De samensmelting van design en klimaatverandering
Design evenementen. Voordat ik begon met mijn onderzoek naar de connectie tussen design en klimaatverandering wist ik niet dat er zoveel evenementen rondom design zouden zijn. De afgelopen maand ben ik naar zowat elk evenement geweest. Ondanks enkele ongemakkelijkheden in het begin, omdat je een gesprek moet beginnen met mensen die je niet kent, heb ik geweldige ervaringen opgedaan. Ik ben zoekend geweest naar een probleem, ik heb mijn netwerk uitgebreid en ik heb veel kennis opgedaan. Hierbij mijn inzichten tijdens het proces.
Design en klimaatverandering. Twee ontzettend grote begrippen. Design, wat is design? Ensie zegt dat het vormgeving is of ontwerpen of opmaak. Natuurlijk is design een begrip wat op vele manieren toepasbaar is. Ik zie het als een begrip wat een streven heeft, een doel. Het is niet zomaar design of wel? Tijdens De ver van je bed show, georganiseerd door Brainwash en Hard//hoofd, vroeg ik aan de kunstenares, Ana Oosting, wat zij het verschil vond tussen “kunst en design”. Zij vertelde mij dat kunst betekenisvol kan zijn, zonder dat dit doelgericht is. Design is wel doelgericht.
Naast design ligt het begrip “klimaatverandering”. Zo goed als iedereen, zal dit begrip ondertussen wel kennen (als dit niet zo is zou ik toch wat beter het nieuws volgen). Ondanks dat het nu voornamelijk gebruikt wordt om de negatieve gevolgen van de opwarming van de aarde te weergeven, verandert het klimaat altijd al. Denk aan het verschil in temperaturen tijdens seizoenen en hoe het klimaat daar op reageert. Dit zijn toch ook klimaatveranderingen?
Tijdens de lancering van Ruben Jacobs zijn boek “Artonauten” kwam dit naar voren. “De opwarming van de aarde” klinkt een stuk dreigender dan “klimaatverandering”, vind je niet? Dus hoe zou je het begrip klimaatverandering het best kunnen omschrijven, in de context waarin ik dit begrip plaats? Ook hier heeft Ensie een definitie voor “ Verandering van het klimaat op de aarde als gevolg van natuurlijke oorzaken of door activiteiten van de mens”. Het mooie aan deze definitie is dat “de mens” ook wordt genoemd. De rol van de mens die zorgt voor verandering van het klimaat is belangrijk en dit is ook de context waarin ik dit begrip plaats.
Nu duidelijk is wat deze begrippen inhouden, zou ik de begrippen aan elkaar willen verbinden. Dit is natuurlijk mogelijk vanuit verschillende invalshoeken. Designers als Daan Roosegaarde, Marjan van Aubel of Mathilde Nakken zijn constant bezig met het bedenken en uitwerken van nieuwe ideeën. Ideeën die helpen de strijd tegen de klimaatverandering aan te gaan. Ik vind het fascinerend om designers zo gepassioneerd bezig te zien met hun ontwerpen. Ik vraag me dan af hoe deze ontwerpen uiteindelijk de wereld bereiken. Komt dat door een bepaalde succesfactor? Heeft Daan Roosegaarde een succesfactor en waardoor is hij zo’n icoon geworden? Het uitwerken van designs kost veel tijd en geld. Bij de samensmelting van “design en klimaatverandering” spelen financiën een belangrijke rol.
Ik heb de afgelopen weken met veel mensen uit de creatieve industrie gesproken: kunstenaars, designers, creatieve ondernemers, etc. en ik merk zeker verschillen. Eén van de verschillen is dat mensen uit de creatieve industrie het moeilijk vinden om zichzelf te presenteren en daarmee hun specifieke marktwaarde te laten zien. Ondernemers praten anders over hun projecten dan kunstenaars en het is belangrijk dat deze groepen van elkaar leren. Dit is ook de reden waarom ik houd van evenementen die verschillende disciplines bij elkaar brengen. Er kunnen geweldig nieuwe ideeën ontstaan en je kunt veel van elkaar leren. Samenwerkingen ontstaan soms niet vanzelf en het kan moeite kosten om over de drempel te stappen en contact te leggen.
Een ontwerp kan leiden tot verschillende gevolgen. Ik heb met Jeroen Deckers, van Designplatform Rotterdam gesproken over “de economie van de aandacht”. Dit houdt in dat mensen ergens hun bed voor willen uitkomen. Je hoeft niet alleen te werken voor geld, maar kan ook werken voor de aandacht, wat gelijk staat aan iets wat betekenis geeft. Dit kan persoonlijk of maatschappelijk zijn. Dit is waar het woord “economie” voor staat. Betekenis geven hoeft niet moeilijk te zijn.
Bij de oorzaken en gevolgen van “de economie van de aandacht” denk ik zelf aan twee dingen. Allereerst aan bewustwording. Mensen kunnen aandacht voor iets krijgen, omdat ze zich bewust worden dat dat gene bestaat. Verder kan bewustwording ook een vorm zijn van “de aandacht”, die de designer wilt bereiken. Het tweede waar ik aan denk, is dat je mensen nieuwsgierig maakt. Je wilt niet dat iemand iets “moet” doen, je wilt dat iemand “zin krijgt” om iets te doen. Als je iemand nieuwsgierig maakt, creëer je aandacht. Designers en kunstenaars kunnen bezig zijn met deze economie. Andere disciplines als techniek, wetenschap, architectuur, politiek, etc. houden zich hier ook mee bezig. Betekenis geven of waardevol zijn kan ook tot actie aanzetten en dit is belangrijk bij de strijd tegen klimaatverandering.
Ik zou ervoor willen zorgen dat andere disciplines meer zin krijgen in het praten met designers. Dat politici niet alleen kijken naar de wetgeving en geld, maar zich ook vaker openstellen om te luisteren naar personen die een ander perspectief hebben. Grote bedrijven werken steeds meer met de denkwijze “Design thinking”, als je dit doet, stel je dan ook open voor een gesprek. Luister naar wat er anders kan en misschien ontwikkelt zich er dan wel een heel origineel en innovatief idee. En tegen de designers wil ik zeggen “krijg zin om naar voren te komen”. Geef je idee een stem en durf te denken. Pak pen en papier schrijf je idee op en laat aan invloedrijke partijen zien wat je te bieden hebt.
Samenwerken kan moeilijk zijn, als er taalbarrières ontstaan door verschillende werkwijzes, doelstellingen, motivatie, etc. maar een gezamenlijk doel kan als een belangrijke factor dienen om een samenwerking te laten werken. Verder is het belangrijk om jezelf niet te zien als volleerd. Iedereen leert levenslang en stel jezelf open om nieuwe kennis op te doen.
Er is een relatie tussen de “design en klimaatverandering”. Design kan klimaatverandering niet oplossen, maar design kan een nieuw perspectief geven en nieuwe manieren ontwikkelen om te leren omgaan met de veranderingen. Ook kan het meer bewustzijn creëren en inzichtelijkheid tonen in het probleem of mensen tot denken aanzetten.
En voor de designers onder ons. Je hoeft niet naar een politieke partij of een bank toe te stappen en je idee uit te leggen. Kijk naar de personen die in dezelfde problematiek belangstelling tonen als jij. Met deze personen kun je naar een gemeenschappelijk doel streven, zoals het strijden tegen klimaatverandering.
Ik vind zowel de negatieve als de positieve kant van de rol van design in de maatschappij ontzettend interessant. Samenwerkingen tussen design en andere disciplines leveren die wat op? Welke succesfactor hebben designers nodig of bestaat er geen “succesfactor”? Op welke manier kan de impact die design op dit moment op klimaatverandering heeft het best groeien? Dit zijn allemaal vragen die bij mij opkomen, na alle bezoeken aan evenementen van de afgelopen week. Ik ben nieuwsgierig naar het proces van designers, naar “de economie van de aandacht” en samenwerkingen tussen designers en invloedrijke partijen.
Om mijn zoektocht voort te zetten duik ik in de literatuur. Ook wordt er een rondetafelgesprek, genaamd “Maaktafel”, georganiseerd op mijn initiatief en in samenwerking met Designplatform Rotterdam. “Wat zijn de bijwerkingen van design op het klimaat?” is de centrale vraag tijdens dit gesprek.
“Together we can fill the gab, but quit the conversation and begin doing”
“Dare to dream”
“Climate change is already started, what to do now is up to us”
