اصفهان یکی از شهرهای تاریخی ایران است که در قلب خود هزاران اثر باستانی از اداوار مختلف را نگه داری می کند. در یک بازه زمانی، اصفهان پایتخت برخی حکومت ها بود و همین امر موجب شد، مورد توجه قرار بگیرد و باغ ها، کاخ ها، آثار دیدنی و … در آن ساخته شود. نکته جالب اینکه در این شهر، گورستان هایی وجود دارد که جنبه تاریخی و جاذبه گردشگری دارند مثل تخت فولاد که یکی از کهن ترین آرامستان های اصفهان بشمار می رود.
این قبرستان از حیث تاریخی اهمیت ویژه ای داشته و مدفن بسیاری از علما، عارفان، شاعران و بزرگان ایران زمین است و همین امر موجب شده که خود قبرستان و تکیه ها و مقبره هایی که در آن وجود دارند، در فهرست آثار ملی به ثبت برسند. قدمت برخی از مقبره های موجود در آن بالای 100 سال بوده و یکی از بزرگانی که در آن به خاک سپرده شده، بابارکن الدین عارفی صاحب نام از دوره صفویان است.
مسعود بن عبد الله بیضاوی ملقب به بابا رکن الدین شیرازی از شیوخ و عارفان بزرگ سده هشتم هجری قمری بود که در دوران فرامانروایی ابوسعید از شاهان مغول، در شهر اصفهان زندگی می کرد. وی در سال ۷۶۹ هجری قمری دیده از جهان فرو بست و در ساحل جنوبی زاینده رود به خاک سپرده شد.
علم و زهد این عارف عالی قدر موجب شده بود که در زمان حیاتش با عزت و احترام زندگی کند. این شکوه و عظمت بعد از مرگ او نیز پا برجا بود، به گونه ای که تعداد زیادی از بزرگان همچون علما، عارفان، شاعران و خطاطان که در این شهر و یا در دیگر شهرهای کشور از دنیا می رفتند، در کنار او دفن شوند. از آن به بعد این آرامستان رفته رفته گسترش یافت و به محلی برای دفن بزرگان تبدیل شد و همچنین عنوان گورستان بابا رکن الدین را به خود اختصاص داد.
عده ای معتقدند که نخستین سنگ قبر موجود در این آرامستان به بابا رکن الدین تعلق دارد. بقعه این مرد بزرگ نه تنها مقبره یک عارف قرن هشتم است بلکه، هنرمندی استادان خوشنويسی، کاشی کاری و معماری عصر صفوی را نیز نشان می دهد. برای تعداد زیادی از مردم آن زمان، این آرامگاه یک مکان مقدس تلقی می شد و حتی عارفانی بودند که در این بقعه به عبادت می پرداختند و به درجات بالای عرفان رسیدند.
این مقبره در تخت فولاد، قسمت جنوبی زاینده رود و در کنار جاده قدیم شیراز واقع شده است. تا سال های پایانی عصر صفویه این آرامستان را با نام بابا رکن الدین می شناختند و جالب اینکه پل خواجو نیز به همین نام شهرت داشت. چنانچه تصمیم دارید از آرامگاه بابا رکن الدین در اصفهان بازدید نمایید، توصیه می کنیم با مجله مستر بلیط همراه باشید تا اطلاعات کامل تری در خصوص آن بدست آورید.
تاريخچه مقبره بابا رکن الدین
با تکیه بر کتب تاریخی و همچنین روایات، بعد از اینکه بین شیخ بهایی و بابا رکن الدین پس از مرگ او در این آرامگاه مکاشفه ای صورت گرفت، این بقعه بیش از قبل مورد توجه عارفان و بزرگان واقع شد و همین توجهات شرایطی فراهم کرد تا شاه عباس اول فرمان ساخت بنای این مقبره را صادر کند. خرید بلیط هواپیما استانبول را می توان به صورت آنلاین انجام داد.
برخی بر این باورند که معماری این تکیه بر عهده شيخ بهايی بوده اما استاد جلال الدين همايی طی تحقیقات موثقی که بر روی این سازه و مهندسی آن به عمل آورد، دریافت که احداث این ساختمان پنج ضلعی به قرن هشتم و نهم قمری بر می گردد ولی گویا در دوره حکومت شاه عباس اول تعمیر و تکمیل شده است.
ایشان می گویند که بخش جلو خان قسمت شمالی که شکلی چهار ضلعی همراه با یک سالن در قسمت میانی و دو اتاق قرینه در اطراف آن دارد، بعدها در زمان شاه عباس به این مقبره اضافه شده است.
تاریخ ساخت این بنا و گنبد آن مصادف بود با سال های پایانی پادشاهی شاه عباس اول و یک سال پس از مرگ او یعنی در سال 1039 هجری قمری، کار احداث آن به اتمام رسید. این بنا در نیمه اول مرداد ماه سال 1312 با شماره 201 در فهرست آثار ملی کشور ثبت شد.
نقشه و معرفی بخش های مختلف
شکل ظاهری مقبره بابا رکن الدین تا حدودی شبیه گنبد بابا قاسم و همینطور یک کلاه درویشی است. به منظور زیبا سازی نمای بیرونی از هنر کاشی کاری استفاده شده که در سردر بنا نیز دیده می شود. این مقبره به صورت یک پنج ضلعی متساوی الاضلاع طراحی شده که اطراف آن را 5 ایوان شبیه به هم در پایین گنبد محاصره کرده است.
پیش خوان در یکی از این اضلاع قرار دارد. برای این پنج ضلعی، گردنی ساخته اند که آن نیز چندیدن زاویه دارد. سقف را بر این گردن استوار کرده اند که قبه درونی را پوشش می دهد. سقف سازه به صورت مخروطی بوده و در آن کاشی های چشمگیری بکار برده اند که طرح روی آنها رنگی آبی، سفید و مشکی با پس زمینه آبی فیروزه ای دارد و زیبایی بنا را چندین برابر کرده است.
سنگ قبر مرمر این عارف بزرگ ایرانی در اندازه ۷۶*۱۲۰*۱۲۰ سانتیمتر بوده که روی خود آن چیزی نوشته نشده و کاملا بی آلایش است؛ اما قطعه سنگ دیگری به صورت بر افراشته بالای آرامگاه قرار داده اند که 2.10 متر طول داشته و ۹۰ سانتیمتر عرض آن است. روی این سنگ بزرگ هفت سطر نوشته دیده می شود که از خط ثلث در آن استفاده شده و خط سطر اول آن نیز به آیه 62 سوره یونس مزین است.
این سنگ نوشته در نوع خود از لحاظ حجاری و زیبایی خط، یک نمونه برجسته در این شهر بحساب می آید. روی سردر بنا نیز از همین نوع خط بر روی کاشی های لاجوردی با خط استاد محمد صالح اصفهانی در مورخ ۱۳۰۹ بکار گرفته شده است. در قسمت پایینی همین سنگ نوشته یک لوح وجود دارد که روی آن تاریخ سال 1200 هجری قمری و اسم میرزا محمد نصیر بایزیدی بسطامی دیده می شود که نشان می دهد این فرد در آن سال بنا را مورد مرمت قرار داده است.
تعدادی اتاق در کنار آرامگاه هستند که نام یکی از آنها چله خانه بود و در گذشته درویشان در آن به چله نشینی مشغول می شدند. این تکیه از نظر سنخیت کامل مهندسی، ریزه کاری های سازه و گنبد رک با دیگر بقعه های تخت فولاد تفاوت دارد و همچنین مورد اهمیت بیشتری هم واقع شده است.
یکی از ویژگی های مهم این مقبره، استفاده از عدد 5 در نقشه ساختمان و همینطور عدد 12 در گنبد است و گویا محبت و ارادت ایشان به پنج تن و دوازده امام را می رساند. پلان بیرونی این سازه به شکل پنج ضلعی و در اندازه ۱۱/۷۰ متر بوده و در قسمت شمال شرقی آن یک سردر مرتفع همراه با چند غرفه دو طبقه الحاق کردند و جالب اینکه محور اصلی این آرامگاه با قبله مطابقت دارد.
به این دلیل که این تکیه در یک محیط باز واقع شده و از هر طرف می توان آن را دید، معماران ترجیح داده اند که در دیوارهای مرتفع آن طاق نما ایجاد کنند و در لچک آنها از هنر کاشی کاری بهره ببرند تا زیباتر شود. با خرید بلیط هواپیما اصفهان مسیر سفر را تا حد ممکن کوتاه تر کنید.
شرايط بازديد
برای رفتن به اصفهان و بازدید از مقبره بابا رکن الدین نیازمند رعایت شرایط ویژه ای نیستید و بازدید از آن از ساعت 9 صبح هر روز تا 17 عصر هر فصلی امکان پذیر است. چنانچه خواستید پیش از سفر بلیط مقصد خود را رزرو و خریداری نمایید بهتر از مراجع مورد اعتماد این کار را انجام دهید. یکی از سایت های ارائه دهنده بلیط، مستر بلیط است که در هر زمان از شبانه روز آماده ارائه سرویس به شما عزیزان است.
راه های دسترسی به مقبره بابا رکن الدین
از آنجا که شهر گردشگر پذیر اصفهان همه روزه میزبان خیل عظیمی از مسافران است، برای جابجایی آنها نیز بهترین امکانات در دسترس است. جهت رفتن به گورستان تخت فولاد و بازدید از مزار بابا رکن الدین در اصفهان می توانید از مترو، اتوبوس یا تاکسی بهره بگیرید. در سفر به فهان را خریداری کنید.
آدرس: اصفهان، خیابان مصلی، چهارراه دهش.
درباره بابا رکن الدین
بابا رکن الدین اصالتا از اهالی بیضای شیراز بود و همین امر موجب شده بود که عده ای او را با نام بیضاوی نیز بشناسند. همچنین جابری انصاری به ایشان لقب انصاری داده بود و معتقد بود که او از طایفه جابری انصاری است و تعدادی از مولفان کنونی به پیروی از او این منسب را تکرار کردند در صورتی که در مستندات کهن نامی از این نسب نیست و گویا پایه و اساسی ندارد. این مرد بزرگ عرفان نزد کمال الدین عبد الرزاق کاشانی، داود قیصری و نعمان خوارزمی شاگردی کرده بود.
یکی از نامدارترین تالیفات او نصوص الخصوص فی ترجمة الفصوص نام دارد که تشریحی فارسی بر فصوص الحکم ابن عربی بود و استادش نعمان خوارزمی او را به نوشتن این کتاب سوق داده بود. از دیگر آثار او می توانیم به معلوم الخصوص من مفهوم الفصوص، رساله قلندریه و کشف الضر فی نظم الدر اشاره کنیم.
مکاشفه شيخ بهایی بر سر مزار بابارکن الدين
شيخ بهايی یکی از افرادی بود که به بابا رکن الدین ارادت خاصی داشت و بعد از مرگ وی چندین بار بر سر مزارش حاضر شد و حتی از باطن این عارف مدد می جست. در ماه های پایانی عمر شیخ که همراه تعداد دیگری از بزرگان و زاهدان به زیارت این مقبره رفته بودند، ماجرای عجیبی شکل گرفت و در پی آن بین بابا رکن الدین و شیخ مکاشفه ای صورت گرفت.
محمد تقی مجلسی، پدر علامه مجلسی یکی از ناظران این رخداد بود که در آن روز شیخ را تا آرامگاه همراهی کرد. ایشان در مشيخه شرح عربی (من لا يحضره الفقيه) اینگونه ماجرا را تشریح می کنند: زمانی که شيخ بهايی بر قبر رکن الدین فاتحه و زیارت خواند، صدایی از آن شنید.
بعد از اینکه مکاشفه بین این دو تن خاتمه یافت، شیخ از جای خود بلند شد و عبایش را بر سرش کشید و بدون اینکه کلامی با دیگران صحبت کند به منزل بازگشت و از آن پس در خلوت خود به توبه و عبادت پرداخت. شیخ محمدتقی مجلسی آن گفتگو را از طرف شیخ بهایی به این صورت توضیح داد: صدایی از قبر به گوشم رسید که «ای شيخ به فکر خود باش» و این معنی را می رساند که مرگ شیخ نزدیک است. او نیز از آن زمان به بعد معاشرت را ترک کرد و 6 ماه بعد نیز از دنیا رفت.