Waarom ik verliefd ben op het telraam
En niet op een rekenmachine. Als metafoor is het telraam perfect om uit te leggen hoe digitale producten moeten werken.
Ik heb een gekke liefde, die na 12 jaar nog steeds bestaat. Eerlijk gezegd ben ik haar wel eens jaren uit het oog verloren. Nu ik voor mezelf aan het herijken ben wat voor werk ik als ontwerper wil maken laait de liefde weer op. Onze eerste ontmoeting was tijdens het schrijven voor mijn masterthesis aan de HKU. Filosoof Illich stelde haar aan mij voor met mooie woorden: als metafoor voor de oprechte user-centered-design oplossing. Die metafoor is dus het telraam. Ik uit vijf keer mijn liefde voor deze metafoor.
1. Een telraam is geen rekenmachine
Een telraam rekent niet voor je — het is geen rekenmachine — maar het helpt je beter je rekentaak uit te voeren, zodat je zelf beter leert rekenen.
Dat vind ik een belangrijk verschil. Op een zelfde manier gaan digitale producten niet alleen over automatiseren. Producten die ik wil maken ondersteunen mensen in iets wat ze misschien al kunnen of iets waar ze nog beter in willen worden.
De gebruiker is namelijk geen robot die moet leren hoe een digitaal product te gebruiken. Een goed product staat juist in dienst van de gebruiker.
2. Een telraam heeft maar één functie
Een telraam is simpel. De eerste rij bollen staat voor de eenheden, de tweede rij voor de tientallen ect. Door met de bollen te schuiven leert een kind optellen en aftrekken. “Maar je kunt er niet mee vermenigvuldigen en delen?” sputteren andere mensen dan. Klopt, maar dat leert een kind ook niet in groep 4.
Bij het ontwikkelen van een digitaal product worden er vaak extra functionaliteiten bij bedacht “omdat het ook héél belangrijk is”. Dat “heel belangrijk” is vaak relatief. Het is vaak niet waar de doelgroep van de klant op dàt moment behoefte aan heeft. Voor mij is dit de formule voor simpel: achterhalen waar de gebruiker op een bepaald moment behoefte aan heeft en trouw durven blijven aan die uitkomst.
3. Een telraam geeft visueel inzicht. En inzicht = grip.
Door van cijfers fysieke bollen te maken is het cijfer 3 geen abstract begrip meer, maar zijn het daadwerkelijk drie dingen. Dezelfde informatie op een andere manier tonen helpt om nieuwe inzichten te krijgen.
Door dit inzicht krijgt een kind grip op de verschillende eenheden. Het ‘één onthouden’ kan hij zichtbaar maken door één bol van de tientallen te verschuiven. Het is zichtbaar, hij kan het niet meer vergeten en hij doet het zelf. Door het inzicht krijgt hij grip die hem de energie geeft om zijn sommen te maken.
“Inzicht = grip” is een one-liner die ik vaak gebruik. Misschien te vaak. Maar hij klopt zo goed bij interface design: navigatie voor de site, voortgang van je proces, dashboard met ingewikkelde data. Allemaal aspecten die door inzicht te bieden grip geven aan de gebruiker.
4. Een telraam is mooi
Esthetisch is het een mooi tijdloos object. Blank gelakt hout met daartussen rijen van primair gekleurde bollen. Het mooie is ook dat het er intuïtief uitziet. Als je het ziet, wil je gelijk de ballen gaan verschuiven.
Daarnaast is het ook mooi dat het alleen uit geometrische vormen bestaat. Hierdoor blijft er fantasie nodig van de gebruiker. Kinderen kunnen zelf bedenken wat die ballen zijn: schapen, taarten of basketballen.
5. Een telraam is geen rekenmachine
Dit punt had ik al opgeschreven. Met het oog op de toekomst vind ik dit het meest waardevolste punt, dus herhaal ik het gewoon nog een keer.
De gebruiker is niet een robot die moet leren hoe ze een digitaal product moeten leren gebruiken. Het product moet juist in dienst staan van de gebruiker.
Dat vind ik als ontwerper een fijn uitgangspunt. En in een landschap waar er wordt gekeken hoe algoritmes zo verslavend mogelijk kunnen zijn, is het een frisse gedachte dat er ook tools bestaan die als doel hebben zichzelf overbodig te maken.
Bedankt telraam-metafoor, dat je — na meer dan 10 jaar — nog steeds de perfecte metafoor bent voor de producten die ik zou willen maken.
Chapau! Je bent helemaal tot het einde gekomen. Klein applausje van mij voor jou. Schrijven is een nieuwe skill die ik aan het aanscherpen ben. Voeding daarvoor is feedback. Laat een (prive) reactie achter of geef wat applause-klappen hieronder. 👏👏👏
