Proje Yönetiminde Çevik Yaklaşımlar
Proje yönetiminde çalışmaya uygun yaklaşımı seçerken Stacey Matrisi’ni kullanabiliriz. Bu matris, gereksinimler ile çözüme yaklaşımı arasındaki uyum olarak tanımlanabilir.
Bu yazıda matrisin karmaşıktan kaosa giden ilerleyen bölgede çevik şemsiye kapsamında seçilebilecek mimarilerden ve ölçeklendirilmiş yöntemlerden kısa kısa bahsedeceğiz.
Proje yönetiminde çeviklik yaklaşımı aslında, geleneksel proje yönetimi yaklaşımı ile pazara ürün sürmenin zorluğunu fark eden yazılım geliştirme ekipleri ve akademisyenler tarafından şekillendirilmeye başlamıştır. Bu konudaki en önemli makalelerden birisi, 1986 yılında Harvard Business Review dergisinde yayınlanan “The New New Product Development Game” olarak gösterilebilir. Bilindiği üzere her şirket, sürdürülebilir karlılık elde etmek için kurulur. Bir ürünü pazara ne kadar hızlı ve müşteri isteğine ne kadar uygun sürdüğünüz, pazardaki yerinizi, müşterizin ürünlerinize olan bağlılığını ve dolayısıyla müşteri memnuniyeti sağlamak açısından önemlidir. Bu konuda hemfikir olan yazılım sektörü liderleri, 2001 yılında Çevik Bildiri (Manifesto for Agile Software Development) ve buna bağlı on iki temel ilkenin (Principles Behind the Agile Manifesto) yayınlaması ile geniş kitleler tarafından benimsenmesinin yolunu açmıştır.
Yazılım açısından çevik yaklaşımlar, belli bir sürenin sonunda müşteriye projenin çıktısı olan ürünü sunmak yerine, sık çevrimlerle projenin çıktısı olan ürünü müşteri ile birlikte geliştirme olarak şekillenmiştir. Dolayısıyla geleneksel yaklaşımdaki proje tanımı, yerini ürün tanımına bırakmıştır.
Çevik yaklaşım aslında birbirinden farklı yöntem, mimari ve metodolojileri içinde barındıran bir çevik şemsiye portföyü sunmaktadır (Bkz. Res2).
Her yıl çevik şemsiyedeki yöntemler ve iyi pratikleri ön plana çıkaran çevik yaklaşımın durum raporu “State of Agile Report” ile bu alandaki son gelişmeleri takip etmek mümkündür. On beşinci rapora göre yaklaşımların benimsenme ve uygulanma oranını aşağıdaki tabloda görebilirsiniz.
Bu yaklaşımları genel kapsamda incelemeye başlayalım. Her bir yaklaşım kendi içinde deneyimlemek için belli bir süre ve çalışma gerektirdiğinden, sadece ana hatları ile değerlendirileceğiz.
Scrum
Çevik yaklaşımlar arasında en çok benimsenen ve en yaygın kullanılan mimaridir. Bu mimari kurucuları Ken Schwaber ve Jeff Sutherland sonradan bu mimariyi yaygınlaştırmak için iki farklı organizasyon kurmuşlardır: Scrum.org ve Scrum.Inc Bunlardan Scrum.Inc 2006 yılında Jeff Sutherland tarafından iş dünyasında çevikliğe katkı sağlamak amacıyla kurulmuş, diğer taraftan Scrum.org ise yazılım geliştirme dünyasında çevikliği geliştirme misyonu ile 2009 yılında çalışmalarına başlamıştır.
Scrum mimarisi Scrum.org tarafından The Scrum Guide kılavuzunda şu şekilde tanımlanır:
“Scrum, insanların, takımların ve organizasyonların karmaşık problemler için adapte edilebilir çözümler aracılığıyla değer üretmesine yardımcı olan basit bir çerçevedir.”
Bu mimari çerçevesinin başarıyla uygulanması, Scrum ekiplerinde beş temel değerin yaşatılmasına bağlıdır: Cesaret, odak, taahhüt, saygı, açıklık (Bkz Res 3).
Bu değerler ışığında Scrum deneysellik ve yalın düşünce üzerine kurulmuş ve üç ana temele dayanmaktadır: Şeffaflık, gözlem, adaptasyon.
Bu değerler ve temellerin üzerine kurulan mimari ise temelde Scrum ekibi tarafından kullanılan beş temel etkinlik ve üç ürünü baz alarak artımsal bir çıktı oluşturmaktadır: Etkinlikler Sprint, Sprint Planlama (Sprint Planning), Günlük Scrum Buluşması (Daily Scrum), Sprint Review (Sprint Gözden Geçirme) ve Sprint Retrospective; ürünler ise Ürün iş listesi (Product Backlog), Sprint iş listesi (Sprint Backlog), Ürün Parçası (Increment) olarak özetlenebilir (Bkz Res4).
Kanban
Toyota Üretim Sistemi’nde kullanılan Kanban yönteminin, yazılım geliştirme endüstrisine uyarlaması olarak düşünülebilir. İlk olarak David J. Anderson tarafından 2010 yılında yayınlanan “Kanban: Successful Evolutionary Change for Your Technology Business” adlı kitapta yöntemden bahsedilmiştir.
Bir metod veya proses mimarisi olarak tanımlanmaz, mevcut iş akışlarına yeni bir yaklaşım olarak ortaya çıkmıştır. Temelde ekip üyelerinin iş akışını görselleştirmek, iş yükünü düzenlemek ve iş parçalarının bir sonraki adım tarafından çekilmesini sağlamak en önemli özellikleridir. Bir Kanban panosu üzerinde görselleştirme sağlanır (Bkz Res 5).
Kanban konusunda detay bilgi almak isterseniz, Kanban Üniversitesi’nin web sitesini incelemenizi öneririm (https://kanban.university/).
ScrumBan
Scrum ve Kanban karışımı olan melez bir çeviklik yaklaşımıdır. Scrum’dan Kanban’a geçiş için takımlara yardımcı olmak amacıyla ortaya çıkmış, sonradan kendine has bir yaklaşım olarak yerini almıştır.
Scrum ve Kanban’ın bazı özelliklerini bir araya getirmekle birlikte kendine özgü özellikleri de bulunmaktadır. Örneğin, Scrum’da olduğu gibi bir takım oluşumu ve görev dağılımı (Scrum Master vb.) bulunmamaktadır.
Scrumban iş akışında dört temel adım bulunmaktadır:
- Scrumban panosu oluşturulması
- Fazla mesaiyi önlemek için “devam eden çalışma limiti — Work in Progress — WIP limit” belirlenmesi
- Görevlerin önceliklendirilmesi
- Günlük toplantılar yapılarak çalışmaların takip edilmesi
Scrumban hakkında detaylara Agile Alliance web sitesindeki makaleden (Scrumban by Corey Ladas) veya internet arama motorlarından ulaşabilirsiniz.
Extreme Programming (XP)
İlk olarak 1996 yılında ortaya çıkan, basit kuralları ile bir yapboza benzetilen çevik yazılım geliştirme prosesidir.
Birden fazla küçük bileşenden oluşur. Bu bileşenlerin her biri kendi başlarına net bir anlam ifade etmese de, bir araya geldiklerinde resmin bütününü gözler önüne sermektedir.
Beş temel değer üzerine kurulmuştur: Basitlik (Simplicity), İletişim (Communication), Geri bildirim (Feedback), Saygı (Respect), Cesaret (Courage). Bu değerlerle yapılan tüm yazılım geliştirme çalışmalarında takım çalışmasını vurgular, müşteri memnuniyetine odaklanır. Müşteri ve yazılım geliştirme ekipleri arasındaki sürekli iletişim sayesinde üründe sadelik hedeflenir.
Planlama ve geri bildirim çevrimleri XP için önemlidir.
On iki temel yazılım mühendisliği pratiğini bünyesinde barındırır (Bkz. Res 8).
Bu konuda detaylı bilgi almak için Extreme Programming web sitesi içeriğini inceleyebilirsiniz (http://www.extremeprogramming.org/).
Scrum/XP
Scrum mimarisinin ve Extreme Programming pratiklerinin en güçlü özelliklerini bir araya getirerek harmanlayan bir yazılım geliştirme çalışma şeklidir (way of working).
Disciplined Agile (DA)
Project Management Institute tarafından geliştirilen iş dünyasında çevik proje yönetimi takım çantasıdır. Bir mimariye bağlı kalmak yerine, tüm mimarilerdeki uygulamaların bir araya getirilerek çalışanlarınız için en iyi çalışma şeklini (way of working) oluşturmayı amaçlar.
Disciplined Agile, bir mimari olmaktan çok bir düşünce yapısıdır; prensipler, taahhütler ve kılavuzlar çerçevesi bu düşünce yapısının temelini oluşturur (Bkz. Res 9).
Daha fazla bilgi almak için PMI.org web sitesini ziyaret edebilirsiniz.
Lean Startup
Ürün geliştirme döngülerini kısaltmayı ve önerilen bir iş modelinin uygulanabilirliğini hızla keşfetmeyi amaçlayan bir mimaridir. Gerek şirket içi girişimciler olsun gerekse de yeni girişimciler olsun yeni ürün ve hizmet üretmek isteyen herkesin kullanabileceği temelleri içerir. 2011 yılında Eric Ries tarafından yazılan“The Lean Startup: How Today’s Entrepreneurs Use Continuous Innovation to Create Radically Successful Business” adlı kitabıyla ortay çıkmış ve girişimciler için vazgeçilmez kaynaklardan birisi olmuştur. Ürün geliştirme döngüsünü kısaltmayı, hızlıca ürünü değerlendiren bir iş modeli tuvali ortaya koymayı, buna göre yinelemeli döngülerle ürünü veya hizmeti müşteriye sunmayı amaçlar.
Ölçeklendirilmiş Yöntemler
Ürünler karmaşıklaşmaya başladıkça, küçük takımlar halinde ürün geliştirme ve müşteriye sunma girişimleri de zorlaşmış, bu nedenle çok sayıda takımın bir arada çalışabilmesi için ölçeklendirilmiş yöntemler geliştirilmiştir.
Large Scale Scrum (LeSS)
Scrum mimarisinin takım sayısı arttıkça yeterli olmadığını gören Craig Larman’ın 2022 yılında yayınladığı kitabı “Agile and Iterative Development: A Manager’s Guide” sonrasında Craig Larman ve Bas Vodde, çevik yazılım geliştirmenin sadece küçük takımlar için olmadığından yola çıkarak, 2005 yılında LeSS mimarisini ortaya çıkarmıştır. Bugün ürün geliştirme ölçeğine göre iki farklı Less mimarisi bulunmaktadır. Mimarinin genel görünümünü aşağıda görebilir, detay bilgiye mimarinin web sitesinden (LeSS) ulaşabilirsiniz.
Nexus
Scrum mimarisinde ürün geliştirirken küçük takımların sayısının artmasıyla, mimarinin de ölçeklendirilme ihtiyacı ortaya çıkmış ve Scrum.org tarafından 2015 yılında Nexus tanıtılmıştır. Scrum mimarisi üzerine kurgulanmış, yazılım ve ürün geliştirme için yinelemeli ve artımlı bir yaklaşım sunmaktadır (Bkz. Res.x).
Nexus hakında detaylı bilgi almak için, web sitesini ziyaret edebilirsiniz. (Nexus)
Scaled Agile Framework (SAFe)
İlk olarak 2011 yılında tanıtılan bu ölçeklendirilmiş mimari, iş yaşamında çevikliğin yedi temel prensibi üzerine kurgulanmıştır.
- Yalın-Çevik Liderlik (Lean-Agile Leadership)
2. Takım ve Teknik Seviyede Çeviklik (Team and Technical Agility)
3. Çevik Ürün Teslimi (Agile Product Delivery)
4. Kurumsal Çözüm Teslimi (Enterprise Solution Delivery)
5. Yalın Portföy Yönetimi (Lean Portfolio Management)
6. Kurumsal Çeviklik (Organizational Agility)
7. Sürekli Öğrenme Kültürü (Continuous Learning Culture)
Şirketlerin ihtiyaçları doğrultusunda uygulayabilecekleri dört farklı SAFe konfigürasyonu mevcuttur. Bu mimarinin detaylarına SAFe web sitesinden ulaşabilirsiniz.
Çevik yaklaşımlara genel bakış ile temel bilgileri ve başvuru kaynaklarını paylaşmaya çalıştım. Çeviklik yolculuğunuzda başarılar.
