Kullanılabilirlik Üzerine Farklı Tasarım Yaklaşımları: İnsan Merkezli Tasarım, Kullanıcı Merkezli Tasarım ve Empatik Tasarım
İnsan merkezli tasarım (Human-centered design)
İnsan merkezli tasarım, insan faktörünü, tasarımın farklı aşamalarında diğer hedeflere göre daha yüksek bir önceliğe yerleştiren süreç olarak tanımlanabilir (Elmansy, 2017). Bu süreçte, tasarımcının sadece mevcut problemlerin çözümünü analiz etmesi ve ortaya çıkarması değil, aynı zamanda gerçek dünyada planlanan hedeflere ulaşmak için tasarlanan ürünleri veya hizmeti test etmesi ve doğrulaması gerekir. Brunel Üniversitesi, İnsan Merkezli Tasarım Enstitüsü’nden Joseph Giacomin’a ait bir araştırma makalesinde, ISO 9241–210 insan merkezi tasarım sürecinin altı özelliğini aşağıdaki şekilde tanımlanır:
- Disiplinlerarası yetenek ve bakış açılarını benimsemek,
- Kullanıcıları, görevleri ve ortamları net bir şekilde anlama,
- Kullanıcı merkezli, değerlendirme odaklı tasarım,
- Genel tüketici deneyimini göz önünde bulundurmak,
- Tüketiciyi tasarım ve üretim sürecine dahil…
Kullanıcı Deneyimi Kavramı ve Arayüz İle İlişkisi
Kullanıcı deneyimi, sektör temsilcileri ve araştırmacılar tarafından birçok farklı anlamlarda kullanılmış, farklı açılardan tanımlanmıştır.
Alben, (1996) kullanıcı deneyimini, insan ve insanla etkileşime giren etkileşimli ürünler için ürünü nasıl kullandıklarının tüm yönleri: ellerinde hissetme şekli, nasıl çalıştığı, nasıl kullandıkları, nasıl hissettikleri, amaçlarını ne kadar iyi kullandıkları ve ne kadar iyi bir şekilde uyguladıkları bütün içerik olarak tanımlar. Bu tanımlamaya benzer bir tanım ‘son kullanıcının şirketin hizmetleri veya ürünleri ile olan etkileşiminin tüm yönleri’ olarak Nielsen ve Norman (2014) tarafından yapılmıştır.
Uluslararası Kullanıcı Deneyimi Profesyonelleri Vakfı (UXPA) tarafından bir ürünle, hizmetle veya olayla, tüm duyularımızla, zaman içinde ve hem fiziksel hem de bilişsel düzeylerde etkileşim hissi, kullanıcının bir ürünle etkileşiminin her yönü, kullanıcının algılarını oluşturan hizmet ya da şirket olarak tanımlanır. (UXPA) Ek olarak Fadel, (2014) kullanıcı deneyimini, kullanıcının yatkınlık, beklenti, ihtiyaçlar, motivasyonlar, mizah gibi duygusal durumlarının bir sonucu olarak tanımlamıştır. …
Kullanıcı Kavramı ve Kullanıcı Grupları
Bir ürünü veya hizmeti deneyimlemek, deneyimi yaşayan insanları kullanıcıya dönüştürür. Aynı veya benzer gereksinimleri, farklılıkları olan kullanıcılar farklı kullanıcı gruplarını oluşturur. Bu farklılıklar yaş, cinsiyet gibi özelliklerden olabileceği gibi gelir durumu, öğrenim durumu, evli, bekar veya çocuklu olma, genç, her türlü bedensel veya zihinsel engele sahip olmak gibi özelliklerden de olabilir.
Kullanıcı gruplarının ihtiyaç ve talepleri kullanıcı testleriyle belirlenmeye çalışılır. Kullanıcılardan elde edilen veriler, kullanılabilir ürünler geliştirmek amacıyla kullanılarak kullanıcı ihtiyaçları anlaşılmaya çalışılır.
Farklı gereksinimlere sahip kullanıcıların ortak eğilimleri kullanıcı gruplarını oluşturmaktadır. Özelde kullanıcı, genelde kullanıcı grupları düşünülerek ürün veya hizmet geliştirme sürecinde kullanılabilirliği artırmak amaçlanmaktadır. Tanımlanmış bir hedef kullanıcı grubu için eğlenceli ve kullanılabilir bir deneyim tasarlamak mümkündür (Harley, 2015).
Kullanıcı profilini tanımak, arayüzü tasarlama ve geliştirme sürecini doğrudan etkileyen önemli bir unsurdur. Kullanıcıların deneyimleri, demografik özellikleri, özel ihtiyaçları, becerileri ve gereksinimleri web sitesi, mobil uygulama ve bunları oluşturan bağımsız sayfaların kullanıcı arayüzlerini tasarlama sürecinde etkilidir. …
