İşletim Sistemleri
1950’li yıllarda bilgisayar dediğimiz şey manyetik teyplerle çalışan, şimdiki hesap makinelerinin biraz daha gelişmişi
olarak tanımlayabileceğimiz cihazlardı. Üstelik bu cihazlar, odalarca yer işgal ediyordu. Manchester Mark 1 Motoru’nun ustası olarak nitelendirilebilecek Alan Turing, panel ışıklarını ve düğmeleri kontrol edebilecek bir yazılım geliştirdi. Bu, bilgisayar tarihinin ilk işletim sistemiydi.
1956 yılında yeni yeni gelişen IBM, General Motors’un desteğiyle IBM 704 adı verilen cihazı geliştirmeye başladı. Bu cihazla birlikte, işletim sistemi de yaratılmalıydı. 1960’lı yıllarda OS/360 adı verilen sistem ortaya çıktı. OS/360 öylesine efsanevi bir yazılımdı ki, geliştiricilerden Freed Brooks, “Mistik Adam” ilan edildi. Veri giriş/çıkışını düzenleyebiliyor ve bilgisayarın performansını yükseltebiliyordu.
İşletim Sistemleri Çeşitleri
GNU/Linux
GNU/Linux, UNIX benzeri bir işletim sistemidir. Bu işletim sistemi, bilgisayarlardan kol saatlerine kadar çok çeşitli alanlarda kullanılmaktadır. GNU/Linux, Unix’e benzeyen, ancak tamamen orijinal kod ile ücretsiz ve açık bir işletim sistemi yaratmaya çalışan bir programcı kitlesi iş birliğidir. 1983 yılında Richard Stallman tarafından başlatılan GNU projesi ile 1991 yılında Linus Torvalds tarafından başlatılan çekirdek tasarımının birleşimidir. Bu nedenle Linux çekirdeği ve GNU yazılım koleksiyonunun kullanıldığı bu işletim sistemine GNU/Linux denmektedir. Bugün, dünyanın dört bir yanına yayılmıştır ve sürekli olarak gelişim içerisindedir.
GNU/Linux, açık kaynak koduna sahip ve özgür (free software) bir işletim sistemidir. Bu sistemde bir hata tespit edilirse, dünyanın herhangi bir yerindeki bir programcı çok kısa sürede bu sorunu çözebilmektedir. GNU/Linux işletim sisteminde pek çok karmaşık programı bir arada açılsa bile, bilgisayar sorunsuz bir şekilde çalışmaya devam etmektedir. İnternetten kurulumu ücretsiz indirilebilmekte ve talimatlar takip edilerek bilgisayara kurulabilmektedir. Sürücüler çekirdek içine gömülü olduğu için tek tek kurulması gerekmemektedir. Ancak, bir sorun ile karşılaşılır veya kapalı kaynak sürücüler kullanılmak istenirse, geliştiricilerin yazdığı yazılımlar kullanılabilmektedir.
Tüm bunlara rağmen, tahmini hesaplar, GNU/Linux’un %1,1 oranlarında kişisel bilgisayarlarda kullanıldığını göstermektedir. Ancak GNU/Linux, sunucular ve gömülü sistemler tarafından yaygın olarak benimsenmiştir. GNU/Linux, birçok alanda Unix’in yerini almaktadır ve dünyada en güçlü 10 bilgisayarda kullanılmaktadır. Ubuntu, Android, Debian, Arch Linux GNU/Linux dağıtımlarına örnek verilebilir.
Eskiden son kullanıcı tarafında pek fazla etkili olmayan ve tercih edilmeyen GNU/Linux; son yıllarda Ubuntu, Linux Mint Pardus gibi dağıtımlarla son kullanıcıya da hitap etmeye başlamıştır. Özellikle Ubuntu sayesinde çok fazla insan GNU/Linux’u tercih etmeye başlamıştır. Bunda Ubuntu’nun görselliğe önem veren politikaları ve diğer işletim sistemlerinde çok zorlanarak yapılabilecek masaüstü şovlarının (Compiz Fusion) son kullanıcıyı etkilemesi de önemli rol oynamıştır.
MacOS
MacOS, Apple şirketi tarafından geliştirilen, pazarlanan ve satılan kısmi özel, grafiksel bir işletim sistemidir. Yine Apple’ın 1984 yılında oluşturduğu ilk işletim sistemi olan MacOS’un son sürümüdür. Fakat Mac OS 8 ve 9 sürümlerinin aksine, MacOS, NeXT şirketi tarafından geliştirilmiş bir teknoloji üzerine kurulmuş UNIX tabanlı bir işletim sistemidir.
İşletim sistemi ilk kez 2001 yılının Mart ayında, aşağıdaki bir masaüstü odaklı versiyonu (MacOS X v10.0) ile, MacOS X Server 1.0 olarak 1999 yılında piyasaya sürülmüştür. O zamandan beri, altı farklı “müşteri” ve MacOS X’in “server” sürümleri serbest bırakılmıştır. En son, Mac OS X 10.6 sürümü 28 Ağustos 2009 tarihinde kullanıma sunuldu.
Sunucu sürümü, MacOS Server mimari masaüstü muadili ile aynıdır. Ancak, genellikle Macintosh sunucu donanımı Apple’ın hattı üzerinde çalışmaktadır. Mac OS X Server çalışma grubu yönetimi ve anahtar ağ hizmetlerine erişim sağlayan basitleştirilmiş yönetim yazılım araçları içermektedir. Bir posta aktarım arayıcısı, LDAP sunucusu, bir alan adı sunucusu ve diğerleri dâhildir.
Microsoft Windows
Microsoft Windows, kişisel bilgisayarlarda en çok kullanılan özel işletim sistemlerinden birisidir.
Microsoft Windows, 1981 yılında eski MS-DOS işletim sistemi üzerine IBM PC eklentisi yapılarak piyasaya sürmüştür. İlk olarak 1985 yılında yayımlanan Windows, kişisel bilgisayarların iş dünyasına hakim olmuştur. Windows XP ile başlanarak, tüm modern versiyonları Windows NT çekirdeği üzerine kurulmuştur. Şu anda en sık kullanılan Windows işletim sistemi Windows 10'dur.
Windows, Microsoft tarafından bilgisayarlar için geliştirilmiş bir işletim sistemidir. Microsoft Windows’un ilk sürümü 1985’te yapılmıştır. Windows’un MS-DOS tabanlı ürün serisi, OS/2 serisi, NT tabanlı ürün serisi olmak üzere üç serisi vardır.
İlk Windows sürümü 1.0 sürümüdür fakat kullanıcılar tarafından kullanışlı bulunmadığı için fazla satmamıştır. Grafiklerin ortaya çıktığı sürüm 3.0 sürümü olmuştur ve 16 bit grafiklere sahiptir. Daha sonra piyasaya sürülen ve önemli gelişmeler yapılan 32 bitlik seri Windows NT adındaydı.
Windows 95 sürümündeyse artık e-posta ve multimedya oyunları devriydi. 95 98 sürümlerinden sonra kullanışlılığı ve Media Player, Movie Maker gibi yenilikleri beraberinde getiren en önemli sürümlerden biri olan Windows XP devriydi. 2006 yılına kadar çıkarılan XP sürümünden sonra en güçlü güvenlik sistemiyle Windows Vista sürümüne geçildi.
Daha sonra dokunma teknolojisini de beraberin de getiren Windows 7 sürümünü uygulamalara, kişilere, web sitelerine bağlı olan kutucukları olduğu başlangıç ekranına sahip Windows 8 takip etti.
En son olarak Windows 7’ye benzerlik gösteren ve işletim sisteminin en gelişmiş hali olan Windows 10 piyasaya sürüldü.
Birinci Nesil İşletim Sistemleri (1945–1955)
1940 yıllarında Howard Aiken, John Von Neumann, John Presper Eckert ve William Mauncley vakum tüplerini kullanarak ilk hesap yapabilen makineleri üretmişlerdir. Bu makineler çok büyüktü, binlerce tüpten oluşuyordu ve çok yavaştır.
Vakum Tüpleri;
Bu makinelerde programlama, fişlerin farklı yerlere (portlara) takılıp çıkartılmasıyla yapılıyodu. Portlar üzerindeki yuvalara fişler takılı olduğu zaman, elektrik geçer ve 1 anlamına gelirdi; fişler takılı olmadığı zaman ise elektrik geçmez ve 0 anlamına gelirdi…
1950 yıllarında ise delikli kartlar çıkmıştır. Delikli kartlarda programlama, kartlar üzerindeki deliklerle işleniyordu. Kart üzerindeki delinen kısım 1, delinmeyen kısım 0 anlamına gelirdi…
İkinci Nesil İşletim Sistemleri (1955–1965)
Bu yıllarda transistörler geliştirilmiştir ve bu transistörler büyük bir devrimin yaşanmasını sağlamıştır. Artık bu makineler müşterilere satılabilecek hale ve güvenilirliğe gelmişlerdi. Bu sebeple üretici firmalar satış yapmaya başladılar. Fakat çok pahalı olduğu için sadece büyük kurumlar, devletler ya da üniversiteler alabiliyordu.
Bu nesil makinelerde, bir iş yaptırmak için program Fortran ya da Assembler ile bir kağıda yazılırdı. Sonrasında bu program delikli kartlara aktarılır, bu kartlar sırasıyla makinelerde işletilirdi. Programların kartlardan aktarılma işlemi süresini azaltmak yani daha hızlı çalışabilmelerini sağlamak amacıyla da toplu iş sistemleri geliştirildi. Toplu iş sisteminde programlar kart okuyucusundan manyetik teybe kayıt edilirdi. Bu teyp bilgisayarda çalıştırılır sonrasında çıktılar manyetik teybe kayıt edilirdi. Daha sonra başka yerden de çıktılar yazıcılar ile alınırdı.
Üçüncü Nesil İşletim Sistemleri (1965–1980)
O dönemlerde sayısal hesaplamalarda kullanılan IBM 7094 ve karakter işlemlerinde kullanılan IBM 1401 vardı. IBM, 7094 ve 1401’in işlevlerini birleştirerek System-360 isimli yeni bir mimari oluşturdu. Bu mimari matematiksel ve ticari işlevler için geliştirilmiş oldu. 360 mimarisinde ilk kez entegre devreleri kullanıldı. Bu bilgisayarda kullanılan işletim sistemi OS-360‘dı. Bu sistemde çoklu programlama kavramı oluşturulmuştu.
Eskiden bilgisayarda bir iş çalışırken G/Ç (girdi/çıktı ) sebebiyle beklenildiğinden başka bir iş yapılamazdı. OS-360 ile bellek birden fazla parçaya ayrıldı ve her parçada başka işin çalışması yani çoklu programlama sağlanmış oldu. Bir işin çalışması G/Ç için askıya alındığında, bellekteki başka bir işe geçilirdi.
1961 yıllarında ilk küçük bilgisayarlar olan DEC PDP-1’ler çıkmıştır. 9.2 KB belleğe sahiptir. Makine başına 120.000$’a satılmıştır (7094 ‘ün %5 fiyatına).
Yine bu dönemde Ken Thompson bir PDP-7 küçük bilgisayar üzerinde çalışmıştır. Aynı zamanda UNIX işletim sistemini de geliştirmiştir. UNIX’in kaynak kodu açıktır. Bu yüzden farklı kurumlar kendi versiyonlarını geliştirebildiler. Bunlara AT&T’nin oluşturduğu System V ve Berkeley üniversitesinin oluşturduğu BSD’yi örnek gösterebiliriz.
Dördüncü Nesil İşletim Sistemleri (1980–1990)
Büyük ölçekli entegre devrelerinin geliştirilmesi ile kişisel bilgisayarların (PC) devri başlamıştır. Kişisel bilgisayarlar, 1 cm silikon üzerinde yüzlerce transistörden oluşmuştu.
IBM;
1980 yıllarında IBM, IBM PC isimli bir bilgisayar geliştirmiştir. IBM yeni sistemi için Bill Gates ile BASIC yorumlayıcısının lisansı için görüşme yaptı. Aynı zamanda da işletim sistemi konusunu da görüştüler. Bill Gates, o zamanlarda en büyük işletim sistemi (CP/M) üreticisi olan Digital Research firmasını önerdi. Fakat firma IBM’nin isteklerini kabul etmedi. Daha sonra IBM, Bill Gates ile tekrar görüşme yaptı. Bill Gates, Seattle’da yer alan bir bilgisayar üreticisinin, Seattle Computer Products firmasının DOS (Disk Operating System) isimli işletim sistemini satın aldı. Fiyatı yaklaşık 50000$ idi. Bill Gates, IBM’ye DOS/BASIC paketini önerdi ve IBM bu paketi kabul etti. Sonrasında Gates, DOS’ u yazan Tim Peterson’ı çalışan olarak firmasına aldı ve çeşitli değişiklikler yaptırdı. Yeni sistemin ismi MS-DOS (MicroSoft Disk Operating System) oldu.
IBM PC ile MS-DOS birlikte kullanılmaya başlanmıştır. O yıllarda PC sistemleri klavye temelliydi. Kullanıcı klavyeden bir komut çalıştırıyor ve sonra sonucu alıyordu.
Atilla Balkır.
Kaynakça;
https://shiftdelete.net/isletim-sistemleri-tarihi-23523
https://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0%C5%9Fletim_sistemi
https://www.evrenselkod.com/isletim-sistemi-nedir-isletim-sistemleri-tarihcesi/