Macar Evi
Bu ev, Börekçiler Mahallesinde Gediz Caddesi üzerinde bulunur. Halk arasında “Macar Evi” olarak bilinir. Eve bu ismin verilmesinin sebebi ünlü Macar lider Lajos Kossuth’un 1849–1851 yılları arasında bu evde ikamet etmiş olmasıdır. 1849’da ülkesinin bağımsızlığını ilan eden ve ilk cumhurbaşkanı olan Lajos Kossuth, Avusturya’ya karşı verilen savaşı, Rusya’nın Avusturya lehine savaşa dahil olmasıyla kaybetmiş ve pek çok Macar mülteci ile Osmanlı Devleti’ne iltica etmiştir. Kossuth’un iltica talebini kabul eden Osmanlı, Kütahya’ya yerleştirilmiş, bir süre Kütahya Kışlası’nda ağırlanan Kossuth için sonradan bu ev tahsis edilmiştir. Kossuth, evde Macaristan’ın ilk anayasa taslaklarını hazırlamış ve de bir Türkçe gramer kitabı yazmıştır. Ev 1982 yılında bir müze olarak düzenlemiş olup Macar Özgürlük Savaşı’nın yıl dönümlerinde burada anma törenleri gerçekleştirilmektedir. Beş çeşit ‘Kütahya evi’ stili vardır. Macar evi ‘L şeklinde ev’ stiline örnektir.
“Giriş kapısının ardından evin alt kısmında birkaç basamakla inilen kiler ve depoların bulunduğu alan mevcuttur. Yapı ayrıca geniş bir bahçeye sahiptir. Evin geniş dış cephesi bahçeye ve Kütahya Kale’sine bakmaktadır. Birkaç basamakla çıkılan giriş katında ilk olarak selamlık bölümü yer alır ve bu bölümünün ardından konuta geçiş yapılır. İlk katta yer alan diğer odalar sırasıyla yatak odası ve çalışma odasıdır. Selamlık bölümü erkekler için ayrılmıştır. Erkek misafirler bu bölümde ağırlanır. Geleneksel Türk oturma odası şeklinde tasarlanan selamlık bölümünde oturma elemanı olarak sedirler görülmektedir. Gün ışığından faydalanma pencereler aracılığıyla sağlanırken iklimlendirme hususunda ise ısıtma mangal ve ocak ile sağlanmıştır. Pencerelerde ahşap geniş aralıklı kafesler mevcuttur. Odanın sağ duvarında pencerenin karşısında ahşap dolap bulunur. Geometrik desenli ahşap tavan süslemesinde detaylı bir işçilik gözlemlenmektedir. Odada ayaklı, sarkaçlı kurmalı Osmanlı döneminden antika bir saat yer alır.” -Çağrı Yalçın
“Selamlık bölümünün yanında Lajos Kossuth ve Eşi Teresa Kossuth’un yatak odası bulunur. Bu odanın iç mekân tasarımı, geleneksel Türk Evi tasarım anlayışına örnektir. Odada yüklük vazifesi gören dolabın içerisinde, günümüzde ebeveyn banyo olarak tabir edilen ıslak hacimli mekân yer almaktadır. İklimlendirmede ısıtma ocak ile sağlanmıştır. Döneme ait ferforje metal iskeletli karyola, aynalı etejer, iki adet ahşap tasarım iskemle ve sekizgen kahve sehpası da odanın tefriş elemanları arasında yer alır. İşlemeli yatak örtüsü, ocak üzerindeki işlemeli örtü ve geleneksel desenlere sahip halıyla iç mekân tekstilleri de dönemi yansıtmaktadır. Ocakla aynı duvarda yer alan niş içerisindeki dolapta, kömürlü ütü, ibrik gibi döneme ait işlevsel ve dekoratif ögeler görülmektedir. Yatağın ayakucundaki sandık, hem görsel dekoratif bir öge hem de bir depolama elemanı olarak karşımıza çıkmaktadır. Tavan süslemesi selamlıktan daha detaylı ve özenli bir süsleme yöntemi ve geometrik desenlerle tasarlanmıştır. Odada gün ışığı ile aydınlatma sağlayabilecek herhangi bir pencere bulunmamaktadır.” -Çağrı Yalçın
“Yatak odasının ardından Lajos Kossuth’un çalışma odası yer alır. Çalışma odasının tavanı da yatak odasında olduğu gibi detaylı ve özgün bir geometrik ahşap süslemeye sahiptir ancak yatak odasından farklı olarak çalışma odasında organik formlara sahip ahşap tavan göbeği bulunmaktadır. Bir masa ve dört adet ahşap antika sandalye yer alır. İklimlendirme bakımından ısıtma, ocak ile sağlanır. Kapağın iç kısmı metal işlemeli ahşap bir sandık, sarkaçlı bir duvar saati, yağlıboya portre gibi dekoratif ögeler yer alır. Hem dekoratif hem de depolama amaçlı bir başka sandıkta bulunmaktadır. Ahşap çekmeceli çalışma masası pencerenin önünde yer alır.” -Çağrı Yalçın
“İkinci katta hol kısmında, sedirlerle manzaranın bir bütün olarak izlenebileceği bahçeye bakan bir avluyu andıran, dış sofa aracılığıyla geniş bir balkon oluşturulmuştur. Bu özellik Türk evlerinin pek çoğunda görülmemektedir. Ayrıca bu balkonun devamında, dar açıklıklı kafeslerin olduğu ve The Evaluation of Kossuth House in Kutahya Civil Architecture within The Examples in The Terms of Fictional Space Analysis 159 sokağa bakan başka bir ufak yarı açık mekân yer alır. Bu kısma üç basamakla ulaşılır. Üst katta Baş Oda, Aile Odası ve Anı Odası yer alır. Baş Oda salon görünümündedir ve sokağa bakmaktadır. Mekânda, gün ışığı kullanımı ise geniş açıklıklı ahşap kafeslere sahip dikdörtgen pencerelerle sağlanır. Bu pencerelerin üzerinde ise organik formlara sahip ahşap dekoratif pencereler yer almaktadır. Ahşap tavan süslemesi selamlıkta olduğu gibi geometrik formlara sahiptir. Çalışma odasında olduğu gibi ahşap bir göbek vardır ancak geometrik formlar da yer almaktadır. Gün ışığından faydalanma pencereler aracılığıyla sağlanırken iklimlendirme hususunda ısıtma mangal ve ocak ile sağlanır. Ocağın yan tarafında niş içerisinde dolap yer alır. Oturma elemanı olarak duvar boyunca uzanan bir sedir yer almaktadır. Duvarda sarkaçlı antika bir saat, kılıçlar gibi dekoratif dönemsel ögeler mevcuttur.” -Çağrı Yalçın
“Kossuth aile odasında ise ahşap dikmelerle ayrılan ve bir basamak kot farkına sahip olan bölümde, duvar boyunca oturma elemanı olarak sedir bulunmaktadır. Bu kısımda döneme ve Kossuth’un ailesine ait geleneksel Macar kadın ve çocuk kıyafeti sergilenmektedir. Duvarlarda ise yağlıboya tablolar bulunmaktadır. Aile odası bölümü orta soyluların oturma odasıdır. Kossuth’un toplumsal tabakasının çevresinde bulunan tipik eşyalar sergilenmektedir. Odanın geri kalan kısmında yağlıboya tablolar gözlemlenmektedir. Ayaklı ahşap bir büfe ve duvarda yer alan niş içerisinde porselenler sergilenmektedir. Döneme ve Kossuth’a ait bir piyano ve taburesi ise tek basamaklı bir başka kot farkı üzerinde yer almaktadır. Tavanda geometrik süslemeler görülmektedir. İklimlendirme hususunda ısıtma yine ocak ile sağlanmıştır. Gün ışığından faydalanmak için pencere bulunmamaktadır. Anı odasında tavanda geometrik süslemeler mevcuttur. Duvar boyunca yüklük görevi gören bir dolap vardır. İklimlendirme ise ısıtma ocak aracılığıyla sağlanır. 19.yy Macar erkek giysileri, askeri üniformalar, erkek çocuk kıyafetleri mevcuttur. Bu kıyafetler orta soylu erkek kıyafetleridir. Duvarlarda Macar başkentine ait yağlıboya tabloları bulunmaktadır. Ayrıca bir giysi sandığı da sergilenmektedir. Bu katta yer alan diğer odalar yemek odası, yatak odası ve çocuklara ait bir oda ile çalışma odasıdır. Kossuth’un çalışma odası müzede ilgi çeken noktalardandır. L.Kossuth’a ait müzik aletleri, tütün kıyacağı, tabaka gibi objelerin yanı sıra yazmış olduğu Türkçe gramer kitabının da fotokopileri bulunmaktadır. Ayrıca L. Kossuth’a ait XVIII. yüzyıldan kalma bir piyano, Macar porselen yemek takımları ve Budapeşte’nin eski fotoğrafları sergilenmektedir. İç mekânda ferforje yataklar, şifonyerler, aynalar, mangallar, oturma elemanları da tefrişte bulunmaktadır. O döneme ait giyim kuşam kısaca tekstil anlayışı da müzede sergilenirken Türk Evi’nin etnografik yapısına dair parçalar yer almaktadır.” -Çağrı Yalçın
KAYNAKLAR
- Kütahya Evleri, Lami Eser, 1955
- Rengarenk Kütahya, Ahmet Yakupoğlu, 1991
- Kütahya Sivil Mimari Örnekleri Kapsamında Kossuth Evinin Değerlendirilmesi ve Kurgusal Mekan Açısından Analizi, Çağrı Yalçın, 2019
