Magnezyum yada potasyum gibi egzotik denebilecek isimleri olan elementlerin vücudumuzda çeşitli görevler yapması insana tuhaf gelmiyor ama bedenimizde demir bulunduğunu ve çok da önemli bir mineral olduğunu ilk duyduğumda ben de bir hayli şaşırmıştım. Gerçekten demir insan bedeninde en çok bulunan metallerden birisi ve her gün gıdalardan aldığımız demirin miktarı 10–20 miligramı geçmese bile depolanan demirin vücuttan atılması için gelişmiş bir mekanizma yok. Yani böbrekten falan süzülmüyor demir. Vücutta kalıyor. Demirin vücutta nerede depolandığını biliyor muydunuz? İnsan bedenindeki demirin neredeyse tamamı kandadır ve her saniye vücudumuzu bir ucundan öbür ucuna dolaşır. İlginç değil mi? Demirin vücutta ne işe yaradığını anlattığımızda kafanızdaki soru işaretleri yanıt bulmuş olacak.
Demir, kan yapar. Başka ufak tefek görevleri de vardır ama kan hücrelerindeki kırmızı hemoglobin bileşiğinin yapısına katılması yanında bu ufak tefek görevleri saymaya bile gerek yok. Hemoglobin yalnızca kanın daha ilginç bir rengi olmasını sağlamaz. Kanın esas görevlerinden birisi dokulara oksijen taşınmasıdır ve bunu hemoglobin sayesinde yapar. Oksijen atomları akciğerlerinizde kan ile temasa geçer ve kandaki hemoglobin moleküllerine bağlanır. Daha sonra hemoglobinle birlikte dokulara taşınır ve gereken noktaya ulaşan oksijen, hemoglobinden ayrılarak hücrelerinize geçer. Hücreleriniz de bu oksijeni enerji üretmek için kullanır. Bütün bunlar hep demir sayesindedir. İşte bu sebeple, demir içeren gıdalar, beslenmenizde önemli bir yere sahiptir ve düzenli olarak bunları tüketmek gereklidir.
Beslenmenize demiri gerektiği şekilde dahil etmiyorsanız yavaş yavaş da olsa vücudunuzdaki demir minerali azalabilir. Demir vücuttan atılması çok yavaştır ve kanamalar, yaralanmalar, deri ve saç dökülmesi ile olur. Her ne kadar yavaş olsa da sonunda demir stoklarınız düşebilir. Buna demir eksikliği denir. Demir eksikliği, vücutta bir takım bozuklukları ve aksamaları beraberinde getirir ve bu aksamalar herşeyden evvel kanımızı etkiler. Kansızlık olarak bilinen sağlık sorunu bu şekilde ortaya çıkar çünkü demir olmayınca kanın oksijen taşımasını sağlayan hemoglobin maddesi gerektiği gibi sentezlenemez olur ve yeni üretilen kan hücrelerindeki hemoglobin oranı düşer. Bu hücreler, kanla birlikte sürekli vücudu dolaştıkları halde oksijen taşıma görevini ifa edemezler çünkü oksijeni taşıyacak hemoglobine sahip değildirler. Buna kansızlık yani anemi denir. Eğer anemi demir eksikliğinden kaynaklanıyorsa buna daha spesifik olarak demir eksikliği anemisi diyoruz. Kansızlık başka sebeplerden de kaynaklanabilir ama en çok görülen kansızlık sebebi demir eksikliği olduğu için genelde demir eksikliği ile kansızlık aynı şeymiş gibi düşünülüyor. Oysa ikisinin arasında küçük de olsa farklar vardır.
Demir eksikliği ile kansızlık arasındaki farkı şu şekilde açıklayabiliriz. Demir eksikliği vücutta demir mineralinin azalmasıdır. Kansızlık ise kan hücrelerinin iyi oksijen taşıyamamasıdır. Biri ötekinin sonucu olabilir ama kansızlık ile demir eksikliği arasında hiçbir bağ da olmayabilir. Bazen demir seviyesi düşer ama insanda kansızlığa dair bir belirti görülmez. Bu o insanın bünyesiyle ilgili bir şeydir. Bazen de insan yeterli demir aldığı halde kansızlık meydana gelir. Bunun sebebi B12 vitamini eksikliği, folik asit eksikliği yada kan hücrelerini etkileyen bir başka hastalık olabilir. Her ne olursa olsun, kansızlığın sebeplerinin iyi anlaşılması ve ona göre hareket edilmesi sorunun giderilmesi için şarttır. Folik asit eksikliğinden kaynaklanan bir anemi için siz demir takviyesi kullanırsanız duruma bir faydası olmayacağı gibi asıl sorun maskelendiği için sağlığınız daha da bozulabilir.
Demir eksikliğinden korunmak ve teşhis edilmesi durumunda kolayca gidermek mümkündür. Demir eksikliğinin beslenme dışında bir hastalıktan kaynaklanmadığı çoğu durumda beslenme tarzınızda yapacağınız birkaç değişiklik hızlı bir düzelmeyi sağlayacaktır. Demir seviyenizi yükseltmek için et ve et ürünlerini daha çok tüketmek ve özellikle ciğer gibi sakatatları yemek iyi olacaktır. Ayrıca kafeinli içecekleri azaltmak ve meyve suyu gibi daha sağlıklı ve demir emilimini artıran C vitaminli içecekleri tüketmek en iyisi olacaktır.
