen
Voorbij de complexiteit terug naar de essentie. De oplossing klinkt simpel, maar is niet eenvoudig om voor elkaar te krijgen. Het vraagt erom dat we 1. de huidige situatie aan kunnen kijken, kunnen accepteren dat dit is waar we nu staan in alle complexiteit en in alle verwarring daaromtrent. Om vervolgens 2. alle prietpraat, bureaucratie en keuzes terug te brengen naar de essentie. Dat vraagt om AfLeren, om loslaten en om versimpeling waar de status, de macht en het geld verdiend werd met het complexer maken. Want het meeste geld wordt in de Nederlandse economie verdiend door mensen die prietpraat produceren, de zaak complex maken. En dat is dus een lastige stap. De volgende is nog erger. Die kennen we namelijk niet. Het is 3. afwachten wat zich dan ontvouwt…
School in het nieuwe paradigma
School is de plek waar je wijs hoort te worden, waar je het leven leeft en erover leert, waar je participeert en reflecteert op jouw rol, jouw bijdrage en jouw instrument. Waar je leert hoe je met alle informatie en complexiteit in de wereld om moet gaan, waar je leert om zelfredzaam te zijn, leergierig te blijven, waar je leert wat jouw rol in de maatschappij en je (directe) omgeving is. Als leerkracht, als ouders en als leerling. School evolueerde van een plek waar je na je werk naartoe ging om te filosoferen over het leven (oude Griekenland) naar een kennisfabriek (-zenden-kennis pompen-leermethodes afdraaien en controlcyclus) naar:
Een plek van het leven waar je talenten zichtbaar worden door reflectie(PO), ontwikkeld worden obv interesse en passie/levensdoelen (VO), gekoppeld worden aan maatschappelijke uitdagingen en tot toegevoegde waarde gemaakt worden(BO). De rest van je leven is school er om na je werk je eigen instrument en vakgebied te verkennen en zo je vernieuwingskracht te onderhouden.
Voor de oplettende lezer kan je deze 3 aspecten op ieder individu, organisatie en zelfs sector of land leggen. Het is altijd hetzelfde principe. In deze drie aspecten zit
- Het DeBiel principe (baas-in-eigen-loopbaan principe) dat draait om jezelf ver-kennen en tot waarde maken voor de samenleving
- De missie of de ziel als werkgever/baas/leidraad
- Organiseren zodat deBielen onafhankelijk verbonden met elkaar de missie waarmaken. Met nieuwe organiseerprincipes en vernieuwd arbeidsethos die zorgen voor wendbaarheid van mens en organisatie.
Tot zover mijn gedachten hierover, terug naar de school van mijn vriendin, naar het DOEN
Het onderwijshart
De simpele waarheid is dat de verandering niet in de organisatie, maar in ons Zelf begint. Door anders te kijken naar wat er wil gebeuren, door los te laten wat ons niet meer dient, door te kijken in ons hoe het zit met onze 21e eeuwse vaardigheden.
Een paar weken geleden tijdens een studiedag deelde Wendie in het team zowel haar visie als haar onderbouwde frustratie. Ik onderbouwde haar verhaal met mijn visie op de toekomst van onderwijs en arbeidsmarkt. De week erop zijn we met het hele team van 18 leerkrachten op de Vallei geweest om een voorbeeld te laten zien van een team zelfstandig zelfbewuste professionals dat bouwt aan een school met visie, met nieuwe organiseerprincipes en waar 21e eeuw vaardigheden onderwezen worden. De Vallei scoort bij de onderwijsinspectie omdat ze bouwen aan een brug terwijl ze er op lopen en dagelijks beter worden. Een school waar ze reflecteren op waar ze staan in hun expeditie, opruimen en loslaten wat hen niet meer dient en elke dag vertrouwen dat wat er wil gebeuren zich aandient en weer nieuwe leerkansen met zich meebrengt. Het is een leerproces gebleken dat enkel een begin kent. Het diende als voorbeeld, maar maakte een hoop emotie, weerstand, enthousiasme, hoop en frustratie los. Zoals ze op de Vallei zeggen, die energie is de brandstof voor ieders leerproces.
De expeditie
Wetende dat de huidige manier van onderwijzen haar houdbaarheidsdatum heeft overschreden, wetende dat ze als mens dit niet langer meer vol kan en wil houden en vanuit de visie op 21ct century skills, heeft Wendie toen haar collega’s gevraagd mee te gaan op expeditie. Een school met visie wordt gebouwd door zelfstandig, zelfbewuste innovatieve vakmensen die zelf in de leermodus staan en hun organisatie wendbaar en daadkrachtig houden. Ze besloot mij in te schakelen om te helpen de expeditie werkvorm te geven.
De directeur van haar school was de eerste die zich opgaf, blij met haar daadkrachtige optreden en haar lef om ervoor te gaan. Gespannen omdat hij de antwoorden niet kent, niet precies kan voorspellen wat er gaat gebeuren, maar zeker wetend dat het anders moet en bereid om de expeditie MEE TE MAKEN. Eigenaarschap en gelijkwaardigheid, mooi man! Hij was de eerste, maar er volgden er direct meer.
De expeditie houdt in dat ze als leerkrachten weer leerling worden. Zelf de 21e eeuwse vaardigheden ontwikkelen zoals ondernemen, zelfbewust zijn, samenwerken, probleemoplossend vermogen, creativiteit leren leren en burgerschap. Want, 21e eeuw vaardigheden breng je niet over in een les, die leef je voor.
Start
Aanstaande donderdag starten we met de eerste groep. In een aantal kringen gaan we een proces in waarin we gaan verkennen wat het betekent om eigenaar van je eigen leerloopbaan te zijn. Wat het voor een ieder betekent als je eigen levensdoel je werkgever is, met welke talenten en overtuigingen je jouw rol momenteel vervult en of het je vervult? Waar het ons leidt, zal voor ieder verschillend zijn, maar de uitnodiging ligt er om aan je je eigen zelfbewustzijn te werken en zo eigenaar van je eigen leerloopbaan te worden.
Waar het ons brengt, wat het Wendie brengt, hoe de school beïnvloed wordt? Ik ben benieuwd, sta er open en verwonderend in. Het zal verbetering, verwarring, frustratie, hoop, weerstand en allerlei andere toestanden brengen, we zullen vooruit gaan en stappen terug zetten, maar evolueren gaat het zeker. En dat is het doel.
Mijn beoogde bijdrage is de zelfbewustzijn van de collega’s te vergroten door de onderstroom naar boven te halen, reflectietechnieken aan te bieden, zelfbewustzijnsoefeningen te doen en systemisch te leren kijken. Werkvormen laten we ontstaan obv voortschrijdend inzicht. Ik vertel je hier graag meer over vanaf onze expeditie. Opdat we leren van elkaar.
Ik zwaai af wanneer het team zelf aan de slag gaat vanuit eigenaarschap en gelijkwaardigheid met het innoveren van hun organisatie en hun onderwijsinhoudelijke concept. Ik geloof er namelijk in dat zelfstandig zelfbewuste innovatieve vakmensen met 21ct century skills de evolutie van het onderwijs gaan vormgeven.
Leren van elkaar
Tips zijn welkom, werkvormen ook. Aanmoediging ook zeker…
Lees hier meer over de drie aspecten van slim onderwijs/ondernemen
Lees hier over mijn eigen proces
