TEMEL LİNUX 2

Merhaba , katıldığım çeşitli eğitimlerden ve kurslardan öğrendiğim linux bilgilerini sizlerle partlar halinde paylaşıyorum. İlk part'a aşağıdan ulaşabilirsiniz. İyi okumalar.

TEMEL LİNUX 1

Kök dizin altında bulunan dizinler:

/bin : Temel sistem komutlarını içeren dizindir. Sistemin başlatılması ve temel işlemlerin gerçekleştirilmesi için gerekli olan kullanıcı komutlarını barındırır.

/boot: Sistemin başlatılması için gerekli olan dosyaların bulunduğu dizindir. Bu dosyalar arasında çekirdek imajı, başlatma yöneticisi (GRUB gibi) dosyaları ve başlatma konfigürasyonları yer alır.

/dev: Cihaz donanımları ve dosyaları vardır.

/etc: Sistemin yapılandırma dosyalarının bulunduğu dizindir. Burada ağ ayarları, kullanıcı hesapları, servisler ve diğer yapılandırma dosyaları yer alır. Sistemin genel yapılandırması burada yapılır. Örnek olarak /etc/passwd

/home: Sistemdeki kullanıcıların kişisel dizinlerini barındıran alandır. Her kullanıcının kendi kişisel dosyaları, ayarları ve belgeleri bu dizin altında yer alır.

/lib ve /lib64 : Sistemin çalışması için gerekli olan paylaşımlı kütüphane dosyalarını ve linux çekirdeği modülleri vardır

/media: Denetleyici ortam dosyaları örneğin flashbellek takınca içeriğe buradan ulaşılır.

/mnt: Sistem yöneticilerinin geçici olarak dosya sistemlerini bağlamak için kullandığı dizindir. Bu dizin manuel olarak dosya sistemleri bağlanırken kullanılır. Yerleşik ya da harici olarak yerleşim hard diskin içeriğindeki dosyalar burada bulunur. Örnek olarak /mnt/backup (Geçici bir yedekleme dizini)

/srv: Sunucuya ait hizmetler tarafından sunulan dosyaların bulunduğu dizindir. Örneğin, bir web sunucusu tarafından sunulan dosyalar burada saklanabilir.

/opt : Bu dizin altında üçüncü parti uygulamalar ve paketler bulunur.

/proc: Sanal dosya sistemidir ve çekirdek, işlem ve sistem durumu hakkında bilgi sağlar.

/tmp: Geçici dosyaların depolandığı dizindir. Herkesin erişimi vardır. Genellikle sistem yeniden başlatıldığında temizlenir.

/var: Log dosyaları, e-posta kuyruğu, baskı kuyruğu ve geçici veritabanları gibi dosyalar bulunur.

/root: Root kullanıcısı için ana dizin.

/sys: Linux sistemlerinde cihazlar ve aygıt sürücüleri hakkında bilgi sağlayan bir sanal dosya sistemidir.

/run: Sistemde çalışan işlemler için geçici dosyaların tutulduğu dizindir. Sistem açıldığında bu dizin oluşturulur ve burada PID dosyaları, socket dosyaları gibi geçici dosyalar yer alır.

/usr: Kullanıcıya ait uygulamalar ve dosyaların bulunduğu dizindir. Örnek olarak /usr/lib

Dosya Sisteminde Gezinme ve Listeleme

• ls -a: Gizli dosya ve klasörleri gösterir. Başında nokta (.) olan dosya ve klasörler gizlidir.
• ls -l: Dosya ve dizinleri daha detaylı bir şekilde listeler.
• cd -: Önceki bulunduğunuz dizine geri dönmek için kullanılır.
• cd: Belirtilen dizine geçiş yapar. Örneğin, cd masaüstü komutuyla Masaüstü dizinine gidilir. Bir üst dizine çıkmak için cd .. komutu kullanılır.
• Kısayol: cd komutuyla gitmek istediğiniz dizinin baş harfini yazıp Tab tuşuna basarak tamamlayabilirsiniz.
• ls -al komutunun kısa yolu ll'dir.

Dosya ve Dizin Oluşturma

• mkdir: Yeni bir dizin oluşturur.
• touch: Yeni bir dosya oluşturur.

Dosya ve Dizinleri Silme

• rm: Dosya silmek için kullanılır; ancak dizinleri silmez.
• rm -r: Bir dizini (klasörü) ve içindeki tüm dosyaları silmek için kullanılır.

Dosya ve Dizinleri Kopyalama

• cp: Dosya veya klasör kopyalamak için kullanılır. Örneğin, cp dosya_ismi yeni_dosya_ismi komutuyla bir dosyayı kopyalayıp yeni bir isimle oluşturabilirsiniz.
• cp dosya_ismi dizin_ismi/: Dosyayı belirtilen dizinin içine kopyalar.
• cp dosya_ismi ../: Dosyayı bir üst dizine kopyalar.
• cp /home/kali/Desktop/kopya.txt /tmp/eski-ornek.txt: Özel bir dosya yolunu kullanarak dosyayı kopyalama işlemi yapar.
• cp -r: Bir dizini ve içeriğini kopyalamak için kullanılır.

Dosya ve Dizinleri Taşıma

• mv dosya_ismi dizin_ismi/: Dosyayı belirtilen dizine taşır.
• mv dizin_ismi1/ dizin_ismi2/: Bir dizini başka bir dizine taşır.

Dosya ve Dizinleri Yeniden Adlandırma

• mv eski_dosya_ismi yeni_dosya_ismi: Dosyanın adını değiştirir.
• mv eski_dizin_ismi/ yeni_dizin_ismi/: Dizinin adını değiştirir.

Dosya ve Dizinleri Arşivleme ve Çıkarma

• tar -zcvf arşiv_ismi.tar.gz dosya_ismi: Dosyayı veya dizini arşivler ve sıkıştırır.

Nano ile Dosya Düzenleme

• nano: Nano, basit bir metin düzenleyicisidir. Dosyanın içeriğini düzenleyip istediğiniz isimde kaydedebilirsiniz.

Dosya Düzenleyiciler

• vi: VIM metin editörünü açmak için kullanılır. Komut çalıştırıldığında iki nokta ile (:) komutlar verilir. Çıkmak için :qa komutu kullanılır.
• Gedit: Grafik arayüzüne sahip bir metin editörüdür.

Dosyaları Okuma

• cat dosya_ismi: Dosyanın içeriğini ekrana yazdırır.
• cat -n: Dosyanın içeriğini satır numaraları ile birlikte gösterir.
• cat -E: Satır sonlarını gösterir ($ işareti ile).
• tac: Dosyanın içeriğini ters sırada (sondan başa) gösterir.

Farklı Dosyaları Okuma İşlemleri

• head: Bir dosyanın ilk 10 satırını gösterir.
• head -n5: Dosyanın sadece ilk 5 satırını gösterir.
• tail: Bir dosyanın son 10 satırını gösterir.
• tail -n3: Dosyanın sadece son 3 satırını gösterir.
• tail -f: Dosyanın içeriğini canlı olarak izlemek için kullanılır.
• more: Ekrana sığmayan dosya içeriğini sayfa sayfa görüntülemek için kullanılır. İleri gitmek için Enter tuşu kullanılır.
• nl: Boş olan satırlar hariç, diğer satırları numaralandırarak gösterir.

Dosyalar Hakkında Bilgi Alma

• file: Dosyanın tipini belirler.
• wc: Dosya içindeki satır, kelime ve byte sayısını gösterir.
• wc -w: Dosyadaki kelime sayısını gösterir.
• wc -l: Dosyadaki satır sayısını gösterir.
• wc -c: Dosyanın byte cinsinden boyutunu gösterir.
• wc -L: Dosyadaki en uzun satırın karakter sayısını gösterir.

Dosya ve Dizin İşlemleri

• pwd (Print Working Directory): Mevcut çalışma dizinini (şu an hangi dizindesiniz) gösterir.

Örnek: pwd

• find:Belirtilen dizinde dosya veya dizin arama işlemi yapar.

Örnek: find /home -name "dosya.txt" (Home dizininde "dosya.txt" isimli dosyayı arar.)

• locate: Daha hızlı bir şekilde dosya arama komutudur. updatedb ile oluşturulan bir veritabanını kullanır.

Örnek: locate dosya.txt (Sistem genelinde "dosya.txt" dosyasını arar.)

• du (Disk Usage): Belirtilen dizindeki dosya ve dizinlerin disk kullanımını gösterir.

Örnek: du -h (Disk kullanımını insan tarafından okunabilir formatta gösterir.)

Erişim İzinleri ve Sahiplik

• chmod (Change Mode): Dosya veya dizin izinlerini değiştirmek için kullanılır.

Örnek: chmod 755 dosya.txt (Dosya için "rwxr-xr-x" izinlerini ayarlar.)

• chown (Change Owner): Dosya veya dizin sahibini değiştirmek için kullanılır.

Örnek: chown kullanıcıadı dosya.txt (Dosya sahibini belirtilen kullanıcıya değiştirir.

• chgrp (Change Group): Bir dosyanın veya dizinin grup sahipliğini değiştirir.

Örnek: chgrp grupadı dosya.txt (Dosyanın grup sahipliğini değiştirir.)

Ağ ve İletişim

• ping: Bir ağ bağlantısının diğer bir cihazla olan iletişimini kontrol eder.

Örnek: ping google.com (Google sunucusuna ping gönderir ve yanıt süresini ölçer.)

• curl: URL üzerinden veri almak veya göndermek için kullanılır.

Örnek: curl https://example.com (Belirtilen URL'den veri alır.)

• wget: Dosya indirmek için kullanılan bir komuttur.

Örnek: wget https://example.com/dosya.zip (Belirtilen URL'den dosya indirir.)

• netstat: Ağ bağlantıları, yönlendirme tabloları, arayüz istatistikleri, masquerade bağlantıları ve çok daha fazlasını görüntüler.

Örnek: netstat -tuln (Dinlenen TCP ve UDP bağlantılarını gösterir.)

Sistem Bilgisi ve Yönetimi

• uname: Sistem bilgilerini görüntüler. İşletim sistemi adını, çekirdek sürümünü vb. gösterir.

Örnek: uname -a (Tüm sistem bilgilerini gösterir.)

• top: Sistem kaynaklarının anlık durumunu, çalışan süreçleri, CPU ve bellek kullanımını gösterir.

Örnek: top

• htop: top komutunun daha gelişmiş ve kullanıcı dostu bir arayüz sağlayan versiyonudur. Genellikle ayrı bir paket olarak kurulması gerekir.

Örnek: htop

• df (Disk Filesystem): Disk bölümlerinin doluluk oranlarını gösterir.

Örnek: df -h (İnsan tarafından okunabilir formatta disk kullanımını gösterir.)

• ps: Sistem üzerindeki çalışan süreçleri (process) listeler.

Örnek: ps aux (Sistem üzerindeki tüm süreçleri ayrıntılı olarak gösterir.)

Dosya Sıkıştırma ve Arşivleme

• gzip: Dosyaları sıkıştırır. Sıkıştırma sonucu dosya .gz uzantılı olur.

Örnek: gzip dosya.txt (Dosyayı sıkıştırır ve dosya.txt.gz olarak kaydeder.)

• gunzip: Gzip ile sıkıştırılmış dosyaları açar.

Örnek: gunzip dosya.txt.gz

• zip: Bir veya daha fazla dosyayı .zip formatında arşivler ve sıkıştırır.

Örnek: zip arşiv.zip dosya1.txt dosya2.txt (Dosya1 ve Dosya2'yi arşiv.zip olarak arşivler.)

• unzip: .zip dosyalarını açar.

Örnek: unzip arşiv.zip (Arşivi açar.)

Metin İşleme

• grep: Belirtilen bir kelimeyi veya ifadeyi bir dosya içinde arar.

Örnek: grep "kelime" dosya.txt (Dosya içindeki "kelime" ifadesini arar.)

• sed: Akış halinde gelen veriyi düzenlemek, metin değiştirmek için kullanılır.

Örnek: sed 's/eski/yeni/g' dosya.txt (Dosya içindeki tüm "eski" kelimelerini "yeni" ile değiştirir.)

• awk: Dosya veya komut çıktıları üzerinde metin işleme ve veri çıkartma işlemleri yapar.

Örnek: awk '{print $1}' dosya.txt (Dosya içindeki her satırın ilk sütununu yazdırır.)

Diğer Yararlı Komutlar

• alias: Kısa yollar oluşturmak için kullanılır.

Örnek: alias ll='ls -alF' (ll komutunu ls -alF olarak tanımlar.)

• history: Terminalde daha önce çalıştırılan komutların geçmişini gösterir.

Örnek: history

• echo: Ekrana bir metin yazdırır.

Örnek: echo "Merhaba Dünya!" (Ekrana "Merhaba Dünya!" yazar.)

• whoami: Şu an hangi kullanıcı olarak giriş yaptığınızı gösterir.

Örnek: whoami