Meydan Çeşmesi
Çeşmenin üzerinde yer alan; ancak günümüzde okunabilen bir harfi dışında tamamen kazınmış olan kitabesinden dolayı kesin bir tarih verilmesi mümkün değildir. Buna Karşın çeşmenin düzeni ve kemer formu itibariyle Şükrü Şeker Konağı Çeşmesi ile benzer özellikler göstermektedir. Bu nedenle yapı 18. yüzyılın sonlarına tarihlendirilebilir. 1960’lı yıllarda Kemal Panikoğlu başkanlığında oluşturulan “Kütahya Kalkındırma Derneği” adı altında bir sivil toplum kuruluşu tarafından bu çeşmenin onarım gördüğü bilinmektedir. -Yasemin Verim, 2019.
Kitabe: Kitabesi kazınmış olduğundan net bir bilgiye ulaşılamamıştır. Sağ ve sol dikdörtgen pano içerisinde yer alan karşılıklı iki kitabeden soldaki pano içerisinde sadece elif “I” harfi okunabilmektedir.
-Yasemin Verim, 2019.
Mimari Özellikleri: Çeşmenin yüksekliği 1.67 m, genişliği ise 1.55 m ölçülerindedir. Arkasında yer alan çamaşırlıktan dolayı bağımlı çeşmeler grubunda yer almaktadır. Çeşme muhtemelen orijinalinde tamamı mermer malzemeli olarak inşa edilmiş olmalıdır. Ancak zamanla kemer kısmı hasar görmüş ya da tamamen yıkılmıştır. Bu sebeple geç dönemde çeşmenin kemer ve ayna taşı bölümü betonarme bir malzemeden yeniden inşa edilmiştir. Alt bölümü mermer bir blok, üst bölümü ise betondan yapılmış iki ayrı dönem özelliği sergileyen çeşme sert bir çizgiyle birbirinden ayrılmıştır. Alt bölümde kemerin üzerine oturduğu yekpare karşılıklı iki mermer blok, suyun akışını sağlayan lüle ve kurnası yer alır. Karşılıklı iki payede sivastikalarla çevrelenmiş üçer tane pano yer alır. Üst bölümde ise silmelerle hacim kazandırılmış yuvarlak bir kemer ve kemer boşluğunda çeşitli malzemeler koymak için (sabun, tas, vs.) yapılmış tas yuvalığı yer almaktadır. Kemer köşeliklerinde karşılıklı olarak yerleştirilen iki tane gülbezek motifi ile çeşmenin kompozisyonu tamamlanmıştır. Çeşmeye bitişik olarak sonradan yapılan çamaşırlığın üst örtüsü Marsilya kiremit kaplıdır. Çamaşırlık kare bir formda yapılmıştır. İçerisinde ocak nişi ve suyun depo edildiği hazne bölümü yer alır. Bu depo günümüzde halkın kullanımına açık olup çamaşırhane olarak işlevini sürdürmektedir.
-Yasemin Verim, 2019.
Süsleme Özellikleri: Çeşmenin üzerinde birkaç tane süsleme öğesi kullanılmıştır. Orijinal olan alt kısımda, taşıyıcı özelliğe sahip karşılıklı olarak yerleştirilen iki mermer paye sivastikalarla çevrelenmiştir. Bu mermer bloğun yüzünde sivastika motifi ile hareketlendirilmiş üçer bölüm yer almaktadır. Altta, kitabe yazılı olan ancak günümüzde elif harfi dışında tamamen tahrip edilmiş dikdörtgen kitabelik yer alır. Orta pano da kare olarak çevrelenen ve içerisine gülbezek motifi işlenmiş bir bölüm bulunur. Üst pano da kare formlu bir kitabe yazılı olduğu düşünülen fakat yine tamamen kazınmış bir bölüm dikkati çekmektedir. Geç dönemde beton malzemeden inşa edilen çeşmenin üst kısmında kemer boşluğu içerisine bir tane ve yine kemer köşeliklerine karşılıklı gelecek şekilde daire içerisinde çiçek motifi işlenerek süsleme öğesi tamamlanmıştır.
-Yasemin Verim, 2019.
Malzeme ve Teknik: Çeşmenin iki ayrı dönem özelliği gösterdiği bilinmekte olup alt bölümde mermer malzeme, üst bölümde geç dönem özelliği gösteren betonarme malzeme kullanıldığı anlaşılmaktadır. Çeşmenin kurnası mermer malzemelidir. -Yasemin Verim, 2019.
Cemalettin Mahallesi, Avcılar Sokak, Meydan Caddesi sol tarafta cadde üzerinde bulunur. Kütahya’nın eski çeşmelerindendir. Alt kısmı mermer bir kurna, bu kurnaya bağlı iki yanında mermer sekileri bulunur. Demir lülesi üzerinde bir nişi ile sürekli akan suyuyla Kütahya çeşmelerinin güzel örneklerinden biridir. Çeşmenin iki yan tarafındaki süslemeli mermer bloklar, çeşmenin lülesinin olduğu kısım, ayna bölümü ve havuzu (kurna) orijinal, ilk yapıldığı gibidir.
Çeşmenin üst kısmındaki betonarme bölümü kemerli blok sonradan eklenmiştir. Daha önceki çeşmenin alınlık bölümü tahrip olduğu için yenilendiği düşünülmektedir. Üzerindeki süslemeler de değiştirilmeden önceki görünümüne benzetilmeye çalışılmış gibi görünmektedir. Kitabeli bir çeşmedir. Ama kitabenin bir harfi dışında geri kalan bölümü okunaklı değildir. Bu yüzden yapım tarihi hakkında kesin bir bilgi verilememektedir. Çeşmenin genel özellikleri bakımından Şükrü Şeker Konağı Çeşmesi’yle benzer özellikler taşıması itibariyle çeşmenin 18. yy. sonlarına tarihlendirilebileceği bilgisi mevcuttur. Çeşmenin hemen arka duvarında sağ tarafta bulunan demir kapıdan girişi olan bir çamaşırlık bulunur. Bu çamaşırlık ilk olarak çeşmeye bitişik yapılmamıştır.
Kentleşmeyle birlikte yan tarafında bulunan apartman yapılırken eskisinin yerine daha küçük bir ocakbaşı, bir çamaşır taşı, giriş sol tarafta bulunan demir lülesinden mozaik kurnasına sürekli akan suyuyla eski çamaşırlığın yerine yapılmıştır. Kare betonarme olan bu yapı ahşap çatılı kiremit kaplıdır. Halen kullanılmakta iç ve dış tarafa devamlı akan suyu bulunmaktadır. -Ayşe Doğan Elarslan, 2022.
Meydan Caddesinin Menderes Bulvarıyla birleştiği köşede yapılan apartmanların yanında Dilaram Çeşmesi ve arkasında da çamaşırlığı bulunmaktadır. Suyu akmakta, çamaşırlık da etraftaki evler tarafından kullanılmaktadır. 1960'lı yıllarda Kemal PANİKOĞLU başkanlığında Kütahya Kalkındırma Derneği adı altında bir sivil toplum kuruluşu tarafından Kütahya’daki çeşmeler, çamaşırlıklar, camiler, mescitler ve diğer ecdat yadigârı olan eserlerin tamirleri ve onarımları yapılıyordu. Dilaram Suları için de dernek üyeleri arasında bir heyet teşkil edilerek bu çeşme ve çamaşırlığın ihyasına çalışıldı. -Mustafa Kalyon, 2010.
Kitabesi: Batıdaki ayak üzerinde tahrip olmuş bir kitabe bulunmaktadır. -Ali Tekin, 2021.
Malzeme ve Teknik: Çeşmede taş ve mermer malzeme kullanılmıştır. Gövde yekpare küfeki taşından, ayaklar, ayna taşı ve yalak ise mermer malzemeden yapılmıştır. -Ali Tekin, 2021.
Mimari: Cadde üzerinde, kuzeybatı-güneydoğu istikametinde, bugün depo olarak kullanılan çamaşırhane duvarına bağımlı olarak yapılmıştır. Tek cepheli çeşmenin yüksekliği 1.53 m, genişliği 1.69 m’dir. Çeşmenin önünde, 1.32x0.48 m ölçülerinde bir yalağı vardır. Yalak, yekpare dikdörtgen bir bloğa elips olarak oyulmuştur. Çeşmenin dinlenme sekisi yoktur. 0.06x0.79 m ölçülerindeki çeşme nişini örten yarım daire kemer, yanlarda başlıksız yekpare ayaklara oturmaktadır. 0.65x0.83 m ölçülerindeki ayna taşının üzerinde, tek lüle bulunmaktadır. Ayna taşının 0.13 m üzerinde 0.06x0.17 m ölçülerinde yarım daire kemerli ve profilli silmeyle hareketlendirilmiş bir tas nişi yer almaktadır. Çeşmenin saçağı, düz profilli silmeyle cepheden taşırılmıştır. -Ali Tekin, 2021.
Süsleme: Çeşmede bitkisel ve geometrik süslemeler bulunmaktadır. Ayakların yüzeyi, zencirek motifli, dikdörtgen çerçeve şeklinde düzenlenmiştir. Zencirek motifi, ikisi kare, biri dikdörtgen üç alandan oluşmaktadır. Kare çerçevelerden üstekiler boş bırakılmış, ortadakilere ise gülbezek motifi yapılmıştır. Batı taraftaki ayağın alttaki dikdörtgen bölümü, tahrip olmuş bir kitabeyi içermektedir. Kemer köşeliklerinde, içlerinde çok kollu çiçekler bulunan rozetler vardır. Tas nişinin üzerindeki rozet ise kısmen tahrip olmuştur. Kemer profili ve saçak silmesi de çeşmeyi hareketlendiren unsurlardandır. -Ali Tekin, 2021.
Tarihlendirme: Çeşmenin kitabesinin tahrip olması ve hakkında herhangi bir arşiv kaydının olmaması nedeniyle, kesin olarak inşa tarihi bilinmemektedir. Çeşmeyi mimari ve süsleme özelliklerine bakarak, XVIII-XIX. yüzyıllar arasına tarihlendirebiliriz. Çeşme, Kütahya Kalkındırma Derneği tarafından 1960’lı yıllarda tamir edilmiştir. -Ali Tekin, 2021.
Mevcut Durum: Kültür ve Turizm Bakanlığı Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıkları Yüksek Kurulu tarafından 17.07.1987 tarih ve 3552 sayılı kararla tescillenen çeşme, günümüzde sağlamdır ve kullanılmaktadır. -Ali Tekin, 2021.
