Dilarem Çeşmesi -akmıyor-
Tarihi: Çeşmenin üzerinde ve çevresinde herhangi bir kitabe yoktur. Bu nedenle çeşmenin yapanı, yaptıranı ve tarihi hakkında kesin bir bilgi mevcut değildir. Yuvarlak kemer formu ve dönem özellikleri itibariyle çeşmeyi 18. yüzyılın sonuna tarihlendirmek mümkündür.
-Yasemin Verim, 2019.
Kitabe: Kitabesi yoktur. -Yasemin Verim, 2019.
Mimari Özellikleri: Dilarem çeşmesi 2 m yüksekliğinde, 1.53 m genişliğindedir. Bağımlı çeşmeler grubundadır. Çeşme yuvarlak bir kemere sahip olup iki yandan sütunceler üzerine oturtulmuştur. Sağda yer alan sütünce çeşmeye daha sonradan inşa edilen çamaşırlığın duvarı içerisine gömülmüştür ve bu sütuncenin başlığı büyük ölçüde sağlam iken solda yer alan sütuncenin başlığı tahrip olmuştur. Yuvarlak kemer, dışta 1.35 m ölçülerinde daha ince ve geniş bir silme ile çevrelenmiştir. Kemer nişi açıklığı 95 cm olup burada daha sonradan konulan “Bismillahirrahmanirrahim” yazan mermer bir kitabe vardır. Orijinalinde burada bir kitabe olduğu anlaşılmaktadır. Ancak tarihi kitabeye ulaşılamamıştır. Ayna taşı üzerinde sabun ve bardak konulması için açılan küçük bir niş dikkat çekmektedir. Bu nişin hemen altında daha sonradan açılan bir musluk mevcuttur. Orijinal olan lüle deliğinin yolun yükselmesi nedeniyle kullanılmadığı görülmektedir. Çeşmenin kurnası 53 cm derinliğinde olup iki yanda sekiler yer almaktadır. Çeşmenin bünyesiyle bitişik olan çamaşırlık içerisinde bir ocak nişi ve çamaşır yıkama taşları mevcuttur. Çamaşırlığın hemen önünde yer alan ve buraya sonradan getirilen beton malzemeli bir kurna bulunmaktadır. Çamaşırlığın bölge halkı tarafından gündelik işler için kullanıldığı bilinmektedir.
-Yasemin Verim, 2019.
Süsleme Özellikleri: Çeşmede herhangi bir süsleme öğesi yoktur.
-Yasemin Verim, 2019.
Malzeme ve Teknik: Mevcut sütuncelerden anlaşılacağı üzere çeşme, mermer malzemeden yapılmıştır. Zamanla tahrip olması nedeniyle 19 yüzyılda yuvarlak kemer, beton malzeme kullanılarak yeniden inşa edilmiştir. Çeşme geçirdiği onarımlar sonucunda, yuvarlak kemerin üst bölümünün sıvandığı görülmektedir. Ahşap bir sundurma üzerine kiremit çatı ile çeşmenin formu tamamlanmıştır. Çeşmenin oldukça derin olan kurnasının orijinalinde mermer malzemeli olduğu görülmektedir. Çeşmenin diğer bölümlerinde olduğu gibi bu kısımda beton ile sıvanmıştır. Yakın zamana kadar çeşme yeşil bir renk ile boyalı iken bu renkten vazgeçilerek beyaz renkli bir boya ile yeniden boyanmıştır.
-Yasemin Verim, 2019.
Cemalettin Mahallesi, Dilarem Sokak’ta bulunmaktadır. Mermer üzerine “Besmele” ve “Dilarem Çeşmesi” yazan bir kitabesi vardır. Kitabe son dönem tamir ve bakımdan sonra yapılmıştır. Eskiye yönelik herhangi bir kitabe ve belge olmadığından çeşmenin hangi tarihte ve kim tarafından yaptırıldığı bilinmemektedir. Mahalle sakinlerinin “dedelerden, ninelerden kalma, biz bildik bileli var” dedikleri bu çeşme Kütahya’nın en eski çeşmelerindendir. Çeşmenin görünüşü ve yapım özellikleri göz önüne alınarak çeşmenin yapımını 18. yüzyılın sonuna tarihlendirmek mümkündür, bilgisi mevcut.
Dilarem Çeşmesi’nin 2 m yüksekliğinde, 1.53 m genişliğinde bağımlı çeşmeler grubundan olduğu, çeşmenin iki yanında iki yarım mermer sütunun üzerine sonradan konmuş yarım daire şeklinde bir kemeri mevcut. Demir lülesinden devşirme mermer kurnasına devamlı akan suyu vardır. Çeşmenin aynasına tas koyulan bir nişi vardır. Çeşmenin yan tarafında çamaşırlık ve çamaşırlığın dış duvarında bir çeşme daha vardır. Bu çeşme dikdörtgen uzun betonarme havuzu olup, yine demir musluğundan sürekli kurnaya akan suyu mahalleli tarafından kullanılmaktadır.
Çeşmenin sağ yan tarafından demir kapıdan girilir. Kapısı doğuya bakmaktadır. Giriş sağ tarafta dikdörtgen uzun bir havuzu (ahar), demir lülesinden sürekli akan suyu vardır. Çamaşırlığın içinin içinin kuzeydoğu köşesinde ocakbaşı, ortada da çamaşır taşları (köfeki) bulunur. Yerler beton kaplı, aydınlık, Kütahya’nın en bakımlı çamaşırlıklarından biridir. Halen mahalleli tarafından kullanılmaktadır. Çamaşırlığın hangi tarihte kim tarafından yaptırıldığı bilinmemektedir. -Ayşe Doğan Elarslan, 2022.
Şimdi bu aralığın sonundaki bina istimlâk edilerek Pirler Mahallesine bağlanmıştır. Eskiden çıkmaz aralığın sonunda, Hacı Amil’in evi yanında ve Merhum Hacı Ali KARAAYTAÇ’ın evinin karşısında, gür suyu ile aralık sakinlerinin içme ve kullanma ihtiyacını temin eden çeşme ve çamaşırlık halen faaliyetini sürdürmektedir. -Mustafa Kalyon, 2010.
Kitabesi: Çeşmenin Latin harflerle isminin yazılı olduğu kitabe yenidir. -Ali Tekin, 2021.
Malzeme ve Teknik: Çeşmede taş, mermer ve harç kullanımı görülmektedir. Küfeki taşının örgü malzemesi olarak kullanıldığı çeşmede, ayaklar ve ayna taşı mermer malzemeden yapılmıştır. Derz aralarında kullanılan betonarme harç, çeşmenin onarım geçirdiğini göstermektedir. Dinlenme sekisi ve yalak da betonarme harçla yapılmıştır. Çeşmenin üzeri, ahşap konstrüksiyon üzerine alaturka kiremit kaplı bir çatıyla kapatılmıştır. -Ali Tekin, 2021.
Mimari: Çamaşırhane ve konut duvarıyla bitişik olarak konumlandırılan tek cepheli çeşme, 2.48 m yüksekliğinde, 1.38 m genişliğinde, güneybatı cephede 0.80 m derinliğindedir. Güneybatıdaki 0.39x0.54 m ölçülerindeki dinlenme sekisi, yalakla aynı seviyede tutulmuştur. 0.19x0.89 m ölçülerindeki çeşme nişini örten yarım daire kemer, yanlarda yekpare ayaklar üstündeki başlıklara oturmaktadır. Kemer, düz profilli bir silmeyle çerçevelenmektedir. Niş içerisinde alt kısımda bir lüle deliği, üst kısımda ise sonradan bağlanmış işlevsiz bir musluk bulunmaktadır. Musluğun hemen üzerinde 0.18x0.21 m ölçülerinde, kaş kemerli bir tas nişi yer almaktadır. Kemer tablasına, 0.37x0.41 m ölçülerinde bir kitabelik içine, “Bismillahirrahmanirrahim” ve Dilarem Çeşmesi” yazılı modern bir kitabe konulmuştur. Çeşmenin üstü, kırma çatıyla son bulmaktadır. -Ali Tekin, 2021.
Süsleme: Kemerdeki profilli silme, çeşmedeki tek süsleme unsurudur. -Ali Tekin, 2021.
Tarihlendirme: İnşa kitabesi bulunmayan çeşmenin kesin yapım tarihi bilinmemektedir. Yarım daire kemerli çeşmeyi XVIII-XIX. yüzyıllara tarihlendiriliriz. -Ali Tekin, 2021.
Mevcut Durum: Kültür ve Turizm Bakanlığı Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıkları Yüksek Kurulu tarafından 17.07.1987 tarih ve 3552 sayılı kararla tescillenen çeşme, günümüzde sağlamdır ama kullanılmamaktadır. -Ali Tekin, 2021.
