Dijital Çağın Mahkemesi: Facebook Gözetim Kurulu
Sosyal medya içeriklerinin hangilerinin zararlı hangilerinin faydalı olduğuna kim karar vermeli?
Facebook, geçtiğimiz hafta bu kararları vermesi için bir “Gözetim Kurulu” oluşturduğunu duyurdu. Kurulun amacı, çalışma şekli, üyeleri ve yorumlarımı içeren tweet zincirimi yazı haline getirmek istedim.
Kasım 2018'de fikir olarak ortaya atılan, Eylül 2019'da olgunlaştırılan kurul, geçen hafta çalışma şekli ve üyelerini belirleyerek resmiyet kazanmış oldu. Hem Facebook hem Instagram için çalışacak kurul, bireysel başvuruların 2020 içinde başlayacağını ilan etti.
Facebook ve genel olarak sosyal medya şirketlerinin iş & gelir modellerini ve ücretsiz hizmetler karşılığında bizlerden neler aldıklarını Mart 2018'de ifşa olan “Cambridge Analytica Skandalı” ile iyice farkına varmış idik. Bu farkındalık; mahkeme salonlarına, siyasete, bireysel ve toplumsal şikayetlere taşındıkça Facebook ve diğerleri; ifade özgürlüğü, mahremiyet ve gizlilik gibi konularda “sıkıştırılmaya” başlandı.
Özellikle Avrupa Birliği ülkeleri yeni düzenlemeler ve cezalarla şirketleri yola getirmeye çalışırken, Facebook’un başı çektiği mecralar da hem mahremiyet ve güvenlik hem de gizlilik ve ifade özgürlüğü başlıklarında düzenlemeler ve uygulamalar yapmak zorunda kaldılar.
Facebook Gözetim Kurulu Neden Kuruldu?
Facebook resmi açıklamasına göre;
“Facebook ve Instagram’da, hangi içeriklerin kaldırılacağı ve hangilerinin bırakılacağı konusunda bize “yardımcı” olacak bir kurul oluşturmak istedik. Sadece sınırlı sembolik vakalara bakıp, karar verecek kurulumuz; toplamda 40 üyeden oluşacaktır..”
Hali hazırda 30 binden fazla kişiden oluşan moderatör ağı ile Facebook, “hangi içerik engellenmeli, hangisi dağıtılmalı ve izin verilmeli” kararını veriyor.
Örnek: Geçtiğimiz günlerde Brezilya ve Venezüella Devlet Başkanları’nın içerikleri uygunsuz bulunduğu için kaldırıldı.
“Bağımsız Temyiz Mahkemesi” olarak adlandırılan kurul ve prensipleri için aralarında Türkiye’nin de bulunduğu 88 ülkeden 650 kişiyle 22 yuvarlak masa toplantısı yapıldı. Türkiye ayağı Kadir Has Üniversitesi’nde gerçekleşen beyin fırtınası toplantılarının raporu, kurul ve yapısı için faydalı geri bildirimler vermiş oldu.
Facebook Gözetim Kurulu Prensipleri Neler?
Yüksek bir mahkeme modeliyle çalışacak kurulun prensipleri;
- Bağımsız: Kurul, Facebook Şirketi’nden ayrı bir kuruluştur. Vakalarda bağımsız karar alır. Facebook tarafından oluşturulacak mütevelli heyetine karşı sorumludur. Finansmanı (130 milyon dolar) mütevelli heyeti sağlar.
- Yetki: İçeriklerin dağıtılması (izin verilmesi) veya kaldırılması konusunda karar verme yetkisine sahiptir. Vakalar için belirlediği yol (Facebook içerik ilke ve değerleriyle çelişmediği sürece) bağlayıcıdır. Ayrıca şirketin içerik ilkelerine yönelik tavsiyede bulunabilir.
- Erişilebilir: Bireyler Facebook ve Instagram’ın içerik kararlarıyla ilgili kurula itirazda bulunabilir. Başvurusu kabul edilen kişiler, duyuru/paylaşım fırsatına sahiptir. Facebook, kurulun isteklerini (teknik ve operasyonel açıdan “makul” oldukça) yerine getirecektir.
- Şeffaf: Kurulun aldığı her karar ve gerekçeleri internet sitesinde yayınlanır ve arşivlenir. Ayrıca çalışmalarla ilgili yıllık rapor yayınlanır.
Kurulun çalışma prensipleri ve sorumluluklarını içeren tüzüğünü incelemekte fayda var.
Facebook Gözetim Kurulu Üyeleri Kimler?
“Kurul; farklı kültürel ve profesyonel arkaplanlara sahip, dijital içerik ve yönetim konusunda bilgi sahibi, zor sorunlarda birlikte çalışma geçmişine sahip kişilerden oluşturulur..”
Prensipleri çerçevesinde (şimdilik) 20 kişi belirlenmiş. Yakında zamanda 40 kişi olacağı duyurulmuş durumda.
- Hella Schmidt (Danimarka Eski Başbakanı): Çocuk hakları uzmanı.
- Endy Bayuni (Endonezya/Gazeteci): Siyasal İslam ve medya uzmanı.
- Andras Sajo (Macaristan/Hukuk Profesörü): Anayasa hukuku uzmanı
- Nicolas Suzor (Avustralya/Hukuk Profesörü): Teknoloji hukuku uzmanı
- Night Dad (Pakistan/Avukat): Kadın hakları ve internette ifade özgürlüğü uzmanı
- Tawakkol Karman (Yemen/Gazeteci): 2011 Nobel Barış Ödülü sahibi
- Emi Palmor (İsrail/Avukat): Dijital hizmetlere adaletli erişim uzmanı
- Ronaldo Lemos (Brezilya/Avukat): İnternet hakları uzmanı
- Micheal McConnell (ABD/Hukuk Profesörü): İfade özgürlüğü uzmanı
- Alan Rusbridger (İngiltere/Gazeteci): Reuters Gazetecilik Entitüsü Müdürü
- Katherine Chen (Tayvan/İletişim Profesörü): Çin İletişim Topluluğu Başkan Yardımcısı
Not: Kurul için öneride bulunmak mümkün.
Fikir Babası: Prof. Dr. Noah Feldman
Harvard Hukuk Fakültesi’nde İslam Hukuku üzerine uzman olan Yahudi asıllı Noah; hukuk ve din, hukuk tarihi ve ifade özgürlüğü üzerine çalışıyor. Zuckerberg’e yakınlığı ile tanınan Noah, ABD siyaseti yapıcılarıyla güçlü ilişkilere sahip.
Not: Trump’ın azil edilmesi gerektiğini raporlayan uzmanlar kurulunun içinde yer alıyor.
Noah’a göre; “Yönetim aklı, 19. yüzyılda sansür mekanizmalarını hükümetler eliyle kurmak yerine yarı bağımsız Anayasa Mahkemeleri eliyle yapmak istedi. Yarı bağımsız dememin sebebi, Anayasa Mahkemesi Üyeleri hükümetler tarafından seçiliyor..”
Yorumlarım
- Hem kurulunun idare ve finansmanını sağlayan mütevelli heyeti hem de kurul; Facebook tarafından seçilip, fonlanıyor. Noah, tüm sansür ve ifade özgürlüğü paradigmasını kurula yansıtmış. Yarı bağımsız!
- Kurul çalışma alanları ve yetkileri içinde “sponsorlu içerikler” (siyasi parti reklamları gibi) ile ilgili tek kelime yok. Nihayetinde kar yapmak için kurulmuş bir platformun; “Parayı veren veriyi alır” modeli ve yeni Cambridge Analytica Skandalları için açık kapı bırakması anlaşılır!
- Kurulun bağlayıcı olacağı ifade edilen kararları ile Facebook içerik politikaları çatıştığında ne olacağına dair bilgi yok. Tabii bunu vakalar oldukça, yani pratikte göreceğiz.
- Bu global şirket; ülkelerin, toplumların ve coğrafyaların kendine has hukuki ve kültürel normlarının ol(a)mayacağını, tüm dijital dünyanın Facebook Şirketi kararlarına uyması gerektiğini bir kez daha haykırmış oldu. Farklı milletlerden kurul oluşturmak yerelliği getirir mi?
- İnternet kullanıcıları, devletler ve platformlar arasında büyük kaos var; Devletler; interneti tv/radyo gibi düşünüp regülasyona tabi tutmak, kullanıcılar; interneti telefon gibi kullanmak, platformlar ise hem devlet hem kullanıcı rolünde olmak istiyor. En büyük problem!
- Facebook Gözetim Kurulu; Dijital çağın “insan hakları ve ifade özgürlüğü” paradigmasını belirlemek için atılan adımlardan biri olarak görülebilir..
- Kurulu; “mahkeme” gibi dizayn, konumlandırma ve duyuru şekli kendini nerede gördüğünün ipuçlarını bizlere veriyor. Bir şirket yargıdan bağımsız kendi içinde mahkeme kurabilir mi?
Nereden bakarsak bakalım büyük bir iş yapıyor Facebook Yönetimi;
* Yıpranmış itibarını düzeltmeye çalışıyor.
* Sorumluklarını dağıtıp, kendine alan açıyor.
* Her türlü problem için araya “tampon” koyuyor.
