“เสน” ในพิธีกรรมโนราเหยียบเสน จากการสัมภาษณ์ สืบพงศ์ ธรรมขันธ์ (2564) ศิลปินดนตรีพื้นบ้านโนรา เมื่อวันที่ 17 ธันวาคม 2564 อธิบายว่า “เสน” มีลักษณะคล้ายปาน แต่จะเป็นเนื้องอกนูนออกมาจากผิวหนัง ซึ่งสามารถเกิดได้ทุกส่วนของร่างกายและจะใหญ่ขึ้นตามตัว โดยเสนมีทั้งลักษณะสีแดงและสีดำ ซึ่งไม่ได้ทำให้เกิดอาการเจ็บปวดใด ๆ เพียงแต่ทำให้ไม่น่าดูและไม่สวยงาม ส่วนใหญ่จะเกิดในเด็กตั้งแต่แรกเกิดหรือผู้ใหญ่บางคนที่ไม่ได้รักษาให้หายตั้งแต่เด็ก ซึ่งเชื่อว่าต้องให้โนราใหญ่เป็นผู้ประกอบพิธีกรรมเหยียบเสนรักษาให้ เสนที่เป็นจึงจะหายขาดได้

ศิลปะการแสดงนาฏยศิลป์ไทย medium.com การแต่งกายยืนเครื่องในนาฏศิลป์ไทย ศิลปะการแสดงทางด้านนาฏศิลป์ไทย ถือเป็นศิลปะการแสดงที่มีเอกลักษณ์เฉพาะ และมีองค์ประกอบของศาตร์ทางด้านศิลปะกรรมไทยหลายแขนง โดยเฉพาะศิลปะการแต่งกายสำหรับนาฏศิลป์ไทยถือเป็นองค์ประกอบสำคัญซึ่งบ่งชี้ให้เห็นถึงอัตลักษณ์ของความเป็นนาฏกรรมไทย นาฏศิลป์โขน – ละครถึงแม้จะมีความงดงามในชั้นเชิงการแสดง แต่มิอาจขาดองค์ประกอบในส่วนของเครื่องแต่งกายได้ ความงามในส่วนนี้เป็นปัจจัยที่สร้างความสำเร็จ และสร้างความสมบูรณ์ของการแสดง การแต่งกายตามแบบนาฏศิลป์ประเพณี เป็นความงดงาม ในอุดมคติประกอบกับเป็นการเลียนแบบเครื่องต้น ซึ่งเป็นเครื่องทรงของพระมหากษัตริย์. และพระบรมวงศ์ที่ทรงใช้ในโอกาสพิเศษ อาทิ พระราชพิธีบรมราชาภิเษก การเสด็จเลียบพระนคร และพระราชพิธีโสกันต์หรือเกศากันต์ ซึ่งการแต่งกายของนาฏศิลป์ประเพณีเช่นนี้เป็นที่รู้จักในนามว่า “การแต่งกายยืนเครื่อง” (มูลนิธิส่งเสริมศิลปาชีพในสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์พระบรมราชินีนาถ, 2552: 68)…