DEMİRDEN KAFES :THE CRYSTAL PALACE
İnsanlık 19. Yüzyılın ortalarında asırlardır tanınan demirin nasıl zarif bir yapıya dönüştüğüne şahitlik etti.
1850 yılında Londra’da “Tüm Ulusların Sanayi İşlerinin Büyük Sergisi” ( Great Exhibition of the Works of Industry of all Nations) için geçici sergi yapısını belirlemek üzere bir komite kuruldu.Uluslararası mimar ve mühendislerden gelen proje önerileri reddedilerek mimariye ilgi duyan bahçıvan ve parlamento üyesi Joseph Paxton’ın sunduğu öneri kabul edildi. Paxton’ın tasarımı komitenin beklentilerini karşılıyordu, tasarım zarif ve saydamdı aynı zamanda bütçeyi aşmayacak ve prefabrik olduğu için hızlıca inşa edilebilecekti.
Peki Crystal Palace ilhamını nereden aldı?
Cevap ilginç ve bir o kadar da basit aslında Joseph Paxton’ın daha önce tasarladığı seralar Crystal Palace’ın temelini oluşturuyordu.Paxton, Lily House ismini verdiği sera için tasarladığı çatıyı aynı tekniklerle Crystal Palace’da da kullandı.
Yapı plan düzleminde kiliseleri andırıyordu.Lineer şekilde tasarlanan pavyonun ortasına transept eklemek hem alanı arttırmış hem de dini yapı etkisine neden olmuştu.Yapının sol bölümü Birleşik Krallık ve kolonilerine sağ tarafı ise içinde Türkiye'nin de bulunduğu diğer Avrupa ülkelerine ayrılmıştı.
İngiliz parlamentosunun bir diğer ricası ise inşa alanında bulunan ağaçlara dokunulmamasıydı, ağaçların üzerine bir kafes gibi indirilen demir strüktür sera etkisini arttırıyor ve tezatlığı vurguluyordu.Yapıda saydamlık ön plandaydı demir strüktürünün boşluklarından içeriye süzülen gün ışığı sergi mekanlarına derinlik katıyordu.
Crystal Palace’a dünyanın dört bir yanından ziyaretçi akını olmuştur.Yaklaşık altı milyonu bulan ziyaretçi sayısı o zamana kadar görülmemişti.
Gelecekten Gelen Tasarım
Serginin iç bölümünü renklendirmek için antik Yunanda sıkça gördüğümüz polikromi tekniğine başvuruldu.Owen Jones Crystal Palace için kırmızı,mavi ve sarı renklerini harmanladı ve ortaya dengeli bir tasarım çıktı.1970’lerde tasarlanan high-tech yapılarda da kullanılan renkler, 19. yüzyılın ortasında Crystal Palace’da henüz var olmamış moderniteye göz kırpmıştır.
Hyde Park içinde inşa edilmiş olan yapı sergi sonrası kaldırılmış, daha sonra Sydenham’da sağına ve soluna eklenen transeptlerle 1936'daki yangına kadar varlığını sürdürmüştür.
