Edmond Halley Kimdir? — Edmond Halley ve Buluşları

Edmond Halley Kimdir? — Edmond Halley ve Buluşları

Edmond Halley temelde gökbilimci, jeofizikçi, matematikçi, fizikçi, meteorolog ve mucit olsa da neredeyse hepimiz onun Halley Kuyruklu yıldızını keşfetmiş ve ona adını vermiş olarak biliyoruz. Fakat o bunlardan daha fazlasıydı. 85 yıllık bir yaşama onlarca hikaye ve başarı sığdıran Halley aynı zamanda dönemindeki önemli bilim insanları ile sıkı ilişkiler kurmuş ve İsaac Newton’un Principia’sını yazması konusunda ikna etmiş birisidir. Belki de o olmasaydı, İsaac Newton asla öyle bir şaheseri yazmayacak veyahut yayınlamayacaktı. Kendisi üstün başarıları ve zekası nedeniyle İngiliz Eğitim dünyasında oldukça yüksek mertebelere çıkmış ve rol oynamış birisidir.

Her ne kadar Oxford’u, uzayı incelemek uğruna yarıda bıraksa da gelecek onun Oxford Üniversitesinde geometri profesörlüğüne getirecekti. Bununla da yetinmeyecek “Kraliyet Astronomu” mertebesine kadar uzanan uzun bir hayat onu bekleyecekti.

Edmond yaşamı boyunca bilim uğruna çok şey yaptı. 85 yıllık yaşamı boyunca neredeyse hiçbir zaman durmadı. Daha çok küçük yaşlarda başlayan matematik sevdası onu belki de hayal edemediği kadar uzaklara götürecekti.

Halley’in Hayatı

Edmond Halley
Halley, Londra Haggerston’da 1656 yılında dünyaya geldi. İsmini babasından aldı, babası döneminin zengin kesimindendi. Halley çok küçük yaşlarından beri matematiği ilgi duyuyordu. 17 yaşındayken Oxford’taki, The Queens Collage’e girdi. Bu yaşlarında bile güneş sistemi ve güneş lekeleri hakkında makaleler yayımladı. Merkür tutulmasını gözlemledi ve bu konu hakkında çalışmalar gerçekleştirdi.

1676 yılında Oxford’u bıraktı ve Güney yarım küredeki yıldızları izlemek adına Atlas Okyanusundaki, St. Helena’ya gitti. Burada 2 yıl kaldı, 1678 yılında İngiltere’ye geri döndü. 1679 yılında 341 Güney yıldızlarını içeren son derece ayrıntılı bir makale yayımladı. Bu onun oldukça fazla ünlenmesine neden oldu. Hatta durum öyle bir yere geldi ki bazı araştırmacılar onu Tycho Brahe ile karşılaştırdı.

Mary Tooke ile 1682’de evlendi, İslongton’a taşındı. Burada ayı gözlemleyerek ve yer çekimini inceleyerek vaktini geçirdi. Yer çekimi konusu oldukça kafasını kurcalıyordu artık neredeyse bütün vaktini buna harcamaya başlamıştı. Bu konuyu görüşmek üzerine İsaac Newton ile buluştu ve meşhur Principia için finansman ve psikolojik destek sağladı.

Diğer Çalışma Alanları

1686’da ikinci bölümü paylaşarak Alize Rüzgarları ve Muson yağmurlarını konu aldı. Bu yazısında aynı zamanda bunları ayrıntılı bir şekilde işleyen ve gösteren bir harita da yer alıyordu. Bu yazıları ve haritaları bilgiyi görselleştirmek alanına oldukça katkı sağladı.

Evren, uzay veya yer çekimi onu durduramadı, oda 1690 yılında su altı çalışmaları için penceresi bulunan, uzun süre su altında kalabilen bir araç tasarladı. 1693’te Breslau’nun ölüm kayıtlarını analiz ederek bir makale yayımladı. Bu İngiltere hükümeti için oldukça güzel bir gelişmeydi.

1698 yılında dünyanın manyetizmasını tam olarak saptamak adına HMS Pamore adlı geminin kaptanlığına getirildi. 2 yıl süren görevini başarılı bir şekilde tamamlayarak Pusula Sapmasının Genel Haritası adlı kitabını yayımladı.

Ona verilen bu görevi de tamamladıktan sonra 1701 yılında Oxford’a geometri profesörlüğüne getirildi. 1710 yılında isinde fahri doktora unvanı aldı.

1716 yılında Venüs’ün Güneşin önünden geçme süresini herhangi bir sapma olmadan hesapladı. 1718 yılında sabit olarak bilinen yıldızların aslında sabit olmadığını kanıtladı.

1720 yılında John Flamsteed’in varisi olarak “Kraliyet Astronomu” olarak atandı ölümüne kadar bu unvan ile yaşadı. 1742’ de ise öldü.

Edmond Halley ve Halley Kuyruklu Yıldızı

Halley Kuyruklu Yıldızı
Sanılanın aksine Edmond adını alan Halley Kuyruklu yıldızını keşfetmemişti. 1456, 1531 ve 1607 görülen gök taşlarının farklı değil aynı göktaşını olduğunu saptamış ve her 75 yılda bir geri döneceğini hesaplamıştır. Nitekim öyle de oldu 1758’te dönen Kuyruklu Yıldız o tarihten itibaren Halley Kuyruklu Yıldızı olarak tanınmaya başlandı. Ne yazık ki o bundan 16 yıl önce ölmüştü.

Kuyruklu Yıldızlar hakkında daha fazla bilgi almak için tıklayın.

Edmond Halley, Isaac Newton ve Principia

Kepler’in Gezegensel Hareket Yasaları kanunu Edmond’ı bir hayli yıpratıyordu. Bu konu üzerine Cambridge Üniversitesindeki İsaac Newton ile buluştu, Newton bu konuyu hesapladığını ve çözdüğünü fakat hesaplamayı kayıp ettiğini ve bulamadığını Edmond’a söyledi. Zaten, Newton’un bunu yayımlamak gibi bir amacı yoktu. Edmond bu konuda çok ısrarcı bir tavır sergileyerek onu ikna etmeyi başardı. Newton 2 yıl içerisinde hesaplamayı tekrar yaptı ve o meşhur Philosophiae Naturalis Principia Mathematicayı 1687 yılında yayımladı.

Kitabı yazması adına Edmond tüm basım masraflarını karşıladı ve Newton’ın diğer bilim adamlarıyla olan münasebetine bir nebze de olsa son verdi. Edmond’ın bu hareketi bazı kişiler tarafından bilime yaptığı en büyük katkı olarak bilinmektedir.

Kaynak: https://bilimuzay.com/edmond-halley-kimdir-edmond-ve-buluslari/