Eyüp Ağa Çeşmesi
Balıklı Cami Çeşmesi
Tarihi: Balıklı çeşmesi, Balıklı cami bünyesinde bulunmaktadır. Yapı ilk yapıldığında mescit olarak inşa edilmiştir. Giriş kapısının üstünde, kapatılmış kasnak penceresinin sağ tarafında batı cephede yer alan 5 satırlık Selçuklu sülüsü ile yazılmış kitabe en eski kitabe olup, burada mescidin M. 1236–1237 tarihinde Selçuklu ümerasından İmadettin Hazer Dinari tarafından yaptırıldığı yazılıdır. Giriş kapısının üstünde, kapatılmış kasnak penceresinin solunda doğu cephede M. 1381–1382 yıllarında Germiyanoğulları Dönemi’nde Özbek Subaşı tarafından onarım gördüğü belirtilmiştir. Minare kaidesinde yer alan beş satırlık mermer kitabede M. 1642–1643 yıllarında Salih Mehmed Efendi tarafından minare ve minber eklenerek camiye çevrildiği yazılıdır. Küçük bir kitabede ise Hacı Mustafa’nın vasiyeti üzerine oğlu Hafız’ın, harabeye dönmüş camiyi yeni bir eser inşa edercesine ihya ettiği yazılıdır. M. 1800–1801 tarihlerinde yapılan bir onarım sırasında caminin kuzey duvarına Eyüp Ağa adında bir hayırsever tarafından çeşme yaptırılmıştır. -Yasemin Verim, 2019.
Çeşmenin kitabesinde:
Mâşâallâh Sâhibü’l-hayrât El-hâc Eyyûb Ağa-zâde Eyyûb? Efendi
Sene 1216 [1801/02] yazılıdır.
Ancak kitabedeki tarihin son rakamı kısmen tahrip olduğu için 1215 ya da 1216 yılı olduğu konusunda kesinliğe varılamamıştır. -Yasemin Verim, 2019.
Mimari Özellikleri: Caminin kuzey avlu duvarı içerisinde yer alan çeşme, bağımlı çeşmeler grubundadır. 1 m yüksekliğinde olup 62 cm genişliğindedir. Yol seviyesinin yükselmesinden dolayı çeşmenin kurnası zemin seviyesinden aşağıda kalmıştır. Sütunce başlıklarının üzerinde birbiri ardına yükselen bitkisel süslemeler yer alır. Sağ sütuncenin başlığı üzerinde yer alan bitkisel süsleme kısmen belirgin olsa da, sol taraftaki bitkisel süsleme büyük oranda tahrip olmuştur. Mermer yüzey oyularak yuvarlak kemer formu verilmek istenmiştir. Yuvarlak kemerin üzerinde ise” Mâşâallâh” yazılıdır. Kemer nişinde yer alan kitabede ise çeşmeyi yaptıran Eyüp Ağa isimli bir hayırseverin hayrat olarak bu çeşmeyi yaptırdığı ifade edilmiştir. Suyun akışını sağlayan lüle, pirinç dökmedir. 65 cm genişliğinde, 35 cm boyunda yine mermer malzeme kullanılmış olan çeşmenin kurnası, zemin seviyesinden aşağıda kalmıştır. Kütahya Koruma Kurulu’ndan alınan belge ve fotoğraflardan yola çıkılarak, çeşme ilk yapıldığı 19. yüzyılda caminin kuzey avlu duvarından birkaç cm daha dışa taşıntılı iken, son onarımda avlu duvarının içine daha çok gömülmüştür. Suyu oldukça gür akan Eyüp Ağa çeşmesi bölge halkı tarafından hala kullanılmaktadır. -Yasemin Verim, 2019.
Süsleme Özellikleri: Tek parça bir blok olarak yaptırılan çeşme, mermer yüzeyin oyulması ile yuvarlak kemerli bir forma getirilmiştir ve iki yanda sütunceler ile desteklenmiştir. Çeşmenin süslemeleri sadece sütünce başlıkları üzerinde yer almaktadır. Sağ başlıkta kısmen varlığı anlayabildiğimiz birbiri ardına yükselen yaprak motifi dikkati çekerken, sol tarafta yer alan sütünce başlığı üzerinde büyük ölçüde tahrip olan yaprak motifi görülmektedir. -Yasemin Verim, 2019.
Malzeme ve Teknik: Eyüp Ağa Çeşmesi, Dokimeion mermerinden üretilmiş bir mezar stelinden ibarettir. Yani bir devşirme malzemenin dönüştürülmesiyle yapılmıştır. Çeşmenin lülesi pirinç dökmedir.
-Yasemin Verim, 2019.
Kitabesi: Çeşmenin ta‘lik hatlı Osmanlı Türkçesiyle hakkedilmiş, iki satırlık inşa kitabesi vardır. -Ali Tekin, 2021.
Metin: ماشاءلۤلا -١ صاحب الخيرت الحاج ايوب اغا -۲ زاده ايوب افندى سنه ١۳١٦
Okunuşu: Mâşâallah 1- Sâhibü’l-hayrât el-Hac Eyüb Ağa 2- Zâde Eyüb Efendi sene 1316
Malzeme ve Teknik: Çeşme tamamen devşirme mermer malzemeden yapılmıştır. -Ali Tekin, 2021.
Mimari: Kuzeydoğu-güneybatı doğrultusunda, duvara bağımlı olarak yapılan çeşme, devşirme çeşmeler grubuna girmektedir. 0.91 m yüksekliğinde ve 0.56 m genişliğindeki cephesi, mermerin oyulmasıyla oluşturulmuş, yarım daire kemerli ve köşe sütunçeli bir görünüm sergilemektedir. Üzerinde tek bir lüle bulunmaktadır. Önündeki yalak, yol kodunun altında kalmış olup yenidir. Çeşmede dinlenme sekisi de gözlenmemektedir. Çeşmenin üzeri düz bir şekilde sonlanmaktadır. -Ali Tekin, 2021.
Süsleme: Çeşmedeki tek süsleme unsurunun sütunçelerin başlıklarındaki stilize yaprak motifleri olduğu söylenebilir. -Ali Tekin, 2021.
Tarihlendirme: Çeşme, kitabesine göre H. 1316/M. 1898–1899 yılında, Eyüp Ağa zâde Eyüp Efendi tarafından yaptırılmıştır. Yayınlarda tarih kısmı, 1212, 1216, 1310 gibi farklı şekillerde okunmuştur333. Eyüp Efendi’nin babası Eyüp Ağa’nın, Kütahya’da 1878–80 yılları arasında belediye başkanlığı yaptığı bilinmektedir334. Çeşmenin banisi Eyüp Efendi hakkında ise bilgi yoktur. -Ali Tekin, 2021.
Mevcut Durum: Kültür ve Turizm Bakanlığı Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıkları Yüksek Kurulu tarafından 17.07.1987 tarih ve 3552 sayılı kararla tescillenen çeşme sağlamdır ve kullanılmaktadır. -Ali Tekin, 2021.
Camii, dış kısım avlu duvarındadır. Üzerindeki kitabeden Eyüp Ağa isminde bir hayırsever tarafından yapıldığı kullanılarak yapılmış olan çeşmenin pirinç anlaşılmaktadır. Tümüyle mermer malzeme lülesinden sürekli akan suyu bulunmaktadır. Çeşme halen akmakta ve kullanılmaktadır. Kitabesinde; “Sahib-ül Hayrat Vel Hasenat Eyüp Ağa Çeşmesi sene 1212 veya 1313 yazılıdır. Eyüp Ağa tarafından yapılmış iki çeşme daha olduğu ve bu çeşmelerin sularının da buradan verildiği bilgisi bulunmaktadır. -Ayşe Doğan Elarslan, 2022.
Balıklı Cami avlusunun dışında bulunan mermer kitabeli olan bu çeşmeninsuyu “Eyüp Ağa” isminde hayırsever bir hemşehrimiz tarafından yapılmıştır. Kitabede Osmanlıca ‘Sahib-ül Hayrat Vel Hasenat Eyüp Ağa…’çeşmesi sene 1212 (veya 1313) yazılıdır. Eyüp Ağa buradan başka iki çeşme daha yaptırmış ve bu sudan oralara da gitmiştir. -Mustafa Kalyon, 2010.
Hicri 1316 (Miladi1898/1899) tarihli bu çeşme Eyüb Efendi tarafından yaptırılmıştır. Kendisi belki de mahalle sakinlerindendi. Hala akıp durmakta. Kitabesi şu şekildedir;
“Mâşâallah. Sâhibü’l-hayrât El’hac Eyüb Ağa-zâde Eyüb Efendi. Sene 1316”
-Halil Ölmez.
