Lala Paşa Çeşmesi ve Şadırvanı
Şadırvan: Cami avlusunun kuzey ve doğusu demir parmaklıkla çevrilidir. İki kanatlı demir moloz taş harçla duvar olarak örülüp üzeri parmaklıklı kapıdan avluya girilir. örtülü sekizgen biçimde mermer bir şadırvan ortada 6 direk üstüne yapılmış üzeri kiremit vardır. Suyu boldur, bu suyun Ilıpınar’dan geldiği söyleniyor. Şadırvan üstü demir parmaklı kafeslidir. Şadırvanın etrafına sebiller konmuş abdest abdest almak için kullanılmaktadır.
Çeşme: Caminin dış avlu duvarında, avlu giriş kapısının solundadır. Mermer betonarme karışımı bir yapıdır. Betonarme üzeri kiremit kaplı bir sundurma altındadır. Kemerli bir niş içerisinde pirinç lülesinden devamlı akan gür suyu vardır. Lülenin üzeri aynası, alınlığı Kütahya çinileriyle kaplıdır. Alınlığında bulunan çinilerin içinde yine Besmele yazılı çini panosu bulunur. Lülenin bulunduğu bölüm, kurnası ve sekileri mermer kaplıdır. Çeşme halen akmakta ve kullanılmaktadır. -Ayşe Doğan Elarslan, 2022.
Lala Hüseyin Paşa Mahallesindeki Lala Hüseyin Paşa Camisinin girişinde bir çeşme, çeşmenin avlusunda sonradan yapılan bir şadırvan ve avlunun sol tarafında caminin ilk yapılışından kalma tamamı mermer küçük ve zarif bir şadırvan olmak üzere bir çeşme ve iki şadırvan vardır. Daha önce tuvaletler avlunun karşısındaki köşeden kuzeye açılan aralıkta idi. Daha sonra cami avlusunun doğusunda yarı yeraltı, yarı yerüstü diyebileceğimiz tuvaletler yapıldı. Sonradan yapılan ve avluya giriş kapısı ile caminin giriş kapısı arasında olan şadırvanın üstü ahşap ve kiremitli çatısı altı adet ahşap sütun üzerine oturmuştur. Altıgen mermer şadırvanın ortasından akan gür su, çıkış yolunda yapılan bir düzenleme ile adeta dervişlerin zikir esnasında sallanmaları gibi etrafında dönerek havuza akmakta ve daha abdest alıp camiye girerken cemaatin gönlünü ayrı bir manevi zevkle coşturmaktadır. Ahşap altıgenin iki tarafında abdest almak ve namaz aralarında oturup sohbet etmek isteyenler için ahşap sıralar konmuştur. Şadırvanın etrafındaki şimşirler ve çiçekler göz ve gönül zevkini tamamlayarak Mimar Sinan mabedine girenleri dünya meşgalelerinden arındırıp Rablerinin huzuruna kişilerin içi ve dışı temiz bir ruh haleti içinde kabul edilmelerini sağlamaktadır.
İlk yapıdan kalan küçük ve zarif şadırvanın üstü açık olduğu için kışın soğukta buz tutması ve mermerlerin çatlayarak kırılması sebebiyle su verilmemektedir. Çok hoş görünüşlü demir şebekesi ile bu şadırvanın da bir çaresini bulup suyunun verilmesi ve hizmete açılması her bakımdan faydalı olacaktır. Suyun ana deposundan her bölüme gidecek miktar ayarlanabilmektedir. Sonradan yapılan tuvaletlerin suyu da buradan verilmektedir. -Mustafa Kalyon, 2010.
