İşletim Sistemlerinin Tarihçesi ve Örnekleri

5 min readNov 2, 2022

İşletim Sistemi nedir?

Kısaca ‘’İşletim Sistemi’’; bilgisayarda çalışan donanım kaynaklarını yöneten ve çeşitli uygulama yazılımları için yaygın servisleri sağlayan bir yazılımlar bütünüdür. Uygulama programları ve bilgisayar donanımı arasındaki iletişimi sağlamaktadır.

Bu yazıda da sizler için işletim sistemlerinin tarihçesini ve örneklerini kısaca derledim:

İşletim Sistemleri Tarihçesi

1945–1955 1. Nesil:

John Atanasoff ve öğrencisi Clifford Berry Iowa Eyalet Üniversitesi’nde 300 vakum tüpü kullanarak ilk işlevsel dijital bilgisayarı icat ettiler.
Bütün programlar makine dilinde yazılıyordu.
Programlama dili bilinmiyordu ve işletim sistemi yoktu.
Basit bir hesaplamayı yapabilmek bile saniyeler alıyordu.

1955–1965 2. Nesil:

1950'lerin ortasında transistörler bilgisayar dünyasına girdi.
İlk defa tasarımcı, operatör, programcı ve bakım elemanı arasında kesin çizgiler ile ayrım yapılabildi.
Müşteriler satılan bilgisayarlar özel havalandırma sistemine sahip büyük bilgisayar odalarında operatörler tarafından çalıştırılıyordu.
Bir işi bilgisayara yaptırabilmek için, bir programcı programı FORTRAN ya da makine dilinde yazıp onları Punchcard adı verilen delikli kartlara işliyordu. Daha sonra Punchcard’lar girdilerin verildiği odaya getiriliyordu ve çıktı hazır olana kadar bekleniyordu.
Girdilerin verilip, işleme sokulup ve çıktıların alınması işlemlerinin hepsi operatör olarak adlandırılan bir insan tarafından yapılıyordu ve bu işlem büyük zaman kaybı oluşturuyordu. Batch System adı verilen bir sistem icat edilerek bu olay hızlandırılmaya çalışıldı.

1965–1980 3. Nesil:

Entegre Devreler (Integrated Circuits), birçok devre elemanının belirli bir düzende bir amaç için birleştirilmesi ile oluşturulur.
IBM 360 entegre devreleri kullanan ilk bilgisayardır.
2. nesilde bir program bitmeden başka bir program başlatılamaması yüzünden 3. nesilde çoklu programlama (multiprogramming) geliştirildi.
MULTICS (Multiplexed Information and Computing Service) adında, yüzlerce kullanıcıya aynı anda hizmet verebilen bir sistem icat edildi.
1970'lerde Ken Thompson tarafından UNIX ve Linus Torvalds tarafından LINUX işletim sistemleri geliştirildi.

1980-Günümüz 4. Nesil:

Büyük Ölçekli Entegre Devreler’in(LSI- Large Scale Integration Circuit) geliştirilmesi ile kişisel bilgisayarlar üretilmiştir.
1974 yılında Intel ilk genel amaçlı işlemci olarak adlandırılan Intel8080 işlemcisini geliştirdi.
Gary Kindall tarafından disk tabanlı işletim sistemi CP/M (Control Program For Microcomputers) yazıldı.
Grafiksel Kullanıcı Ara yüz’ünü (GUI- Graphical User Interface) Apple, Lisa adını verdiği işletim sisteminde kullandı.
Microsoft, arayüz kullanmaya başladı ve arayüz tabanlı yazılan ilk işletim sistemine Windows adını verdi.
1990'ların ortasında Nokia N9000 adlı mobil telefonunda, iki farklı cihaz olan telefon ve kişisel asistanı(PDA- Personal Digital Assistant) birleştirerek piyasaya sundu.
2002 yılında akıllı telefonlar için BlackBerry OS tanıtıldı.
2007 yılında Apple tarafından IOS işletim sistemi, 2008 yılında ise Google tarafından Android işletim sistemi tanıtıldı.
2011 yılında Nokia Symbian kullanmaktan vazgeçip Windows Phone adı verilen platformunu tanıttı.

İşletim Sistemi Örnekleri

UNIX işletim sistemi:

Unix işletim sistemi 1969 yılında AT&T Bell Laboratuvarları’nda ABD de Ken Thompson, Dennis Ritchie, Brian Kernighan, Douglas McIlroy, Michael Lesk ve Joe Ossanna tarafından tasarlanıp uygulamaya konmuştur.
İlk olarak 1971'de yayınlandı ve başlangıçta tamamen bilgisayar programlarının yazılmasında kullanılan alt seviyeli bir çevirme dilinde yazılmıştır.
1973 yılında Thompson, Dennis Ritchie ile birlikte çekirdeği C ile tekrar kodlayarak Unix’in 5. sürümünü oluşturdu.
Birçok değişiklikten geçen Unix, düzinelerce güvenlik açığı bulunan tek görevli bir Unix işletim sistemi çekirdeğinden yavaş yavaş evrimleşerek 1990’larda birçok cihaz için bir numaralı tercih haline geldi.
Günümüzde sunucu ve cihazlar, işlemleri kontrol etmede hala Unix’i birincil sistem olarak kullanmaya devam ediyor.

Windows işletim sistemi:

Microsoft tarafından PC’ler için geliştirilen bir işletim sistemidir.
İlk kez 1983'te IBM marka bilgisayarlarda kullanılmak amacıyla MS-DOS üzerinde çalışan grafiksel kullanıcı arayüzü (GUI) olarak piyasaya sürüldü.
Microsoft’un modellediği GUI, Apple’ın Mac OS’tan sonra bilinen ilk arayüz yöneticisidir.
Windows zaman içerisinde kendi başına bir işletim sistemi olmuş, NT çekirdeğine geçmiş ve ortaya bugün işletim sistemi pazarının %90'ını kontrol eden işletim sistemi çıkmıştır.

Günümüzden bugüne bütün Windows işletim sistemi sürümleri şunlardır:

Windows Beta Release
Windows 1.0
Windows 1.01
Windows 2.0
Windows 2.1
Windows 3.0
Windows Multimedia PC 1.0
Windows 3.1
Windows 3.11
Windows 3.2
Windows Chicago Preliminary Release
Windows Chicago Beta 1.0
Windows Chicago Beta 1.1
Windows Chicago
Windows 95 Beta 1.0
Windows 95 Beta 2.0
Windows 95 Beta 2.11
Windows 95 Deutchse Beta
Windows 95 Final Beta Release
Windows 95 May Test Release
Windows 95
Windows 95 Internet Explorer
Microsoft Plus! for Windows 95
Windows Memphis Beta 1.0
Windows Memphis Developer Release Beta 1.0
Windows Memphis Beta 1.01
Windows 98 Beta 2.0
Windows 98 Beta 2.1
Windows 98 Beta 3.0
Windows 98
Windows 98 Second Edition
Microsoft Plus! for Windows 98
Windows Neptune
Windows 2000
Windows 2000 Pro
Windows 2000 Small Business Server
Windows Millenium Beta One
Windows ME (Millenium Edition)
Windows Whistler Beta Release
Windows Whistler Beta 1.0
Windows Whistler Beta 2.0
Windows Whistler
Windows XP
Windows XP Pro
Windows XP Home Edition
Windows XP Media Center Edition
Windows XP 64bit Edition
Windows Server 2003
Windows Fundamentals for Legacy PCs
Windows PE (Preilstalletion Environment)
Windows XP Service Pack 2
Windows XP Service Pack 3
Windows Longhorn
Windows Vista Beta
Windows Vista
Windows Server 2008
Windows Home Server
Windows 7
Windows Server 2008 R2
Windows 7 Pro
Windows 7 Ultimate
Windows Home Server 2011
Windows Server 2012
Windows 8
Windows 8 Pro
Windows 8.1
Windows Server 2012 R2
Windows 10
Windows 10 Pro
Windows Server 2016
Windows Server 2019
Windows 10X (İptal)
Windows Server 2022
Windows 11

Macintosh işletim sistemi:

Apple tarafından Macintosh bilgisayarları için tasarlanmış bir işletim sistemidir.
1984 yılında Apple, orijinal Macintosh Sistem Yazılımını piyasaya sürerek artık Klasik Mac OS olarak bilinen işletim sistemini piyasaya sürmüştür.
1996'da “Mac OS” adını değiştiren sistem, 2002'ye kadar her Macintosh’a önceden yüklenmiştir.
Mevcut Mac işletim sistemi, orijinal olarak 2012 yılına kadar “Mac OS X” ve 2016 yılına kadar “OS X” olarak adlandırılan MacOS’tur.
Mevcut MacOS her Mac’e önceden yüklenmiştir ve yıllık olarak güncellenir.
Apple’ın diğer cihazları — iOS, iPadOS, WatchOS ve TvOS için mevcut sistem yazılımının temelidir.

Linux İşletim Sistemi:

Linux, 1991 yılında Linus Torvalds tarafından, daha eski işletim sistemlerinden birisi olan UNIX’in mimarisine ve POSIX standartlarına uygun şekilde sıfırdan yazılmaya başlanmıştır.
Günümüzde süper bilgisayarlarda, akıllı cihazlarda ve internet altyapısında kullanılan cihazların işletim sistemlerinde yaygın olarak kullanılmaktadır. Bunlardan en popüler olanı Google tarafından geliştirilen Android işletim sistemidir.
Geliştirilmesinde Unix mimarisinden esinlenilmiş olmakla birlikte Linux içinde Unix’ten alınmış herhangi bir kod bulunmamaktadır.
Bu yazılım, kullanıcı araçları olmayan sadece bir çekirdek yazılımıdır.
1992 yılında Linus Torvalds geliştirdiği bu çekirdek yazılımı daha çok geliştirici ve katkıcının desteğini alabilmek için özgür yazılım olarak GNU Genel Kamu Lisansı ile yayınlamaya karar verdi. Linux çekirdeği ve GNU Tasarısı birbirlerinin eksik taraflarını tamamlamış ve tam bir işletim sistemi olarak sunulabilir hale gelmiş oldu.

Android İşletim Sistemi:

Android işletim sistemi Andy Rubin (Danger’in kurucusu), Rich Miner (WildFire’ın kurucusu), Nick Sears ve Chris White tarafından yapılmıştır.
Google ve Open Handset Alliance tarafından geliştirilen Linux tabanlı özgür ve ücretsiz bir işletim sistemidir.
Sistem açık kaynak kodlu olmasına rağmen kodlarının az ama önemli bir kısmı Google tarafından kapalı tutulmaktadır.
Android işletim sistemi beş kısımdan oluşur.

Çekirdek: Linux kernelidir. Güvenlik, hafıza yönetimi, süreç yönetimi, ağ yığınları ve sürücü modellerini içermektedir.
Android Runtime: Sanal makinedir. Dalvik Sanal Makinesini de içermektedir. 5.0 ile Dalvik kaldırılmış ve ART’ye geçilmiştir.
Kütüphaneler: Veritabanı kütüphaneleri, web tarayıcı kütüphaneleri, grafik ve arayüz kütüphanelerini içermektedir.
Uygulama Çatısı: Uygulama geliştiricilere geniş bir platform sunan kısımdır.
Uygulama Katmanı: Doğrudan Java (programlama dili) ile geliştirilmiş uygulamaları içermektedir.