Ahi Evren Cami Çeşme
Ahi Evren Camii Çeşmesi
Tarihi: Ahi Evren Mescidi 16. yüzyılın sonlarında inşa edilmiştir. 1917 yılında geçirdiği bir onarım sırasında mescidin kuzeybatı köşesine çeşme inşa edilmiştir. Mescit 1956 ve 1957 yıllarındaki bir başka onarımda minber ve çeşmenin yanına kesme taş minare eklenerek camiye çevrilmiştir. Kütahya Koruma Kurulu’ndan alınan bir rapor doğrultusunda cami ve çeşme Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından 1999 yılında restore edilmiştir. -Yasemin Verim, 2019.
Kitabe: Çeşmenin üzerinde ve çevresinde herhangi bir kitabe yoktur. 1980 yılında çekilmiş bir fotoğraf ışığında, çeşmenin kemer nişi içerisinde çinili bir kitabenin olduğu görülmektedir. Bu kitabede “Ya Hafız” ibaresi ve bu ibarenin iki yanında yer alan H.1333 ve H.1335 tarihleri yer almaktadır. Yuvarlak kemerin üzerinde yer alan üçgen alıklıkta “Maşallah” ibaresinin her iki yanında yine H. 1333 ve H. 1335 seneleri görülmektedir. Bu bilgilerden yola çıkılarak çeşmenin 1914–1915 yılından yapımına başlandığı ve 1917 yılında tamamlandığı söylenebilir. -Yasemin Verim, 2019.
Mimari Özellikleri: Ahi Evren Cami Çeşmesi bağımsız çeşmeler grubunda yer almaktadır. Cami ile çeşmenin arasında merdiven basamakları bulunur. Bu iki alanı birbirinden ayırmak için çeşmenin sol tarafına beton bir blok konulmuştur. Yapının 1.80 m yüksekliğinde ve 1.10 m eninde olduğu tespit edilmiştir. Çeşme, duvar yüzeyi içerisine açılmış yuvarlak bir kemere sahip olup kemer, profilli iç içe iki silme ile çevrelenmiştir. 1980 yılında çekilmiş bir fotoğrafta çeşmenin kemer nişi içerisinde çinili bir kitabesi olduğu görülmektedir. Basık kemerin üzerinde yer alan kemer köşeliklerinde kitabe ya da herhangi bir süsleme öğesi yoktur. Bu bölüm üstte üçgen bir alınlıkla son bulmuştur.
Üçgen alınlığın içerisinde çini “Maşallah” lafzı geçmektedir ve her iki yanında çini süslemeli H.1333 ve H.1335 tarihi okunmaktadır. Çeşmenin yan yüzleri ve arka yüzü tamamen sağır bırakılmış, ön cephede yer alan üçgen alınlığın benzeri arka yüzde de uygulanmıştır. 1999 yılında Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından yapılan onarımda çeşmenin örtüsü günümüz malzemesi olan shingle kaplama ile kapatılmıştır. Çeşmenin aynataşı boş bırakılmış burada açılan bir delik vasıtasıyla suyun akışı sağlanmıştır. Zamanla yol seviyesinin yükselmesinden dolayı çeşmenin dikdörtgen formlu kurnası zemin seviyesi altında kalmıştır. Kurnanın hemen soluna geçmiş yıllardaki onarımlarda bekleme sekisi olarak düşünülmüş mermer bir kaide konulmuştur. -Yasemin Verim, 2019.
Süsleme Özellikleri: Mevcut çeşmenin üzerinde, günümüzde sadece üçgen alınlığın yüzeyinde çini süslemeli “Maşallah” ibaresi ve H.1333, H.1335 seneleri okunabilmektedir. 1980 senesinde çekilmiş bir fotoğraftan yola çıkılarak kemer nişi içerisinde 202×180 mm ölçülerinde çinilerin olduğu anlaşılmaktadır. Burada firuze zemin üzerinde palmetler, üç yapraklı çiçekler ve tomurcuklar yer almaktadır ve kemer alınlığının ortasında dilimli kartuş içerisinde kobalt mavisi ile beyaz zemin üzerine “Ya Hafız “ibaresi yazılmıştır. -Yasemin Verim, 2019.
Malzeme ve Teknik: Çeşmenin kemer nişinin, ayna taşının ve kurnasının mermer malzemeli olduğu görülürken diğer bölümler beton malzeme kullanılarak yapılmıştır. Yapının örtüsü geçmiş yıllardaki onarımlarda shingle adı verilen bir çatı kaplama malzemesi ile örülmüştür. Kemer nişi içerinde eski bir fotoğraftan yola çıkılarak tanımlanan çinilerin, fotoğrafın siyah beyaz olması nedeniyle tekniği anlaşılamamıştır.
-Yasemin Verim, 2019.
Tarihi Ahi Evren Camisinin önünde bulunan çeşmenin eskiden yapılmış olması muhtemeldir. Halk arasında “Hacı Evren” diye bilinen bu zatın Kütahya’da bulunan yedi ahiden en eskisi veya en yaşlısı olduğu tahmin edilmektedir. Anadolu’nun Türkleşmesi ve Müslümanlaşmasında büyük hizmetleri olan bu fütüvvet ehli kişilerin dünya görüşlerini ve hayata bakış açılarını incelemek ve gelecek nesillere anlatmak, en başta gelen görevlerimizdendir. -Mustafa Kalyon, 2010.
16. yüzyılın sonlarında inşa edilen Ahi Evren Mescidi’nin 1917 yılında geçirdiği sırasında mescidin kuzeybatısına inşa edilmiştir. İstiklal Mahallesi Ahi Evren Sokak’ta bulunmaktadır. Kitabesiz bir çeşmedir. 1980 yılında çekilmiş bir fotoğrafta çeşmenin kemer nişi içerisinde çinili bir kitabenin olduğu görülmekte olup “Ya Hafız” yazısının yanında H. 1333–35 tarihlerinin yer aldığı bilgisi bulunmaktadır. Bu bilgiler eşliğinde çeşmenin 1914–15 yılında yapımına başlandığı ve 1917 yılında tamamlandığı düşünülmektedir. Pirinç lülesinden devamlı akan suyu, kemeri, üçgen alınlığı ve bu alınlığın içinde yine üçgen çini Maşaallah yazan karosu, üzerinde sundurmasıyla tarih kokan bir çeşmedir. Mermer ve kesme taşla inşa edilmiştir. Sol yan tarafında uzun çarpmaktadır. Gür akan bir çeşmedir. Halen mermer sekisi göze kullanılmaktadır. Çeşmenin aynasında Besmele yazısı bulunmaktadır. -Ayşe Doğan Elarslan, 2022.
Kitabesi: Çeşmenin alınlığında, çini bir kitabe yer almaktadır. -Ali Tekin, 2021.
Metin: ماشاءلۤلا سنه ١۳۳٠سنه ١۳۳۳
Okunuşu: Mâşâallah sene 1330 sene 1333
Malzeme ve Teknik: Çeşmede taş, mermer, çini ve harç malzeme kullanımı görülmektedir. Ön cephede açık sarı renkli ve niş cephesinde mavi damarlı mermer malzeme, arka cephede küfeki taşı kullanılmış olup, yer yer betonarme harçla sıvanmıştır. Saçak kısmı da mermer malzemeden yapılmıştır. Çatı, çelik konstrüksiyonlu bir örtüyle kapatılmıştır. -Ali Tekin, 2021.
Mimari: Kuzey-güney doğrultusunda, üç yönden istinat duvarıyla bitişik olarak görülen çeşme, 1.66 m genişliğinde, 3.15 m yüksekliğinde ve 0.82 m derinliğinde, dikdörtgen prizmatik bir kütleye sahiptir. Dinlenme sekisi bulunmayan çeşmenin yalağı da yol kodunun altında kalmıştır. Dört bölümlü nişin en alt kısmında bulunan ayna taşı üzerinde tek lüle yer almaktadır. İki parça blok taşın yontulmasıyla oluşturulmuş, 0.28x0.77 m ölçülerindeki nişi örten basık kemer, dikdörtgen bir çerçeve içine alınmıştır. Bu dikdörtgen bölüm, ikisi düz, biri içbükey üç silmeyle çerçevelenmiştir. Çeşmenin üst örtüsü, beşik çatı formunda düzenlenmiş olup, saçağı, biri düz, biri içbükey, ikisi de dışbükey profilli dört silmeyle hareketlendirilmiştir. Alınlığın ortasında çeşmenin çini kitabesi bulunmaktadır. Çeşme sonraki yıllarda modern bir çatıyla koruma altına alınmıştır. -Ali Tekin, 2021.
Süsleme: Çeşmede taş ve çini süsleme görülmektedir. Üçgen alınlık ve gövdedeki silmeler cepheyi hareketlendiren unsurların başında gelmektedir. Üçgen alınlığın içinde, 0.23x0.33x0.40 m ölçülerindeki iki üçgen çini üzerinde, kobalt mavisiyle356 Mâşâallah ve iki yanında sene 1330 sene 1333 tarihi görülmektedir. Kemer alınlığında firuze fonda palmetler, üç yapraklı çiçekler ve tomurcuklarla süslü çini kitabe bugün mevcut değildir. Bu çininin ortasında, dilimli bir kartuş içinde kobalt mavisiyle beyaz fon üzerinde Ya Hafız, iki yanında sene 1333 ve 1330 tarihi yazılıydı. -Ali Tekin, 2021.
Tarihlendirme: Çeşme, kitabesine göre R. 1330/H. 1333/M. 1914–1915 yılında yaptırılmıştır. Çeşmeyi yapan ve yaptıran hakkında bir bilgi yoktur. -Ali Tekin, 2021.
Mevcut Durum: Kültür ve Turizm Bakanlığı Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıkları Yüksek Kurulu tarafından 17.07.1987 tarih ve 3552 sayılı kararla tescillenen çeşme, günümüzde sağlamdır ve kullanılmaktadır. -Ali Tekin, 2021.
