ASANSÖR
Asansörler, günlük yaşantımızda katlar arasında yer değiştirebilmemiz için neredeyse vazgeçilemez olmuştur. Asansörler hayatımızda olmasaydı eğer her gün onlarca basamakla karşılaşacak olan bizler hangi çözümlere başvurmayı göze alırdık tahmin bile edemiyorum.
Asansör Nedir
Asansörler teknik olarak dikey yönde insan ve yük taşımak için hayatımızın her anında kullandığımız araçlardır. Gelişen çağımızda yüksek yapıların hızla artmasıyla birlikte zorunluluk haline gelmiştir.
Etimolojik Olarak Asansör
Asansör kelimesi dilimize Fransızca “ascenseur” kelimesiyle gelmiştir. Ascenseur kelimesi Fransız dilinde mekanik yükselme anlamına gelmektedir. Bu kelimenin eş anlamlısı ise götürge sözcüğüdür.
Asansörün Tarihçesi
Asansörler ilk olarak 19. Yüzyılda bazı fabrika ve maden ocaklarında, kömür ve taşınması güç olan maddelerin iletimi için kullanılıyordu. İnsanların kullanımı için ise can güvenliğini tehlikeye atayacak asansörler 19. Yüzyılın ortalarında kullanılmaya başlandı. Bu tarihe kadar inşa edilen yapılar insanların merdivenle çıkabileceği yükseklikte yapılıyordu ki bu da maksimum 5–6 kat arasında olmalı düşüncesi çerçevesindeydi.
Türkiye’de ilk asansör örneğini Beyoğlu’nda, İstiklal Caddesi’nin arka sokağında olan, Agatha Cristie’nin Doğu Ekspresinde Cinayet romanında da yer almış Pera Palace Otel’de görülmüştür. Asansörün Avrupa’da kullanılmaya başlamasının ardından 1895 yılında Pera Palace Otel’de faaliyet göstermiştir.
Asansör Nasıl Çalışır
Asansörler çalışma prensiplerine göre 2’ye ayırılır ki bunlar elektrikli ve hidrolik asansörlerdir. İlk asansör uygulamalarında kullanılan buhar gücüyle çalışan asansörler günümüzde kullanılabilirliğini yitirmiştir. Hidrolik asansörler ise sıvı basıncını kullanarak pistonlar aracığıyla hareketi sağlar ancak kullanım alanları kısıtlıdır. Neredeyse asansör olmayan yapının kalmadığı günümüzde ise kullanılan asansörlerin elektrikli asansörlerdir.
Elektrikli asansör sistemlerinde kabin çelik halatlar ile havada tutulur. Ulaşılmak istenen katın komutu verildiğinde elektrik motoru çalışmaya başlar ve palanga* sistemindeki makaralar dönmeye başlar. Asansörün yukarı yönde hareket ettiği senaryoyu inceleyecek olursak dönen makaralar sonucunda çelik halatların makaralara sarılmasıyla asansör kabini boşlukta yukarı doğru hareket eder. Kabin istenilen kata ulaştığında ise fren sistemi sayesinde durur ve hedeflenen kata ulaşılmış olunur.
Elektrikli asansörlerde karşı ağırlık kullanılır. Çelik halatların bir tarafında kabin, diğer tarafında ise karşı ağırlık vardır. Bahsettiğimiz karşı ağırlık genellikle tam dolu kabin ağırlığının yarısı kadardır.
Normal bir kullanımda ikisi mükemmel bir denge içerisindedir. Karşı ağırlığın kullanılma amacı enerjiden tasarruf etmektir ve moment dengesini sağlamaktır. Bu dengenin yegâne varoluş sebebi de enerjiyi korumaktır. Makaranın her iki tarafında da eşit yükler olduğunda dengeyi herhangi bir tarafa doğru bozmak için çok az bir miktarda kuvvete ihtiyaç duyulduğundan bu şekilde bir sistem kullanılır. Elektrik motoruna kalan en büyük iş yalnızca sürtünme kuvvetinin üstesinden gelmektir.
Palanga*: Bir halatla makaralardan oluşturulan, ağır cisimleri kaldırmaya, sağa sola döndürmeye yarayan düzenek.
Asansörler hayatımızı ne kadar kolaylaştırsa da bizi üşengeçliğe sürüklediği zamanlarda olmuştur elbette. Biz sağlığımız için mümkün olduğunca merdiven kullanalım :)
