De instant betekenis van Instagram

Het leven als computerspel

Dit artikel verscheen eerder op 10 April 2012

Facebook betaalde een miljard dollar voor Instagram, een klein programma dat telefoon-foto’s voorziet van een mooie filter. Het helpt ons om ons leven te ervaren als een eenvoudig computerspel.

Instagram-foto’s zijn werkelijk prachtig. Een terloops met een smartphone genomen plaatje krijgt een dramatisch blauwe lucht, of een beeld van gisteren lijkt op een vergeelde foto uit een doos van zolder. Verrassend makkelijk is de alledaagse wereld op te poetsen en wordt de werkelijkheid voorzien van betekenis: de wolken krijgen drijging, het moment met vrienden gisteren wordt aangevuld met nostalgie. Je plaatst het direct op Facebook en zo krijg je direct voldoening van je creatie. En je vrienden beamen meteen: vind ik leuk.

De rijkdom van de wereld is al enige tijd geleden gratis geworden. Informatie, vermaak en schoonheid zijn overal en zonder moeite beschikbaar. Met een internetverbinding of schotelattenne kun je in korte tijd oneindig veel ervaren.

Ook talent kost steeds minder moeite. Erkenning komt meteen zodra je je vrienden laat zien wat je hebt gedaan of gemaakt. Er is zoveel moois, iedereen maakt het, iedereen bekijkt het. En omdat er teveel is, leer je om het niet erg te vinden dat je zoveel mist. Je wordt steeds bedrevener om slechts oppervlakkig te screenen en direct te oordelen of iets leuk genoeg is voor de like-knop.

Als je lid wordt van de bibliotheek, kun je in paniek raken van alle boeken die je voor bijna niets zou mogen lezen. Maar in de praktijk is iedereen in de bieb heel gemoedelijk en laat zich niet opfokken door de grote hoeveelheid woorden die ongelezen blijven. We hebben geleerd dat het geen zin heeft je zorgen te maken over alle tv kanalen die je niet ziet als je een abonnement met 50 zenders hebt. En op Facebook missen we continu wat anderen ons willen vertellen en laten zien. We zouden gek worden als we ons daar iets van aantrokken.

Sinds Tetris is er weinig veranderd in ons gedrag achter het computerscherm. We oefenen ons voortdurend om razendsnel waar te nemen, te oordelen, te reageren. Als het niet in een twitterbericht past, duurt het te lang. Tetris straft twijfel, reflectie of dubbelzinnigheid direct.

Helaas is de werkelijkheid niet zo recht en hoekig als de Tetris-bouwsteentjes zijn. Een snel en oppervlakkig oordeel is gewoon minder waar dan een ervaring die vanuit aandacht en een zekere verbintenis met een onderwerp ontstaat.

De hedendaagse mens traint zichzelf uren per dag om zo snel mogelijk, intuïtief en oppervlakkig een oordeel te vellen over datgene wat op hem afkomt, en leert om daarop zo direct en helder mogelijk te reageren. We zijn virtuoos, scherp en slim hierin, maar ook enorm makkelijk te manipuleren. Het is eenvoudig om een massa mensen kortstondig in een bepaalde richting te twitteren. Zinloze berichten worden duizenden keren gelezen voordat het nieuws weer is verdampt.

Steve Jobs bracht intuïtie terug in de kern van het design. Intuïtie is ook ons voertuig dat ons onaangedaan door de zee van beelden, informatie en indrukken voert. Kennis van zaken is niet belangrijk voor een helder oordeel. De waarheid is ondergeschikt aan het beeld dat heerst.

Als je in de hogere levels van Tetris komt, gaat het spel steeds sneller. Voor denken is dan geen tijd meer. Winnen kan niet, je zult uiteindelijk vollopen. Dan is het spel gestopt en ben je terug in de trage wereld waarin niets rechthoekig meer is. Wellicht is het tijd om door het park te lopen? Of naar een theater te gaan. Een gesprek te voeren in een restaurant. En op Facebook daarvan een plaatje te posten, bewerkt met zo’n jaren 60 filter, zodat je vrienden het gevoel kunnen krijgen dat je iets heel traags gedaan hebt.