Ali Ağa (Ela) Çeşmesi
İstasyon Caddesi Elâ Çeşmesi
İstasyon Caddesi üzerinde Devlet Su İşleri Binası sırasında bulunan bir çeşmedir. Betonarme üzerine mermer ve çinilerle kaplanarak yapılmıştır. Ahşap çatısı alaturka kiremitle kaplıdır. Tek sıra ahşap kirpi saçaktır. Çeşmenin lülesinin olduğu bölüm, kurnası ve alt zemini mermerle kaplıdır. Çeşmenin aynasında yeşil çerçeve içinde beyaz zemin üzeri siyah Arapça yazılı pano bulunmaktadır. Kemer şeklinde bordür ve üzeri çinilerle kaplıdır. Sağında ve solunda iki niş vardır. Nişin olduğu bölümler ve çeşmeyi ayakta tutan kolonların alt kısmı mermer, üst kısmı çinilerle kaplıdır. Bakır lülesi ve sürekli akan bir suyu mevcuttur.
Ali Ağa Çeşmesi hakkında bazı kaynaklarda farklı bilgiler bulunmaktadır. Macar ve Polonyalı mültecilerin Kütahya’ya gelişi sırasında Kütahya Kışlası’nda misafir edilmeleri gündeme geldiğinde yalnız kışlada değil ahır ve hastane gibi müştemilat binalarında da gerekli tamirler yaptırılmış ve bu mültecilerin kalması için bu binalar hazırlanmıştır. Bununla birlikte Redif Kışlası içerisinde bir hastanenin mevcudiyetini gösteren bir tapu kaydına erişilmiştir. Osmanlı tapu kayıtlarında; 14 Ağustos 1913 (R. 01 Ağustos 1329) tarihinde mevcut görünen Saray Mahallesi’ne (günümüzde Ali Paşa) bağlı etrafında; “Ali Ağa Çeşmesi”, askerlik dairesi ve cephanelik bulunduğu belirtilen bir hastane binası kaydına rastlanmaktadır.
Tapu kaydında Ali Ağa Çeşmesi adı geçmekle beraber günümüzde bu adla bilinen bir çeşme bulunmamaktadır. Ancak tarif edilen bölgede Hükümet Konağı’nın doğu tarafında merdivenlerin yanında adı bilinmeyen bir çeşmenin bulunduğu ve bu çeşmenin Cumhuriyetten sonra yapılan düzenleme ile Fuat Paşa Caddesi üzerine konulduğu bilinmektedir. Çeşmenin hemen arkasında 1925 senelerine kadar Şeyh Şaban Efendi Tekkesi bulunmakta iken daha sonra yerine İl Özel İdaresi Hususi Muhasebe Müdürlüğü olarak kullanılan uzak fotoğraflarından anlaşıldığına göre küçük ve hoş bir binanın yapılmış olduğu görülmektedir. 1981 senesinde İl Özel İdaresi için bu defa aynı yere çok katlı bir bina yapılmıştır. Ancak bir süre sonra bu binanın da yıkılmasıyla 2005 senesinde yerine Adliye Ek Binası yapılmış, inşaat sırasında çeşme
buradan kaldırılmıştır.
Bahsedilen bu yerden kaldırılan çeşmenin orijinal olmayan sonradan yapılan mermer ve çini panolarla süslü kısmı günümüzde İstasyon Caddesi üzerinde bulunan bir başka çeşmede kullanılmıştır. Bahsedilen bu çeşmenin askerlik şubesinin hemen yanında olması ve tapu kaydında tarifi yapılan bölgede bulunması nedeniyle adı geçen Ali Paşa Çeşmesi olabileceği düşünülmektedir, bilgisi yer alır. Atatürk’ün Kütahya’ya ikinci gelişinden bahseden başka bir kaynakta yer alan bilgiye göre; Mustafa Hakkı Yeşil’in anlatımıyla Atatürk’ün Kütahya ziyaretinden sonra buraya bir porselen fabrikası yapılmak istenmiş. Bu fabrikanın yeri olarak da eskiden Ali Ağa Çeşmesi Mezarlığı (İstasyon Caddesi’nde bulunan stadyumun olduğu yer)denen yer işaret edilmiştir. İstasyon Caddesi’nde D.S.İ. sırasında yer alan bu çeşme önceleri “Ali Ağa” şimdilerde “Ela Çeşmesi” adıyla anılmaktadır. Çeşme akmakta ve halen kullanılmaktadır. -Ayşe Doğan Elarslan, 2022.
1991 senesinde yeniden yapılmıştır.Bu çeşme 1930'lu yıllardan beri mevcuttur. Çocukluğumda 5–6 yaşlarında iken babam Tavşanlı’da ayakkabı satmak için istasyona gittiğinde ben de gideceğim diye arkasından gitmek istemiştim. Çocukluk hali, o zaman tozlu topraklı şose olan istasyon yolunda giderken, bisiklet binen bir çocuk bana çarptı ve ben yere düştüm. Ağlamaya başladım. Yolun her iki tarafı bahçe idi ve bu bahçede çalışan bahçıvanlardan bir kişi beni düştüğüm yerlerden kaldırdı; Üstüm başım, ağzım yüzüm toz toprak içinde idi. Üstümdeki tozları silkelediler ve orada bulunan haneye (iki katlı) ahşap evin önündeki çeşmede ağzımı, yüzümü yıkadılar ve oradan kışla önüne kadar getirdiler.
Ben oradan Saray Mahallesinde Taş Köprüyü geçince Cızı Aralığına yakın yerde olan evimize geldim. O zaman benim elimi yüzümü yıkadıkları çeşme herhalde bu, Elà Çeşme olsa gerektir. Zira kışla önündeki şimdiki Belediye Kültür Sarayının olduğu yerdeki Halkevi binası ile İstasyon Garı arasında başka çeşme şimdi de yok. Abdurrahman Karaa Bulvarında DSİ Kavşağını geçtikten sonraki ilk sokağın köşesindedir. Çeşme, “Camiler-Çeşmeler Derneği” tarafından çinili mermerli cephesinin üstüne kiremitli bir çatı ile yeniden yapılmıştır. -Mustafa Kalyon, 2010.
