Deflationair Minimalisme

Voorbij het Kapitalisme

8 min readJun 11, 2022

We bevinden ons in een kritieke fase, want dit is de laatste kans om de zondvloed aan de horizon die de klimaatcrisis heet te keren. De catastrofale gevolgen van de menselijke invloed op het klimaat van de aarde zijn een feit¹. Binnen het bestaande economisch systeem zijn we er niet toe in staat om te doen wat nodig is. Om de aarde voor toekomstige generaties veilig te stellen is een nieuwe wending nodig. Nu moet het niet enkel gaan over financieel gewin, maar vooral over de langetermijn ecologische gevolgen en het menselijk vermogen. De mens is afhankelijk van de aarde, en we moeten haar beschermen tegen onszelf. Het komende decennium is daarom ingrijpende verandering nodig, en het economisch systeem zou dit moeten versnellen in plaats van tegenwerken.

De omvang van de economie en de onverzadigbare groei ervan worden nu uitgedrukt in economische waarde, terwijl op de lange termijn de ecologische waarde veel belangrijker is. Er is een zeer langetermijnvisie en dus zeer proactieve houding nodig om de ecologische crisis tegen te gaan, omdat de gevolgen van keuzes die nu gemaakt worden pas lang na onze dood uiteindelijk zullen leiden tot het einde van de menselijke samenleving. Het huidige systeem is ingesteld op een eindeloze groei van consumptie en dit is niet houdbaar. Er moet nu al veel minder worden geconsumeerd, terwijl grote delen van de ontwikkelende wereld in de toekomst juist meer van de aarde zullen vragen². Tegelijkertijd zijn essentiële levensbehoeften voor velen onbereikbaar achter een hoge betaalmuur³. Systeemverandering eisen is niet radicaal; het bewust negeren en bagatelliseren van de gevolgen van klimaatverandering: dat is pas radicaal!

De ideale economie vraagt daarom om een nieuw uitgangspunt waar geheel andere waarden aan ten grondslag liggen: krimp vervangt groei, ecologie gaat boven winst, focus op de mens in plaats van vermogen. Eenieder zal zich bewust moeten zijn van de gedeelde verantwoordelijkheid en deze ook moeten accepteren. De manier waarop de samenleving en de individuen daarbinnen kijken naar welvaart, vermogen, en consumptie zal op de schop moeten. Educatie speelt hierin de belangrijkste rol. Focus op het ontwikkelen van een kritische, empathische en proactieve houding en schenk mensen daarmee de mogelijkheid om zelfstandig tot deze inzichten te komen gebaseerd op waarneming en feiten. Een wil van bovenaf opleggen zal niet werken; echte duurzame verandering moet van onderop komen.

Een economie gebaseerd op een maatschappijbreed gedragen paradigma van individueel minimalisme in combinatie met een deflationair monetair beleid en nivellerende instrumenten maakt de gevraagde transformatie mogelijk, dragelijk, en eerlijk.

Minimalisme

Wat niet wordt gebruikt hoeft ook niet te worden gemaakt. Dit is de essentie van de eerste en meest impactvolle stap richting een duurzame toekomst⁴. Energie die niet wordt gebruikt hoeft niet te worden opgewekt. Producten die niet worden geconsumeerd hoeven niet te worden gefabriceerd. Voedsel dat niet wordt gegeten hoeft niet te groeien. Het gevolg — niet het doel — van minimalisme is dat je minder gebruikt, om hierdoor gelukkiger te worden.

Minimalisme houdt in dat je alleen datgene bezit wat je gelukkig maakt en wat echt belangrijk voor je is. De invulling ervan is daarom voor iedereen verschillend. Aan de ene kant bezitten sommige extreme klassieke Japanse minimalisten vrijwel niets⁵, terwijl er ook even fanatieke minimalisten zijn die een schijnbaar normaal leven leiden. Wat hen verbindt is dat beide groepen goed weten wat belangrijk voor ze is, zodat ze onbelangrijke zaken bewust links kunnen laten liggen. Hoe vaak kopen we niet iets waar we daarna zelden naar omkijken? Hoe veel energie gaat er collectief verloren aan het produceren van producten die geen noodzaak zijn? Hoe veel voedsel wordt er onnodig verspillend weggegooid?

Meer is niet per definitie beter. Deze kernwaarde van het minimalisme hebben we als kapitalistische samenleving hard nodig. Het verzamelen, onderhouden, en tentoonstellen van spullen kost tijd, geld, en energie. En wat is het doel? Vaak houdt dit verband met hoe anderen ons zien. Laten we dit idee loslaten en het in plaats daarvan voor onszelf doen. Dit is extreem bevrijdend. Door minimalisme breed geaccepteerd te maken kan zoveel verspilling worden voorkomen. Kwaliteit gaat hier boven kwantiteit, met als gevolg een gelukkiger leven met meer tijd en energie om aan elkaar te besteden in plaats van aan spullen.

Een ideaal minimalistisch economisch systeem kent geen verliezen. Het is een gesloten systeem waar alleen nog tijd, energie, en grondstoffen worden gestoken in producten en diensten die belangrijk zijn. Vervolgens wordt er zorgvuldig met het resultaat omgegaan, opdat energie en grondstoffen niet vroegtijdig verloren gaan. Binnen een dergelijk systeem worden wij ons bewust van wat belangrijk is, rekening houdend met de ecologische gevolgen. Besparen en consuminderen worden dan als vanzelf het nieuwe normaal, en we worden er nog gelukkiger door ook.

Deflatie

Deflatie is de inverse van inflatie: geld wordt meer waard naarmate de tijd verstrijkt. Iedereen is bekend met het concept van inflatie waardoor prijzen periodiek worden geïndexeerd om de stijgende kosten te dekken. Centrale banken vergroten het aanbod van geld door het opkopen van schulden waardoor de relatieve waarde van geld daalt⁶. Het gevolg is dat mensen worden gestimuleerd om te consumeren. Immers, zouden ze dit niet doen dan wordt hun geld minder waard naarmate ze uitgaven uitstellen. Het op deze manier aanjagen van de consumptie zou noodzakelijk zijn voor een gezonde economie. Deflatie daarentegen zou ongewenst zijn, maar is dit wel zo wanneer we het doel verleggen van winst maken op de korte termijn naar een duurzame toekomst op de zeer lange termijn?

Een deflationair economisch systeem zorgt voor minder onnodige uitgaven en stimuleert een minimalistische levensstijl. De grote angst is dat er helemaal niet uitgegeven zou worden, of in ieder geval veel te weinig. Maar deze angst is ongegrond, want mensen zullen natuurlijk nog steeds geld uitgeven aan datgene wat echt belangrijk voor ze is: energie, voedsel, onderdak, en andere noodzakelijke producten en diensten. Daarentegen zal het onaantrekkelijk worden om niet-noodzakelijke of onbelangrijke producten en diensten te consumeren. Dit verlegt de focus van massaconsumptie naar bewust en waardegedreven consumptiegedrag.

Monetaire deflatie is per definitie alleen mogelijk wanneer de hoeveelheid geld in omloop afneemt met het verstrijken van de tijd, en decentrale digitale valuta maken het nu mogelijk om dit wiskundig af te dwingen⁷. Hierbij wordt een valuta gebruikt die per definitie geen inflatie kent, en dit feit is dan voor iedereen transparant en onomkeerbaar. Een decentraal systeem kent geen centrale autoriteit die de uitgifte van nieuw geld beheert. Iedereen binnen een decentraal valuta systeem is gebonden aan dezelfde regels; als centrale banken binnen dit systeem samenwerken is het deflationaire beleid voor iedereen verifiëerbaar.

Nivelleer

Het is belangrijk dat iedereen op aarde de kans heeft om een gelukkig leven op te bouwen. Dit betekent dat kosten en baten eerlijk zijn verdeeld op regionaal, nationaal, en mondiaal niveau. Voor ons in Nederland betekent dit dat wij, als één van de meest welvarende regio’s op aarde⁸, een stap terug moeten nemen. Diegenen die het meest geprofiteerd hebben van een snelle industrialisatie door het gebruik van fossiele brandstoffen en het uitbuiten van de beroepsbevolking in ontwikkelingslanden moeten accepteren dat ze het in de toekomst met minder moeten doen⁹. Grondstoffen (of de toegang ertoe) raken op, terwijl de vraag ernaar stijgt¹⁰. Het nieuwe systeem moet de druk van de mens op de aarde verminderen, en er is behoefte aan een sterk globaal sociaal vangnet om de gevolgen van deze transitie eerlijk op te vangen. De grootste verbetering in gelijkheid in absolute zin valt namelijk te behalen bij degenen die het minst hebben.

Basiszekerheid moet gegarandeerd zijn: een basisinkomen en zekerheid van toegang tot essentiële voorzieningen en diensten zijn er voor iedereen¹¹. In plaats van hier een louter economische waarde aan toe te kennen, is het interessanter om te kijken naar de menselijke waarde aan de andere kant van de vergelijking. Onder deze garantie zijn mensen niet meer gedwongen te werken, waardoor de angst voor banenverlies iets uit het verleden wordt. In plaats daarvan wordt de — banenverdringende, maar zeer nodige — technische innovatie aangejaagd. Veel onbelangrijke banen zullen uiteindelijk verdwijnen als gevolg van de sterk dalende consumptie. Mensen werken dan gemotiveerd en gepassioneerd samen aan een betere toekomst, vanuit hun eigen overtuiging in plaats van voor een bestaansrecht.

De grote investeringen die nodig zijn om de ecologische crisis tegen te gaan worden gefinancierd door middel van een groen dividend¹². Overheden nemen hiermee het voortouw door de investeringen te doen die nodig zijn, maar die niet vanzelf gedaan worden zoals investeringen in waterstof en technieken die CO2 uit de atmosfeer onttrekken. De baten vloeien terug naar de burger in de vorm van een groen dividend. Daarom heeft het een sterk nivellerend karakter wanneer het benodigde kapitaal wordt opgehaald via belastingen en andere instrumenten die ecologische impact beprijzen en inkomensongelijkheid onderdrukken. Voorbeelden hiervan zijn een koolstoftaks en vormen van belasting op vermogen, erfenissen, en schenkingen.

Er zit een gat tussen wat nodig is om de klimaatcrisis tegen te gaan en wat nu haalbaar is. Innovatieve technologie is nodig om dit gat te dichten, en dit vraagt om de inzet van veel creatieve en vaardige mensen. Door technische innovatie is de individuele productiviteit sinds de industrialisatie sterk gestegen¹³. Hierdoor zijn steeds minder mensen nodig om hetzelfde te bewerkstelligen. Laten we dit feit gebruiken om mensen in te zetten voor belangrijke taken, in plaats van voor het accumuleren van kapitaal voor de dominante klasse. De nieuwe economie wordt een kenniseconomie, waarin de mens zich optimaal ontwikkelt en het maximale uit het leven haalt.

Conclusie

Om de ecologische crisis te doorstaan zijn grote veranderingen nodig en dit schreeuwt om een nieuw economisch systeem: een systeem dat de consumptie drastisch terugdringt. Door het minimalistische gedachtegoed breed te verspreiden is het mogelijk om als samenleving minder te consumeren zonder waarneembaar verlies aan levensgeluk. Een deflationaire decentrale digitale valuta jaagt krimp aan door onnodige consumptie te ontmoedigen. Samen met nivellerende instrumenten zoals de basiszekerheid, het groen dividend, en een goede educatie, is het mogelijk om op een eerlijke en duurzame manier de transitie te maken. De mens betreedt een nieuwe fase met daarin een groter bewustzijn van de ecologische impact van haar handelen en met meer tijd en mogelijkheden om zich te ontwikkelen.

Het winnen van de strijd tegen klimaatverandering zal om offers vragen. Maar wat mij betreft is een leefbare aarde voor toekomstige generaties enig ongemak en verlies van welvaart in het heden waard. Laten we de geschiedenisboeken ingaan als de generatie die klimaatverandering proactief te lijf ging, en niet als die generatie die er maar wat bij stond en er naar keek terwijl iedereen het diep van binnen echt wel wist, maar niet wilde weten. Want als we dan later terugkijken kunnen we zeggen dat we het goed hebben gedaan, en kunnen we de aarde met een gerust hart nalaten.