VİYANA KENT TARİHİ
Unesco Dünya Mirası Listesinde yer alan Tarihi Viyana Kent Merkezi’nin genel tanımı, konumu ve Unesco miras listesinde olmasını sağlayan kriterler incelenmiştir.
Viyana Avusturya’nın başkenti ve en büyük şehridir. Yüzölçümü olarak karşılaştırıldığında ise en küçüğüdür. Güncel nüfusu 1.900.000 kişilik nüfusuyla ülkenin en kalabalık şehridir. Avrupa Birliği’ne göre ise en büyük onuncu şehridir. Viyana uzun yıllardır Habsburg hanedanının yerleşim yeri olarak kalmıştır. Bu nedenle Avrupa’nın kültürel ve politik merkezlerinden biri haline gelmiştir. Günümüzde halen izlerini taşıyan eski kent merkezi ve Schönbrunn Sarayı Avusturya devletinin başvurusu üzerine Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü tarafından dünya kültür mirası olarak kabul edilmiştir. Viyana’nın sembolü olan Stefan Kilisesi şehrin merkezinde bulunur.
Avusturya’nın doğu kesiminde Tuna Nehri üzerinde yer alan Viyana, erken Kelt ve Roma yerleşimlerinden bir Ortaçağ ve Barok kentine dönüşmüştür sonrasında Avusturya-Macaristan İmparatorluğu’nun başkenti oldu. Viyana Avrupa’nın ‘müzik başkenti’ olarak adlandırılır. Kent 16. yüzyıldan 20. yüzyıla kadar müziğin gelişiminde özellikle Viyana Klasisizmi ve Romantizminde önemli kişilere ev sahipliği yapmıştır. Viyana aynı zamanda mimari topluluklar, özellikle Barok konaklar ve bahçeler açısından ve büyük binalar, anıtlar ve parklarla kaplı 19. yüzyılın sonlarından kalma Ringstrasse topluluğu bakımından da zengindir. Mülk, kentin ortaçağ çekirdeğinden (Roma yerleşimine dayanan), eksenel düzenleriyle ana Barok topluluklarından oluşur.
1683'te Viyana, Habsburg İmparatorluğu’nun başkenti oldu ve hızla gelişerek etkileyici bir Barok şehir haline geldi. Barok karakteri özellikle Belvedere Sarayı ve bahçe topluluğu gibi geniş saray yerleşim planlarında ifade edildi. Soylu aileler tarafından artan sayıda yeni saray inşa edildi, birçok mevcut ortaçağ binası, kilise ve manastır değiştirildi. Barok özellikler verildi ve temsili idari binalara eklemeler yapıldı. Şehrin önde gelen bir Avrupa müzik merkezi olarak önemli bir rol oynadığı günümüzde, birkaç tarihi Viyana binası Mozart, Beethoven ve Schubert gibi önemli şahsiyetlerin konutlarıyla ilişkilendiriliyor.
TARİHİ KENT MERKEZİ
a) Genel Tanım
Viyana tarihinde yeni bir evre, 34 banliyösünün şehre dahil edilmesi ve imparatorun şehir içi surların yıkılması emrini vermesiyle gerçekleşti. Bu önemli sosyal ve ekonomik gelişme döneminde Avrupa’nın geri kalanını büyük ölçüde etkileyen kentsel planlama tarihindeki en önemli 19. yüzyıl topluluklarından birini oluşturma fırsatı yakalandı. 1874'te Hofburg kompleksi, bir ‘İmparatorluk Forumu’ olan Neue Hofburg’un eklenmesiyle genişletildi ve büyük müze kompleksleriyle tek bir topluluk halinde birleştirildi. Burgtheater, parlamento, belediye binası ve üniversite bu yapılarla bağlantılı başka bir topluluk oluşturdu. Buna opera binası ve Ringstrasse boyunca, yıkılmış şehir surlarının hattı üzerinde çok sayıda kamu ve özel bina eklendi.
Kriter: Viyana Tarihi Merkezinin kentsel ve mimari nitelikleri ikinci bin boyunca değerlerin sürekli kavşağına olağanüstü tanıklık.
Kriter: Avrupa, kültürel ve siyasi gelişimin üç anahtar dönemleri — Ortaçağ, Barok dönem ve Gründerzeit — son derece iyi Viyana Tarihi Merkezinin kentsel ve mimari mirası ile gösterilmiştir.
Kriter : 16. yüzyılda bu yana Viyana evrensel Avrupa’nın müzikal sermaye olarak kabul edilmiştir.
Bütünlük
371 hektarlık Viyana Tarihi Merkezi sınırları içinde, mimari ve kentsel nitelikleri ve düzeni dahil Olağanüstü Evrensel Değerini sürdüren ve üç ana gelişim aşamasını gösteren — ortaçağ, Barok ve Gründerzeit — tüm nitelikler yer almaktadır — Avusturya ve orta Avrupa tarihini simgeliyor. Tarihi Viyana Merkezi de karakteristik silüetini korumuştur. 462 hektarlık tampon bölge, yazılı mülkün anlık ayarını korur.
Orijinallik
Mülk, konumu, formları ve tasarımları ile içeriği ve malzemeleri açısından büyük ölçüde özgündür. Bu özgünlük büyük ölçüde kentsel binaların, yapıların ve alanların örtüşen ve çok katmanlı iç içe geçmesinde bulunur. Mülk, Avrupa kültürel ve politik gelişiminin yukarıda belirtilen üç kilit döneminden otantik örneklerle sürekli değer değişimini gösteren mimari unsurları dikkate değer bir dereceye kadar muhafaza etmelidir. Mimari unsurların yanı sıra, Viyana Tarihi Merkezi, Avrupa’nın müzik başkenti olma rolünü korumuştur.
Bu nedenle, Viyana Tarihi Merkezinin tarihi kentsel dokusu, kentsel peyzajın zaman içinde gelişmesine ve büyümesine neden olan ve tampon bölgenin dışında ortaya çıkan yeni ufuk çizgisine yansıyan bu devam eden kavşakla bilgilendirilir. Viyana’nın devam eden gelişimi, özellikle yeni yüksek katlı inşaatlarda, görsel nitelikleri dahil, mülkün Üstün Evrensel Değerini sürdüren nitelikleri hesaba katan çok hassas bir yaklaşım gerektirmektedir.
b-) Ulaşım
Kentin ulaşımı metro, hızlı tren, banliyö treni Wien- Baden, tramvay, otobüs, banliyö otobüsü, Astax ile sağlanır. Ulaşım şemasını Viyana kentinin resmi sitesinden alınan haritada belirtilmiştir. Şehir merkezinde bisiklet kullanımları da oldukça yoğun. Bununla bağlantılı olarak park etme yerleri de artmış durumda. Aşağıdaki görselde ise kentteki 2017 yılına ait araç yoğunluk oranı verilmiştir. Grafiğe bakıldığında toplu taşımanın ve yayaların motorlu araçlardan daha fazla olması dikkat çekmektedir.
Seyahat yazarı Michael Turtle’a göre şehri keşfetmek için mükemmel bir bisiklet yol ağı var. Bununla birlikte ana yollardan şehrin çeperine doğru giden bir bisiklet yol ağı yapılmış. Yani şehrin birçok yerini bisiklet kullanarak keşfetmek mümkün.
Kentin UNESCO da ki Yeri
Tarihi Viyana Merkezi UNESCO tarafından tehlike altındaki Dünya Mirası Listesi’nde kültürel alan olarak belirlenmiştir.
thelocal.net (https://www.thelocal.at/20170707/unesco-puts-viennas-historic-centre-on-in-danger-list-austria) dergisinin temmuz 2017 yılındaki haberine göre kentte yapılacak otel projesi nedeniyle kent Unesco miras listesinde “tehlike altındaki alanlar listesinde” yer alıyor.
Haberin detayları ise şöyle;
Viyana’nın tarihi merkezi, kuruluşun bölgenin değerini baltalayacağını söylediği yüksek katlı bir proje nedeniyle Unesco’nun tehlike altındaki siteler listesine eklendi.
Halen geliştirme aşamasında olan proje, Wien nehrini ikiye bölen 19. yüzyıldan kalma ünlü Stadtpark’ın hemen güneyinde 6.500 metrekarelik bir alana yayılacak. Planlar arasında büyük bir otel, yüksek bir kulede lüks daireler, fitness ve spor tesisleri, yeni bir konferans salonu ve 1.000 metrekarelik kapalı bir buz pateni pisti yer alıyor. Kentin bölgeye “çekici” ve “modern” bir hava katan mimari bir “gelişmeyi” temsil edeceğini söylediği halka açık açık alanlar da planlandı. Şehrin iktidardaki Sosyal Demokrat ve Yeşiller partisi koalisyonu, 2019'da temel atması planlanan projenin aynı zamanda “Viyana’yı müziğin başkenti olarak geliştireceğini” söyledi. Ancak Dünya Mirası Komitesi (WHC), protestoların ardından orijinal 75 metreden küçültülmüş olan kulenin 66,3 metre yüksekliğiyle ilgili sorun yaşadı.
Polonya’da toplanan komite, projenin “özellikle yeni inşaatların yüksekliği ile ilgili önceki komite kararlarına tam olarak uymadığını, bu da sitenin olağanüstü evrensel değerini olumsuz yönde etkileyeceğini” söyledi. Unesco, şehir merkezindeki bir binanın 43 metre yükseklik sınırını belirledi. Koalisyon, bölgedeki diğer savaş sonrası binaların önerilen kuleye göre daha yüksek veya benzer yükseklikte olduğunu savundu. Şehir yetkilileri, komitenin kararına, şehir merkezini Unesco’nun 2001 yılında belirlediği tanınmış bir dünya mirası alanı olarak tutmaya kararlı olduklarını söyleyerek tepki gösterdi. Şehrin, komiteyi etiketi düşürmemeye ikna etmesi için önümüzdeki Şubat ayına kadar vakti var. Projeye karşı çıkan yerel sakinler, daha yüksek binalara açık bir davet görevi göreceğini söyledikleri Unesco Dünya Mirası unvanını kaybetmekten de endişe ediyorlar. Şehir, çalışmalarda böyle başka bir proje olmadığını söyledi.
“Viyana’nın tarihi merkezi, Barok kaleler ve bahçelerin yanı sıra büyük binalar, anıtlar ve parkların sıralandığı 19. yüzyılın sonlarına ait Ringstrasse gibi mimari topluluklar açısından zengindir.” Avrupa’nın önde gelen müzik merkezi rolü “.
Ancak aynı zamanda, şehrin “devam eden gelişiminin, mülkü bu kadar değerli kılan şeyin,” özellikle yeni yüksek binalar açısından görsel nitelikleri de dahil olmak üzere “akılda tutulması gereken çok hassas bir yaklaşım gerektirdiği konusunda da uyardı.
Unesco, BM kültür örgütünün Tehlike Altındaki Dünya Mirası listesindeki siteleri listeleyerek, onları korumak için uluslararası toplumu seferber etmeye çalışıyor.
İki tehlike kategorisini listeler: ya “tespit edilmiş” — spesifik ve kanıtlanmış yakın tehditler — ya da mülk, dünya mirası değerini olumsuz etkileyebilecek tehditlerle karşı karşıya kaldığında “potansiyel”.
Listeye bir alan eklemek, Dünya Mirası Fonu yardımının nesli tükenmekte olan varlığa derhal tahsis edilmesini sağlar ve tehlike altındaki alanları kurtarma çabalarını birleştireceği umuduyla uluslararası toplumu uyarır.
VİYANA’NIN YASAL DÜZENLEMELERİ
Avusturya‘nın tarihi çevreyi koruma konusundaki yasal düzenlemeleri ülkemizdeki yasal düzenlemelerden daha detaylıdır. Birçok uygulama türüne göre özel olarak alınmış kararlar mevcuttur. Özellikle Viyana kentini korumak ve kültürel değerleri gelecek nesillere aktarabilmek hususunda çok hassas davranılmış ve birçok sınırlama getirilmiştir. Tarihi çevrede yapı tasarımı konusunda yasal düzenlemelerle daha önceki senelere nazaran daha sınırlayıcı yasalar getirilmiş ve halktan da bu konuda, tarihi dokunun yok olacağı kaygısı sebebi ile büyük tepki çekmiş olmasına rağmen yapılan projeler incelendiğinde uygulanan tasarımlarla büyük bir çelişki içermektedir.
