Trong các cuộc phỏng vấn việc làm gần đây, tôi được hỏi hết lần này đến lần khác về cuốn sách yêu thích của mình. Tôi đã phải khá vất vả tìm câu trả lời vì đó không phải là điều tôi thường nghĩ đến – và tôi thường đưa ra cuốn sách “Tội ác và Trừng phạt” (Crime and Punishment) của Fyodor Dostoevsky bởi những bài học về đạo đức và tội lỗi mà cuốn sách mang lại.
Nhưng sau khi nghĩ kỹ hơn, tôi đã có một câu trả lời tốt hơn cho cuốn sách tuyệt vời nhất trong lịch sử nhân loại, dù đó không hẳn là cuốn sách yêu thích của tôi.
Mặc dù Kinh thánh là cuốn sách bán chạy nhất trong lịch sử, nhưng đây là một cuốn sách đặc biệt nằm trong Kinh Thánh, nó dạy chúng ta về những chân lý phổ quát, rõ ràng là cuốn sách hay nhất trong lịch sử loài người dành cho tất cả mọi người – cả những người theo tôn giáo hoặc không, tư sản và công nhân, có việc và thất nghiệp, đàn ông và phụ nữ, Ki tô giáo, Do Thái, Hồi giáo, Ấn giáo, Phật giáo và tất cả những người khác:
Sách Gióp (The Book of Job)
Cho những bạn chưa biết về Sách Job (hay Sách Gióp), Job là một người đàn ông vẹn toàn và ngay thẳng, kính sợ Thiên Chúa và tránh xa mọi điều ác. Ông là ngọn hải đăng của Thiên Chúa về sự công chính và là viên ngọc quý, sẵn sàng hy sinh theo ý muốn của Chúa. Job rất giàu có nhờ nhận được nhiều phước lộc của Chúa.
Và một ngày Satan đã cám dỗ Thiên Chúa để thử thách Job. Thiên Chúa gọi Job là “Một con người vẹn toàn và ngay thẳng, kính sợ Thiên Chúa và lánh xa điều ác!”. Satan nói với Ngài rằng chẳng có lý do gì Job sợ Chúa. Satan cho rằng Job yêu chúa chỉ vì Chúa đã ban cho Job sự thịnh vượng, giàu sang và may mắn, rồi Satan đã thách thức Chúa trong Job 1:11 rằng:
“Nhưng nếu Ngài thử giơ tay ra tiêu diệt những gì mà ông ta có, ông ta sẽ nguyền rủa CHÚA ra mặt!”
Chúa đã đồng ý với Satan và bắt đầu thử thách Job, lấy đi tất cả tài sản của Job và giết chết tất cả các con cái, tôi tớ của ông ta, giáng bệnh tật tai họa cho Job – tất cả đều chỉ vì sự chế nhạo từ Satan.
Trong khi vợ Job thúc giục ông hãy nguyền rủa Thiên Chúa, nhưng ông ta vẫn từ chối và kiên định với lòng trung thành của mình. Dù vậy tâm trạng của Job đã thay đổi rất nhiều. Ông ta bắt đầu nguyền rủa sự ra đời của mình.
Job có ba người bạn đến thăm ông, nhưng những người đó nhanh chóng thể hiện họ chỉ là bạn bè thời vụ. Họ tích cực đổ cho Job xứng đáng với sự đau khổ đó, và rằng ông ta chắc chắn đã làm điều sai trái gì đó tồi tệ lắm thì những điều khủng khiếp mới xảy ra với ông ta như vậy.
Job vẫn tiếp tục cầu nguyện Thiên Chúa, nhưng cuộc sống của ông vẫn không tốt hơn. Một trong những người bạn của Job nói với ông ta rằng ông ta còn đáng phải chịu đựng nhiều đau khổ hơn thế nữa, rằng Thiên Chúa trừng phạt ít hơn là tội lỗi của ông xứng đáng nhận. Job vẫn tiếp tục cầu nguyện và vẫn trung thành ngay cả khi cuộc sống của ông trở nên tồi tệ và bạn bè nói ông ta xứng đáng nhận một cuộc sống khủng khiếp như vậy.
Bạn bè đổ lỗi cho dù ông ta trung thành với Chúa ngay từ đầu, rằng Chúa trừng phạt những kẻ độc ác như Job, và ông ta đáng phải chịu đau khổ. Ngay cả trong thời gian này, Job vẫn trung thành. Họ tiếp tục đổ tội cho Job độc ác và ông xứng đáng với sự đau khổ đó.
Và rồi Job bắt đầu có sự nghi ngờ, ông đã hỏi Chúa ở đâu, nhưng vẫn duy trì lời cầu nguyện và liêm chính của mình đối với Chúa. Ông ta phải tự bảo vệ mình trước những người bạn, rằng Chúa vẫn rất tuyệt vời, mặc dù cuộc sống của Job vô cùng đau khổ.
Một người đàn ông tên Elihu lên án Job và bạn bè vì mất niềm tin và trở thành tín đồ thời vụ, và Chúa đến hỏi Job một trong những câu hỏi quan trọng nhất trong Kinh thánh (Job 38: 4).
“Khi ta đặt nền trái đất thì ngươi ở đâu?”
Cuối cùng, Job sám hối và kính sợ trước quyền năng của Thiên Chúa. Những người bạn của Job bị khiển trách bởi cơn giận của Chúa, còn Job thì được phục hồi những phước lành của ông.
Job là cuốn sách đầu tiên trong Kinh thánh mà tôi đọc khi tôi trở thành một Cơ đốc nhân chính thức. Nó làm tôi rất, rất bối rối – ý nghĩa của tất cả những điều này là gì? Tại sao Thiên Chúa làm cho một người tốt như Job phải chịu đựng nhiều như vậy? Bài học gì trong tất cả những điều này?
Đã ba năm kể từ khi tôi công bố đức tin của mình, và sự hiểu biết của tôi về Job đã bị bỏ trống trong những năm qua. Nhưng tôi nghĩ rằng Job là cuốn sách hay nhất trong lịch sử loài người bởi vì nó khiến chúng ta nhận ra rằng chuyện tồi tệ đơn giản là xảy ra.
Đúng vậy – không quan trọng cho dù bạn đã trả tất cả các khoản thuế của mình, giúp đỡ cho những người vô gia cư và đối xử tôn trọng với mọi người xung quanh. Những điều tồi tệ vẫn sẽ xảy ra với bạn. Bạn sẽ phải chịu. Và thực tế của cuộc sống là không thể tránh khỏi bất kể bạn làm gì.
Job dạy chúng ta rằng khái niệm nghiệp không tồn tại. Những điều tốt không xảy ra với bạn bởi vì bạn là một người tốt và bạn làm những việc tốt. Bạn nên đạt được xác nhận từ việc thực hiện những hành động tốt, chứ không phải từ giao kèo tự nhiên của Thiên Chúa hoặc vũ trụ trả lại cho bạn.
Tôi ước rằng tất cả mọi người đã không phải đau khổ, nhưng chúng ta thường đau khổ theo những cách không có ý nghĩa gì. Và đó là lý do tại sao Job nói với tất cả chúng ta theo những cách tốt hơn nhiều so với bất kỳ cuốn sách Kinh thánh nào khác.
Tại sao những người tốt phải chịu đựng, chúng ta đâu có yêu cầu? Tại sao, nếu chúng ta là những người tốt mà không làm tổn thương ai, chúng ta vẫn đau khổ?
Tôi biết rằng một số sinh viên của tôi hỏi những câu hỏi này như cốt lõi của nỗi đau và sự vỡ mộng của họ với thế giới. Và tôi không có câu trả lời hay giải thích nào về việc tại sao họ đã không còn cha mẹ từ khi còn rất trẻ, hoặc tại sao họ lại bị bỏ rơi ở viện mồ côi. Có một số tình huống thực sự bạn không thể làm được gì, không có lời giải thích đúng cho lý do tại sao điều đó đó lại xảy ra, và chỉ là một cảm giác bất lực không thể vượt qua.
Job dạy chúng ta một bài học cuộc sống rằng không có bài học nào cho cuộc sống cả. Một lần nữa, những điều tồi tệ đơn giản là xảy ra, kể cả với những người tuyệt vời nhất, giỏi nhất trong chúng ta, hay những người xấu xa nhất. Đôi khi, những người đồi bại nhất về mặt đạo đức trên thế giới giành chiến thắng và có khối tài sản khổng lồ, những kẻ giết người, ăn cắp và kiếm lợi từ sự đau khổ của người khác. Đồng thời, những người khác giúp đỡ người nghèo, đối xử tôn trọng với mọi người và sẵn sàng dành thời gian để an ủi bạn bè của họ thường có thể bị ảnh hưởng bởi sức khỏe yếu và cực kỳ đau khổ.
Những điều chết tiệt đơn giản là diễn ra. Không có trật tự tự nhiên nào cho nó. Bạn có thể tin rằng Chúa sắp đặt trước cho tất cả những điều đó xảy ra, nhưng thật khó có thể thừa nhận nó có ý nghĩa như thế nào.
Trong Job, không có câu trả lời cho lý do tại sao Job phải chịu đựng. Câu trả lời tốt nhất mà chúng ta có thể đưa ra cho người đọc chỉ đơn giản là Chúa có một trò chơi không kiên định với Satan, và Ngài muốn chứng minh Satan sai, tất cả đều phải trả giá bằng việc hủy hoại cuộc sống của một người đàn ông.
Bạn bè của Job đã giải thích rằng Job phải làm điều gì đó cực kỳ sai lầm và nếu ông ta có hoàn cảnh tồi tệ như vậy là xứng đáng. Và tất cả chúng ta đều biết những người như thế trong cuộc sống thực, hoặc là những người này trong cuộc sống thực nghĩ rằng nếu ai đó làm không tốt, họ phải xứng đáng với điều đó.
Vâng không ai xứng đáng để đau khổ. Không ai đáng bị ung thư. Không ai xứng đáng chứng kiến nạn diệt chủng đối với người dân của họ, và không ai xứng đáng bị đối xử với sự lạm dụng.
Tại sao những điều này xảy ra? Không ai biết. Không ai có câu trả lời.
Nhưng câu trả lời chắc chắn không phải là ai đó xứng đáng với điều đó – như những người bạn của Job. Điều tốt nhất mà những người bạn của Job đã làm là an ủi anh ta và lắng nghe, trước khi họ lên lưng ngựa và nghĩ rằng họ đúng đắn hơn Job rất nhiều, vì con cái họ vẫn sống và họ vẫn còn của cải.
Thế giới được tổ chức rất ngẫu nhiên. Những người đủ may mắn để giàu có, hạnh phúc, nhưng không phải vì là họ đặc biệt. Bạn có thể ghen tị hoặc cảm thấy rằng thế giới không công bằng – bởi vì nó là như vậy. Những mảnh ghép rơi vào một cách mà không ai có thể kiểm soát hay ngăn cản, và Job là cuốn sách dạy chúng ta rằng trật tự tự nhiên trên thế giới là sự xáo trộn, một thế giới mà điều tồi tệ không có ý nghĩa.
Chúng ta có thể làm gì với sách Job? Làm thế nào chúng ta có thể tiến hành? Tại sao nó thực sự là cuốn sách hay nhất trong lịch sử loài người khi nó quá buồn?
Job giúp chúng ta chấp nhận thế giới như là nó như vậy. Chúng ta không nhất thiết phải hài lòng về điều đó, nhưng Job là một bản cáo trạng của tất cả những lời giải thích của chúng ta về lý do tại sao thế giới là như vậy, và một xác nhận rằng không ai biết bất cứ điều gì. Chúng ta không biết gì cả. Chúng ta không có câu trả lời nào.
Vậy ta phải làm sao?
Có lẽ Job cho chúng ta biết rằng những gì chúng ta làm chỉ là sống thay vì tìm kiếm tất cả các câu trả lời. Chúng ta có thể bị một thiên thạch rơi xuống đầu, và đó là thứ mà chúng ta sẽ không bao giờ có thể kiểm soát được. Tương tự như vậy, chúng ta có thể vô tình trúng xổ số, và đó không phải vì chúng ta thông minh và hiểu biết – mà là vì chúng ta đã ở đúng nơi và đúng thời điểm và gặp may mắn.
Thế giới này là một thế giới ngẫu nhiên, nơi không ai có thể kiểm soát, không ai có thể dự đoán được tương lai và không ai có bất kỳ câu trả lời nào cho lý do tại sao mọi thứ lại diễn ra như vậy.
Điều đó không có nghĩa là chúng ta không nên cố gắng, đấu tranh và làm việc, những việc xấu không dung thứ cho bất kỳ tù nhân nào.
Việc cuối cùng Chúa phục hồi sự giàu có của Job thật khó hiểu. Tôi đã nghe mọi người nói rằng Job. là đặc biệt bởi vì ông ấy không bao giờ dao động – nhưng ông ấy đã. Ông ta bắt đầu hối hận về sự ra đời và tồn tại của mình và ông ta không phải lúc nào cũng khóc một cách tử tế với Chúa. Thiên Chúa đã thử thách ông ta hơn bất kỳ ai khác, và Job đã phản ứng như người tốt nhất có thể của loài người.
Điều mà Job biết đến sau cùng là Thiên Chúa là không thể hiểu được, nói theo cách thông thường, ông không biết gì và ông không có câu trả lời nào cho bất cứ điều gì. Thiên Chúa, khi Ngài nói, “Ngươi đã ở đâu khi ta đặt nền tảng của trái đất?” thực sự có nghĩa là “Im miệng đi, ngươi không biết gì cả.”
Thiên Chúa của Job đã đúng – chúng ta không biết bất cứ điều gì ngoài thực tế là trong cuộc sống, chúng ta sẽ chết, chúng ta sẽ đóng thuế, và, như một phần thêm vào, chúng ta sẽ phải đau khổ. Và chúng ta không bao giờ biết tại sao. Chúng ta chỉ biết rằng đó là cách mà cuộc sống diễn ra, chúng ta không thể làm gì để thay đổi điều đó.
Và cũng trong sách Job, Thiên Chúa hành động giống như một đứa trẻ con. Ngài muốn chứng minh rằng Satan sai, vì vậy đã gây ra một nỗi đau khổ vô cùng lớn cho người tôi tớ trung thành nhất của Ngài. Người lãnh đạo như thế nào mà lại đi hành động như vậy không? Chỉ có một vị Chúa hành xử rất giống với một con người.
Bạn bè của Job là tiếng nói của lý trí – nhưng họ vẫn bị lên án. Thiên Chúa không bao giờ đưa ra một lý do cho sự đau khổ của Job. Và chúng ta, như vậy, cũng sẽ không bao giờ tìm thấy một lý do cho sự đau khổ của chúng ta.
Nhưng điều đó không có nghĩa là chúng ta không thể tìm thấy chính mình trong trải nghiệm của chính chúng ta khi sống qua sự vô lý của cuộc sống. Như Kierkegaard, một trong những triết gia yêu thích của tôi từng nói,
“Cuộc sống không phải là một vấn đề cần giải quyết, mà là một thực tế để trải nghiệm.”
“Life is not a problem to be solved, but a reality to experienced.”
Vì vậy, trải nghiệm cuộc sống và sống cố gắng có ý nghĩa, nhưng bình tâm với thực tế là mọi thứ không có ý nghĩa. Không có thứ tự – chỉ có thứ tự chúng ta gán vào, và thậm chí sau đó, chúng ta phải lùi lại. Và chúng ta không được lên án những người đang đau khổ, đừng giống như những người bạn của Job, bởi vì câu trả lời của chúng ta không phải là câu trả lời chính xác tuyệt đối.
Chúa chỉ muốn thể hiện với quỷ dữ – lời giải thích cho cuộc sống đau khổ có thể tầm thường như thế. Và đó là lý do tại sao Job vì tất cả những điều vô nghĩa và thất bại ném chúng ta vào, là cuốn sách hay nhất trong lịch sử loài người.
Nguồn: Ryan Fan
Dịch: Mr.Meo (HomieLab)
