Türkiye’deki Saat Kuleleri
Saat kulesi geleneği ilk olarak 13. yüzyıl Avrupa’sında başlamış, 16. yüzyıl sonlarında Osmanlı topraklarına sirayet etmiştir.
Sultan II. Abdülhamid Han saatlere olan düşkünlüğünden, tahta çıkışının 25.yılı şerefine Anadolu’daki Valilere saat kulesi yaptırılması fermanını vermiştir. Bu olay saat kulelerinin yaygınlaşması yolunda önemli bir eşik kabul edilmektedir. Bu dönemde yaptırılan ve günümüzde hala var olan en gözde saat kulelerinden kısaca bahsedeceğim.
1) Dolmabahçe Saat Kulesi
1890–1895 yılları arasında Sultan II. Abdülhamit tarafından yaptırılan saat kulesi 1.210.550 kuruşa mal olmuştur.
Dolmabahçe saat kulesi zamanı göstermenin yanı sıra hava durumu hakkında da bilgi vermektedir. Kapı hizasında dört tarafa yerleştirilen barometreler havanın Fırtına-Rüzgar-Yağmur-Mütehavvil-Eyi hava-Sabit hava olup olmadığını göstermek içindir.
12×12 metrelik alanda aşağıdan yukarıya doğru daralmakta, yüksekliği 27 metredir.
2) İzmir Saat Kulesi
Saat kuleleri birçok ilde sembol kabul edilmiş olsa da Saat kulesi denilince akla ilk İzmir gelir.
İzmir’de Osmanlı padişahı II. Abdülhamid’in tahta çıkışının 25. yıldönümünü kutlamak için 1901'de inşa edilmiş tarihî saat kulesidir.
1974 yılındaki depremden sonra deprem saati olan 02.04'te 2 yıl sabit kalmıştır. Yapılan onarımlardan sonra saatler tekrar çalışır hale gelmiştir.
3) Bursa Saat Kulesi
Tophane parkının içinde Osman Gazi ve Orhan Gazi türbelerinin yanında Bursa’ya hakim bir tepede bulunmaktadır.
İlk olarak Sultan Abdülaziz döneminde yangın kulesi olarak yaptırılır 1900lü yıllarda hasar gören kule. II. Abdülhamid Han’ın tahta çıkışının 30.yılında Vali Reşit Mümtaz Paşa tarafından saat kulesi olarak ayağa kaldırılır.
25 metre yüksekliğindeki kuleye dört basamakla çıkılan yuvarlak kemerli ahşap kapıdan girdikten sonra 89 basamakla kuleye ulaşılır.
4) Kayseri Saat Kulesi
Kayseri Cumhuriyet Meydanı’nda bulunan, Sultan II. Abdülhamit’in emriyle 1906 yılında yaptırılmıştır.
Diğer saat kulelerinden yanındaki muvakkithanesiyle farklılık göstermektedir. Muvakkithane gerçekten de kullanıldı mı bilinmiyor ama yapı askeri işlemler için kullanılmıştır ve Atatürk 13 Ekim1924'te Kayseri’ye geldiğinde halkı buradan selamlamıştır.
5) Çanakkale Saat Kulesi
II. Abdülhamid Han döneminde 1897 yılında İtalyan Konsolosu Vitalis Gaptirole’nin yardımlarıyla şehrin Valisi Cemil Paşa tarafından yapılmıştır.
Üzerindeki kitabe kulenin aslında şehre su getirilmesi amacıyla yaptırıldığı anlaşılıyor. Bu da saat kulelerinin sadece zamanı tanımak amacıyla yapılmadığının aynı zamanda su deposu olarak kullanıldığını göstermektedir. Saat kulesinin tepesindeki çan ise yangının şehre haber verilmesi yangından herkesin haberdar olmasını sağlamak içindir.
6) Çorum Saat Kulesi
Çorum ilinin merkezinde yer alan ve şehrin en önemli sembollerinden olan tarihi saat kulesi Sultan II.Abdülhamit’in muhafız birliği komutanı 7–8 Hasan Paşa’nın Çorumlu hemşehrilerine bir hediyesidir
7) Bilecik Saat Kulesi
II. Abdülhamid’in tahta çıkışının 25. sene-i devriyesinde (1901) valilere, saat kulesi yapımıyla ilgili göndermiş olduğu fermanla 1907 yılında, Bilecik’te bu emir doğrultusunda, Ertuğrul Mutasarrıfı Musa Kazım Bey tarafından yaptırılmıştır.
15 metre yüksekliğinde olan kule, İstasyon Caddesinde bulunan idadi mektebinin (günümüzde Belediye Hizmet Binası olarak kullanılmaktadır.) yakınına inşa edilmiştir.
8) Kastamonu Saat Kulesi
Kastamonu saat kulesi aynı zamanda 134 yıldır Sürgün Saat olarak da bilinir. Şehrin doğusunda Sarayüstü tepesinde şehre hakim bir noktada bulunan Saat Kulesi 1885 yılında II. Abdülhamit’in emriyle Vali Abdurrahman Nurettin Paşa tarafından yaptırılmıştır.
Efsaneye göre İstanbul Saray Burnu’nda bulunan saat zamansız çalan çanından dolayı Padişahın cariyelerinden birinin çocuğunu düşürmesine sebep olur ve İstanbul’dan Kastamonu’ya sürgün edilir. Tüm Kastamonu’yu yukarıdan gözetlemeye devam eden kule şehrin en önemli yapılarından biridir.
9) Tokat Saat Kulesi
II. Abdulhamid’in padişah oluşunun 25. yılı için halkın yardımlarıyla, mutasarrıf Bekir Paşa ve Belediye Reisi Mütevelli oğlu Enver Bey tarafından yaptırılmıştır. Dört yöne büyük kadranlarla her yarım saat ve saat başlarında iki dakika ara ile tam çalar durumdadır. Sesi kentin her semtinden rahatlıkla duyulabilmektedir.
10) İzmit Saat Kulesi
1900–1901 yıllarında İzmit Mutasarrıfı Musa Kazım Bey denetiminde İzmit Belediyesi tarafından yaptırılan İzmit Saat Kulesi, Mimar Vedat Tek’in eseridir. Kimi kaynaklar kulenin yapımını Bahçecik-İzmitli Mihran Azaryan olarak da vermektedir.
Marangozluğu yanında saatlere olan merakı ile tanınan Sultan II. Abdülhamit, Osmanlı tahtına çıkışının 25. yıldönümünde saat kulelerinin yaygınlaşması konusunda bir çalışma başlatmış ve Valilere gönderdiği fermanla Anadolu kentlerinde saat kuleleri yapımını teşvik etmiştir. Bu tarihe kadar Osmanlı’da lüks bir eşya olarak algılanan saat halka ulaşmıştır.
O dönemde daha birçok ilde saat kulesi yapılmıştır. Kimisi günümüze kadar gelmiştir. Bazısı da yıkılmış, yıkıldıktan sonra farklı bir noktada yeniden dikilmiş ya da taşınmıştır.