Cedit Çeşmesi
Cedit Mahallesi Çeşmesi
Tarihi: Çeşme, Roma Dönemi’ne tarihlenen bir mezar stelinden yapılmıştır. -Yasemin Verim, 2019.
Kitabe: Kitabesi yoktur. -Yasemin Verim, 2019.
Mimari Özellikleri: Çeşme formuna dönüştürülen bu devşirme yapımının mevcut durumundan alınan ölçüler doğrultusunda 90 cm yüksekliğinde, 1.20 m genişliğinde olduğu anlaşılmaktadır. Çeşmenin ön cephesinde ortadan bir plasterle ayrılan, iki yandan da plasterlerle sınırlandırılmış iki niş görülmektedir. Ortada yer alan plasterin merkezine lüle yerleştirilerek çeşme formu kazandırılmıştır. Nişler üstten, plasterlerin kalın formlu başlıkların üzerinden yükselen iç bükey ve dış bükey silmelerle çevrelenmiş kademeli yuvarlak kemerler bulunmaktadır. Bu kemerler, üstten üçgen alınlıklarla sonlandırılmıştır. Kurna olarak kullanılmış devşirme malzemeli kurna, yol seviyesinin yükselmesinden dolayı zemin seviyesi altında kalmıştır. -Yasemin Verim, 2019.
Süsleme Özellikleri: Çeşme görünümü kazandırılmış bu stelin hemen hemen tüm yüzünde süsleme unsurları dikkat çekmektedir. Üç plasterlerle iki bölüme ayrılmış stelin ön cephesindeki iki niş, ana süsleme öğeleridir. İki niş birbirleri ile çok benzerdir. Aralarındaki tek fark sağdaki nişin üzerinde kantharos (içki kabı) ve soldaki nişin üzerinde ise bir kartal kabartmasının yer almasıdır. Nişleri süsleme programı açısından üç bölümde incelemek daha doğru olacaktır. En alt bölümde kapı teması işlenmiştir. Kapı formundaki bu alanın altta ve üstte ikişer panoya ayrılmıştır. En alttaki panolarda baklava dilimi motifinin içerisinde bir çember ve onunda içinde daire motifi işlenmiştir. Bunun üstündeki iki panoda, solda hafif kabartmalı dört yapraklı yonca motifi ve sağda içinde kare bir alan oluşturulmuş daire motifi işlenmiştir. Ortadaki bölümde, sağ ve solda iki adet yarım bucranion (boğa başı) kabartması yer alır.
Bu bucranion kabartmaları birbirlerine yine kabartma tekniğindeki girlandla bağlanmıştır. Bu girlandın ortasında girlanddan yem yer vaziyette betimlenmiş kuş kabartması yer alır. En üst bölüm ise nişin yuvarlak kemerle sonlanan bölümüdür. Bu bölümün ortasında, soldakinde kartal kabartması ve sağdakinde kantharos kabartması yer alır. Nişleri ayıran plasterlerin üzerinde birbiri içine geçen bitkisel süslemeler görülmektedir. Kalın formlu tutulmuş başlıkların sade olduğu anlaşılmaktadır. Yuvarlak kemerleri çevreleyen iç bükey ve dış bükey hatlarla oluşturulmuş üç silmenin ortasında yer alan silme de Grekçe bir yazıt kuşağı dikkati çekmektedir. Yuvarlak kemerler üstte üçgen bir alınlıkla sonlandırılmış olup bu alınlıkların ortasında iki adet çarkıfelek kabartması bulunmaktadır. -Yasemin Verim, 2019.
Malzeme ve Teknik: Çeşmede, yapı malzemesi olarak, Geç Roma döneminde, dokimeion mermerinden üretilmiş bir mezar steli kullanılmıştır. Önünde de yine devşirme malzemeden oluşturulmuş bir kurna yer almaktadır. Suyun akışını sağlayan lüle pirinç dökmedir.
-Yasemin Verim, 2019.
Cedit Mahallesi, Yeni Cadde üzerinde Evliya Çelebi Ilköğretim Okulu’nun karşı Sırasında cadde girişi sağ taraftadır. Kitabesiz bir çeşmedir. Eski mezar stelinden (taşından) oluşturulmuş bir çeşmedir. Roma Dönemi’ne tarihlenen bir mezar stelinden yapılmış bu çeşme, baktığınızda bir kapı görüntüsündedir. Sağ ve solda bulunan iki niş ortasına konmuş pirinç bir lüleden devamlı akan suyu mevcuttur. Ve solda üç sütun sağda, ortada görünümü üzerinde çiçek ve yaprak motifleri vardır. Nişi oluşturan iki kemerin üzerinde boydan boya Grekçe yazılar bulunmaktadır. Nişlerin üzeri iki üçgen alınlık ve daire şeklinde üzerinde süslemeler göze çarpmaktadır.
Sağ bölümde haç şeklinde kare kabartma içine altta çift baklava deseni ortasında çift daire motifi üst kısmında solda dört yapraklı yonca, sağda daire içinde bir çizim yer almaktadır. Haç şeklinde karenin üzerinde yuvasında bir kuş motifi ve üzerinde meşale veya vazo görünümünde bir bezeme vardır. Sol bölümde yine haç şeklinde karelere ayrılmış dört bölüm alt kısımda çift baklava motifleri içlerinde iç içe geçmiş daire şeklinde kabartmalar, üst bölümde yine solda dört yapraklı yonca sağda daire üzeri bir işaret bulunmaktadır. Kare kabartma üzerinde yine örgü sarmal yuvasında bir kuş motifi, onun üzerinde tüm hatlarıyla bir kartal kabartması mevcuttur.
Çeşme alınlığının üst kısmı harçla doldurulsa da çeşme tümüyle mermer malzemeden yapılmıştır. Yasemin Verim Yüksek Lisans çalışmasında çeşmede kullanılan bu mezar stelinin Geç Roma Dönemi’nde, dokimeion mermerinden üretilmiş olduğunu yazmaktadır. Hangi tarihte ve kim tarafından yaptırıldığı kesin olarak bilinmeyen bu çeşmenin bir kaynak Ermeni çeşmesi olduğunu tarihlemenin zor olacağını, başka bir kaynak kişi ise yetmiş yaşın üzerinde olduğunu en az üç kuşaktır burada olduğunu ve çeşmeyi tarihlendirmenin zor olacağını söylemiştir. Aynı kişi çeşmenin suyunun Hisar’dan geldiğini, büyüklerinin hep böyle anlattıklarını söyledi. Başka bir kaynak kişi de bu çeşmeye Hacı Bektaşlılar Çeşmesi dendiğini, çeşmenin arkasında olan evin dedesinin kardeşine ait olduğunu söylemiştir. Çeşme hakkında pek çok rivayet olsa da çeşme halen akmakta ve kullanılmaktadır. Üzerindeki Grekçe yazılar ve mermer üzerine işlenmiş süslemeleriyle zamana meydan okumakta ve tarihe ışık tutmaktadır. -Ayşe Doğan Elarslan, 2022.
