Nazlıoğlu Çeşmesi -kötü durumda-
“Nazlıoğlu Çeşmesi”, “Nazlıoğlu Ahmet Çeşmesi”, “Palanga Sokak Çeşmesi”, “Palanga Sokaktaki Çeşme”, “Palanga Çamaşırlığı Çeşmesi”
Çeşmenin adı 1800'lerde Şehreküstü Mahallesi Palanga Sokak’ta oturan Nazlıoğlu Ahmet’ten gelir. Çeşme, çamaşırlık ve arazileri kendisi tarafından vakfedilmiş ve halkın kullanımına açılmıştır. Miladi 1810'a denk gelen kitabesinde şöyle yazmaktadır;
Hüda ismini oku evvel şifa olsun sana her su,
Şehid olan Hasan ile Hüseyin aşkına ver su,
Ehli irfan şehrinde kes idersen iş bu,
Ey Efendi, şifa olsun nuş edersin işte su,
Sahibül hayrat vel hasenat Nazlı oğlu
El Hacı Ahmet Ağa’ya ruz Şeb dua oku…
Kitabevi çalınmıştır. Çeşmenin suyu sokaktan geçenlerin de kullanımı için çamaşırlık dışına alınmıştır.
“Cumhuriyet Caddesi‘nde bulunan Vakıfbank’ın yanından girilen Palanga Sokak’ın sonunda bulunan çeşme ve çamaşırlıktır. Çamaşırlıkta bulunan ocağın üstünde A-4 kağıdı büyüklüğünde bir mermer bir kitabe mevcuttur. Çamaşır yıkayan olmadığında içeride akan su seyyar bir boru ile dışarıdaki çeşmeye akıtılmaktadır.” -Mustafa Kalyon
Ali Paşa Mahallesi, Palanga Sokak’ta bulunur. Kitabeli bir çeşme ve çamaşırlıktır. H. 1235 M. 1820 yılında Hacı Ahmet yaptırıldığı kitabesinden Ağa tarafından yaptırıldığı
anlaşılmaktadır. Çamaşırlığın dışında iki, içinde bir çeşme bulunmaktadır. Çamaşırlığın içinde bulunan kesme taş ve mermerden yapılan çeşmenin aynasında kitabe bulunmaktadır. Çeşmenin her iki yan kısmında bulunan kare uzun sütunların üzerine kesme taştan kemer oturtulmuş, çift kemerli bir çeşmedir. Demir lülesinin bulunduğu bölüm suyun aktığı havuz devşirme mermerden, uzun dikdörtgen havuz betondan yapılmıştır. İç çeşme, çamaşırlığın kuzey duvarındadır. -Ayşe Doğan Elarslan, 2022.
Kitabe:
Hüdâ ismin oku ol şifa olsun sana her su Şehit olan Hasan ile Hüseyn aşkına ver su Eh-li irfan meşrebince kâs edersen işte bu Ey efendim şife olsun nûş edersen işte su Sahibül hayrat vel hasenat NAZLIOĞLU El Hac Ahmet Ağa fihîdur (Niye dur) şubbu dua oku
Sene 1235. M. 1820
Malzeme: Çamaşırhanede taş, tuğla, ahşap ve harç malzeme kullanılmıştır. Betonarme harç katkılı moloz taş ve harman tuğlasıyla inşa edilen yapının üst örtüsü, ahşap konstrüksiyonlu olup, marsilya kiremitle kaplanmıştır. Çamaşır taşları küfeki taşından yapılmıştır. -Ali Tekin, 2021.
Mimari: Düz bir arazi üzerinde kuzeydoğu-güneybatı doğrultusunda yamuk planlı olarak inşa edilen yapı, iki yönden konut ve depoyla bitişik vaziyettedir. Çamaşırhanenin üzeri, ortada tek ve güneybatı yönde iki direkle desteklenen ahşap kirişle desteklenmiş, dışta kiremit kaplı sundurma çatıyla kapatılmıştır. Çamaşırhanenin giriş cephesi hariç diğer cepheleri sağır tutulmuştur. Yapının duvar kalınlığı 0.19 m’dir. Kuzeybatı cephede tek dikdörtgen formlu pencere, altında tek lüle ve yalak bulunmaktadır. Bu kısmın kuzeyinde, 0.28x1.35 m ölçülerinde işlevsiz bir çeşme bulunmaktadır. Yapıya giriş, kuzeybatı cephenin ortasından sağlanmaktadır. Mekânda direklerin arasına beş adet çamaşır taşı yerleştirilmiştir. Kuzeydoğu cephesinde, kemerli bir çeşme ve yanında yalak yer almaktadır. Güneydoğu cepheye, farklı ölçülerde üç adet niş açılmıştır. Ayrıca bu cephede iki adet tepe penceresi bulunmaktadır. Güneybatı cephede ise ikisi düz lentolu, biri yarım daire kemerli üç adet ocak nişi vardır. -Ali Tekin, 2021.
Süsleme: Yapıda herhangi bir süsleme unsuru bulunmamaktadır. -Ali Tekin, 2021.
Tarihlendirme: Çamaşırhanenin bünyesinde bulunan çeşme, kitabesine göre Nazlıoğlu Hacı Ahmet tarafından, M. 1819–1820 yılında yaptırılmıştır. Çamaşırhanenin de çeşmeyle birlikte yapıldığı, 8 Şubat 1869 tarihli, Molla Ahmet, Şemsimah, Ayşe ve Emine Vakfı’ndan anlaşılmaktadır. Vakfiye’de anneleri Ümmühani’den kalan Kütahya’da Küçük Çarşı’da bir taraftan müderris Hacı Osman Efendi dükkanı, bir taraftan Receb oğlu Ali dükkanı, bir taraftan Hacı Yusuf evi ve dördüncü tarafı yol ile sınırlı bir kapı nalbant dükkanı, Kapanaltında’ki bir taraftan Hasan Babaoğlu mirasları ve bir taraftan Süleyman Bey dükkanları ve bir taraftan Mevlevihane dergahına bitişik, bir taraftan yol ile sınırlı, bir kapı bakkal dükkanında; sahip olduğumuz 3te 2 hissemizi ve yine Uzun Çarşı’daki bir taraftan Nuri Mollazâde müteveffa Abdullah Efendi, bir taraftan İbiş Hacı zevcesi Penbe Hanım dükkanları ve bir taraftan Havzan Bahçesi ve yol ile sınırlı bir bakkal dükkanımızı Allah rızası için vakfetmişlerdir. Şart olarak “dükkanlar mütevelli eliyle kiraya verilip gelirinden dükkanların tamir masraflarına harcansın. Senelik 50 şer kuruş mütevelliye verilsin. Senede bir defa mevlit okutulup masrafı karşılansın. Artan fazlası annemizin eşi Nazlıoğlu Hacı Ahmet’in yaptırdığı çamaşırhane çeşme ve sebillerin tamirine harcansın” şeklinde beyan etmişlerdir. -Ali Tekin, 2021.
Mevcut Durum: Tescil kaydı bulunmayan ve özel mülkiyette bulunan çamaşırhane kullanılmamaktadır. -Ali Tekin, 2021.
Kütahya’da daha önceleri pek çok şimdi ise ancak unutulmuş kıyı köşelerde elle sayılcak kadar az kalmış olan çamaşırlıklardan biri de Palanga Sokak’tadır. Dikkatli incelendiğinde sonradan çamaşırlığa dönüştürülmüş izlenimi veren bu mekanda gayet nizami ve kitabeli bir çeşme bulunur. Eski fotoğraflardan anladığımız kadarıyla alt taraftaki mekan da bu yapılara dahildir. Zamanla çamaşırlıkların kullanım alanlarını yitirmesi sebebiyle bu mekan da boşalmış ve mahallelinin koruması sayesinde olmalı ki zira kapısında kilit var, bugünlere gelebilmiş.
Kitabeli çeşme mekanın içinde olup ahar denilen ilave su haznesi de mevcuttur. Hemen önünde muhtemelen kullanım amacı bir tezgah gibi olan yükselti mevcuttur. Bu iç mekan günümüzde kilitli olduğunda ki bu günümüz şartlarında yadırganacak birşey değil, çeşmenin suyu ilkel fakat halis niyetle dış cephede yer alan çeşmeye aktarılmış. Ekte yer alan görsellerde de paylaştığımız eski fotoğraftan anlaşıldığı üzere dış cephede yer alan iki sonradan ilave çeşmenin her ikisi de daha önceleri akarken herhalde suyun azalmasından olsa gerek günümüzde biri iptal edilerek sadece diğeri akmaktadır. Kendi halinde bırakılmışlığı günümüzde hemen göze çarpsa da iç mekanın kısmen müdahalelerden kilitlenerek korunması, bu kitabeli çeşmenin günümüze kadar gelmesi noktasında faydalı olmuştur. -Halil Ölmez.
İç mekan fotoğraflarını ancak demir parmaklık dışından çekebildiğim için kitabenin çok net bir görselini almak mümkün olamadı. Bu nedenle kitabe metnini çeşmenin eski halinin fotoğrafını da aldığımız Mustafa Kalyon’un Kütahya’da Su Medeniyeti adlı eserinden kıyas ve kontrol ederek veriyoruz;
“Hüdâ ismin oku ol şifa olsun sana her su
Şehid olan Hasan ile Hüseyin aşkına ver su
Ehl-i irfân meşrebince kâs[?] edersen işte bu
Ey efendim şifa olsun nûş edersen işte su
Sâhibü’l-hayrât ve’l-hasenât Nazlıoğlu
El’hac Ahmed Ağa …. şeb [burası kitapta yanlış] dua oku.
Sene 1235”
Eksik bıraktığım kısmı Mustafa Kalyon “fihidur/niyedur” şeklinde okumuş lakin orada hem eksik bir harf bulunmakta hem de devamından anlaşıldığı üzere yanlış değerlendirilmiş.
Kitabeden çeşmenin Nazlıoğlu Ahmed Ağa tarafından 1819/1820 senesinde [H.1235] yaptırıldığı anlaşılmaktadır. Hayratı karşılığında dua bekleyen Ahmed Ağa’nın bugün bizlerden himmet bekleyen çeşmesi Kütahya’nın eski pınarlarının elde kalanlarından sadece birisi. Bir öğrenci kardeşimiz Kütahya’nın kitabeli çeşmelerini bilimsel olarak çalışacak idi. Umarım bu çalışmanın akibetinden haberdar oluruz. Zira son derece eksikliği hissedilen bir çalışma. Umarım faydalı olacaktır. O çalışmaya kadar biz birer birer elden geldiğince bu gibi tanıtımlara ve dikkat çekmelere devam edelim. -Halil Ölmez.
