Orjinal adı ‘Tuin Der Lusten’ olan, türkçeye çevrildiğinde ‘Dünyevi Zevkler Bahçesi’ adına sahip dünyaca ünlü şaheser; Hollandalı ressam Hieronymus Bosch’un 1503 ve 1504 yılları arasında tuvale geçirdiği tablosudur. On beşinci yüzyıl Rönesansının Avrupa’daki en önemli temsilcilerinden biri olan Jeroen Anthoniszoon Van Aken, eserlerine imza atarken kullandığı Bosch adını doğduğu şehir olan Hertogenbosch’dan almıştır. ’Dünyevi Zevkler Bahçesi’ şuan İspanya’nın başkenti Madrid de bulunan Prado Müzesinde sergilenmektedir.
Hieronymus Bosch’un yaşamı ve eğitimi hakkında çok az şey bilinmektedir ancak sanata olan ilgisinin ailesinden geldiği varsayılmaktadır. Meryem Ana Kardeşlik Örgütü’nde genç ressamlara sanat danışmanlığı yapan babası ve dedesinin Bosch’un ilk resim eğitimlerini verdikleri düşünülmektedir. Şuan günümüzde adı duyulmuş, bildiğimiz bir çok ressamın aksine Bosch kendi döneminde de yeteneğinden dolayı büyük üne sahip olan başarılı bir ressamdır. İşi gereği zaman zaman yurt dışına çıkan ressama İspanyollar El Bosco adını vermiştir.
Hieronymus Bosch bu zamana kadar eserlerinde dini fantastik bir şekilde anlatan ilk ressam olarak kabul edilmektedir. Tablolarında doğruyu resmetmek yerine tam tersi şekilde resmetmiştir, bir nevi kinaye yapmaktadır.“Bosch’un eserlerinin çökmekte olan insanın ümitsizliğini yansıttığını söylerler. Bu durum öyküden çok alegoriye, sanatçıdan çok alegoriye, sanatçıdan çok ahlakçılığa değer veriyorlar düşüncesini doğrular” ifadesini kullanır Venturi.
Bosch en ünlü eseri olan The Garden of Earthly Delights da dahil olmak üzere birçok triptik(birbiriyle ilişkili üç resmin yan yana oluşturduğu panolar) eser sergilemiştir. Adı geçen bu eser Bosch’un en esrarengiz ve karmaşık eseridir.
Sol panelinde Adem ve Havva’nın yanında hayvanlar ile beraber olmak üzere cennet tasviri yapılmaktadır. Adem ile Havva’nın arasındaki yaratıcı olduğuna inanılan kişi, tabloda tam olarak gözlerimizin içine bakmaktadır. Havva’nın ayağının yanından geçtiğini gördüğümüz tavşanlar bolluk ve bereketi sembolize etmektedir. Tablonun Adem ve Havva’yı barındıran kısmı bir yandan da evliliği ifade etmektedir. Ortaçağ insanı evliliği sadece üreme amaçlı görüyordu ve bu görüş de tablonun u kısmına yansımaktadır. Ayrıca arka planda gördüğümüz ejderha ağacının sonsuzluğu temsil ettiği düşünülmektedir.
Sol panelin üst kısmında gördüğümüz egzotik hayvanlar ve tek boynuzlu at gibi masalsı hayvanlar Bosch’un Tanrının yaratışına ve çeşitliliğe olan saygısını vurgu yapmaktadır.
Tablonun orta panelinde baktığımızda dünyevi zevkler bahçesinin tasvir edildiğini görürüz.. Aynı zamanda tablonun özünü barındıran orta panel incelenirken sanat tarihçileri bu panel hakkında iki farklı görüş ortaya atmıştır. İlk görüşte, Cennet’in dünya üzerindeki devamını temsil ederken ikinci görüşte şehvet içindeki insanların Cehennem azabından bi haber şeklinde yaşamlarını sürdüklerinin resmedildiği yönundedir. Tablonun bu kısmında bolca çıplak karakter, eşsiz güzellikteki meyveler ve bir çok hayvan figürleri görülmektedir.
Orta bölümde bulunan at, domuz, deve hatta tek boynuzlu at üzerinde bulunan erkeklerin, yuvarlak gölette huzurlu bir şekilde yüzen kadınları çevrelediklerini görürüz. Ressamın yaşadığı dönemde daire şeklinde yapılan binicilik tutkunun ve günahkarlığın sembolü olarak kabul edilir.. Bu bahçede gördüğümüz her hayvana bir anlam yüklenmiş, sembol olarak kullanılmıştır. Örneğin; orta panelin sol tarafında bulunan, insanlar tarafından binilen büyük boy kuşlardan oluşan bir topluluk görüyoruz. Bu kuşları çift anlamlı olarak düşünebiliriz; Felemenkçe de ‘volegen’ (vogel=kuş) kelimesi, kullanılmayan topluluk anlamı dışında cinsel ilişki anlamda da bilinmektedir.
Orta paneldeki figürlerin çoğu beyaz tenli olsa bile bazı siyah tenli karaktere rastlamaktayız. O dönemde siyah tenli insanlara az rastlanılıyor olsa bile ö dönemde koyu tenli insanlar sefahat, medeniyet eksikliği ve gevşek ahlakla ilişkilendirilmekteydi.. Bosch’un neden tablosuna bu figürleri eklediği söylemek zor ancak Tanrı’nın yaratışında ki çeşitliliğe vurgu yapmak istemiş olabileceği düşünülmektedir..
Tablonun sağ tarafında bulunan panoda cehennem tasviri yapılmaktadır. Bosch bu bölümde orta panelde ki figürlerin düştükleri şehvet sonucu günahkarların cezalandırılmasını ifade etmektedir. Bu paneldeki figürlerin utanç içinde saklanmaya çalıştıklarını görmekteyiz. Orta panodaki şehvet ortamı ve tasvir edilen insanları cezbeden güzellikler burada karanlık bir ortam içinde acı çeken insanlar ve mutasyona uğramış hayvanlar resmedilmiştir, şehvet olgusu yerini utanma ve korkuya bırakmıştır.
Sağ panel bazen müzikal Cehennem olarak da anılmaktadır. Zamanlarını laik müziğe adamış, günahkarlara işkence yapmak için kullanılan enstrümanların önemli varlığı sembolize edilmektedir.
Panelin üst kısmında arka plandaki yanan şehrin Bosch’un çocukluk yıllarından bir anının kesiti olduğu düşünülmektedir. 1463 yılında Hertogenbosch şehrinde ortaya çıkan yangında 4.000 ev yanıp kül olmuştur. O zamanlar 13 yaşında olan Bosch’un hafızasında silinmez bir anı olarak yerini almıştır bu trajik olay.
Karanlık arka plan ve sular, alemlerle oluşturulan cehennem adeta bir savaş havası yaratmaktadır.. Bu panoda ölümcül günahları işleyenlerin cezalandırıldığını gördüğümüz gibi aynı zamanda Bosch’un absürt görüntüler ve sıradışılığı ile hayal gücünün zirveye ulaştığını görmekteyiz.
Cehennem panosu da diğer panolarda olduğu gibi anlam yüklü simgeler ile doludur. Müzik aletleri aşkın ve şehvetin, bıçak erkek cinsel organının, testi kadın cinsel organının, yangın savaşın, yumurta ise şeytan ve kara büyüyü sembolize eder.
Her detayı farklı bir anlam taşıyan bu tabloda sağ ve sol panelleri içe doğru kapattığımız zaman karşımıza müthiş bir resim daha çıkmaktadır. Rölyef(kabartma) üzerine tanrının dünyayı yaratışı vurgulanmaktadır. Bu durum o dönemin Flaman(Belçika’nın kuzeyinde bir bölge) ressamları arasında yaygın olan ve resmin pürüzsüz bir yüzey üzerine uygulanarak esere insan eli değmiş hissini hafifletmek için kullanılan geleneksel resim tekniğiyle tam bir tezatlık oluşturmaktadır.
Kuşkusuz bu triptik en dikkat çekici tablolardan biridir. Her detayın anlamlarına kadar sonsuz yaratıcılığın kanıtı olarak kabul edilir. Bize Dünyevi Zevkler bahçesi tablosu ile görsel şölen sunan Bosch 9 Ağustos 1516 yılında bilinmeyen bir nedenden dolayı vefat etmiştir.
