Συμβουλές εκ Βαρκελώνης προς τους σχεδιάζοντες το αποκεντρωμένο (Blockchain) και έξυπνο (AI) κράτος
Χριστίνα Πατσιούρα| Senior Analyst, Emerging Technologies | GSMA Intelligence | GSMA
To Blockchain και η Τεχνητή Νοημοσύνη (AI), δύο μεγάλες οικογένειες νέων τεχνολογιών, είναι κομμάτια του λεγόμενου ψηφιακού μετασχηματισμού τον οποίο πέρα από τις εταιρίες, τον έχουν ανάγκη και τα κράτη, προκειμένου να προσφέρουν δημόσιες υπηρεσίες πιο αποτελεσματικά (γρήγορα, εύκολα, με βέλτιστη κατανομή πόρων) αλλά και να προωθήσουν την καινοτομία και την πρόοδο των κοινωνιών. Για να πραγματοποιηθεί όμως αυτό, είναι απαραίτητο οι κυβερνήσεις και οι ρυθμιστικές αρχές των κρατών να διανύσουν μεγάλη απόσταση από το σημείο που βρίσκονται σήμερα ώστε να εξασφαλίσουν την πρόσβαση στις ψηφιακές υπηρεσίες και φυσικά να τις υλοποιήσουν με το βέλτιστο τεχνικά τρόπο.
Digital Future Society, ένα think tank για να βοηθήσει την Ευρωπαϊκή πολιτική με τις αναδυόμενες τεχνολογίες
Tο Digital Future Society (DFS), ένα think tank με έδρα τη Βαρκελώνη της Ισπανίας, ιδρύθηκε με σκοπό να βοηθήσει τη δημόσια διοίκηση στη χάραξη πολιτικών ώστε να αντιμετωπίσουν τα παραπάνω κρίσιμα ζητήματα αναφορικά με τις αναδυόμενες τεχνολογίες όπως η Τεχνητή Νοημοσύνη και το Blockchain, τα νέα πεδία όπως η «ψηφιακή ηθική», την οικονομία διαμοιρασμού και την κυβερνοασφάλεια στην εποχή των «μεγάλων δεδομένων». Το DFS αναφέρεται στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ ασπάζεται πλήρως την άποψη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ότι «οι επιτυχημένες προσπάθειες καινοτομίας για τη δημόσια πολιτική, όχι μόνο δημιουργούν καλύτερες δημόσιες υπηρεσίες, αλλά αυξάνουν την εμπιστοσύνη των πολιτών στις κυβερνήσεις». Προσωπικά είχα την τιμή να συμμετέχω στην αντίστοιχη ομάδα εργασίας που είχε ως αποστολή να παράξει μία έκθεση με απτές συμβουλές και καλές πρακτικές ως προς την υιοθέτηση της Τεχνητής Νοημοσύνης και του Blockchain στη δημόσια διοίκηση. Παρακάτω ακολουθούν βασικά σημεία και συμπεράσματα της έκθεσης αυτής.
Τι σχέση έχουν η Τεχνητή Νοημοσύνη και το Blockchain με τη δημόσια διοίκηση;
Η Τεχνητή Νοημοσύνη αφορά σε συστήματα και εργαλεία που μιμούνται ανθρώπινες λειτουργίες — όπως η φωνή, η συζήτηση, η αυτόνομη κίνηση, η λήψη αποφάσεων, αισίως ακόμα και την δημιουργικότητα — βασιζόμενα στην ανάλυση πολλών δεδομένων. Με απλά λόγια, θα μπορούσαμε να πούμε ότι η Τεχνητή Νοημοσύνη κάνει τις δημόσιες υπηρεσίες πιο «έξυπνες», τις φέρνει δηλαδή πιο κοντά στον τελικό χρήστη (κράτος ή πολίτης), στο πώς αυτός σκέφτεται και επικοινωνεί, όταν τις χρησιμοποιεί. Το Blockchain αποτελεί ένα νέο τρόπο οργάνωσης δικτύων χρηστών (ανθρώπων, υπολογιστών, συσκευών) που ανταλλάσσουν μεταξύ τους δεδομένα με τρόπο γρήγορο, ασφαλή και κυρίως άμεσο. Το Blockchain στη δημόσιες υπηρεσίες, εξασφαλίζει την ύπαρξη εμπιστοσύνης στις όποιες συναλλαγές (χρημάτων αλλά και πληροφοριών) πραγματοποιούνται, χωρίς την ανάγκη διαμεσολάβησης τρίτων, δηλαδή αποτελεί ένα εργαλείο αποκεντρωμένων και αξιόπιστων συναλλαγών κράτους και πολιτών.
Μερικά παραδείγματα εφαρμογών ΑΙ και Blockchain από τον κόσμο που συμπεριλήφθηκαν στη μελέτη του DFS
- Μία καλή πρακτική συνέργειας εθνικής στρατηγικής και εγχώριου οικοσυστήματος στην Εσθονία
Στην Εσθονία, τεχνολογίες συναφείς με το Blockchain χρησιμοποιούνται προκειμένου οι πολίτες αλλά και οι δημόσιες υπηρεσίες να διαπιστώνουν την ακρίβεια των δεδομένων πολιτών που κρατά το κράτος και να ελέγχουν το αν έχουν υποστεί αλλαγή στο χρόνο. Η ψηφιακή ταυτότητα πολίτη που δημιουργήθηκε από μία Εσθονική εταιρία, τη Guardtime, εδώ και αρκετά χρόνια, είναι η βάση όλων των ψηφιακών υπηρεσιών που απολαμβάνουν οι πολίτες.
- Το Ντουμπάι θέλει να γίνει το πρώτο κράτος χωρίς «χαρτούρα» μέχρι το 2021
Το Ντουμπάι φιλοδοξεί να καταφέρει οι δημόσιες υπηρεσίες του να μην χρησιμοποιούν έντυπα και χαρτιά σε καμία μορφή, αλλά να είναι όλα ψηφιοποιημένα, μέχρι το 2021. Με τη χρήση πλατφόρμας Blockchain που δημιούργησε με την ΙΒΜ, κυβέρνηση ισχυρίζεται ότι συναλλαγές που έπαιρναν 45 ημέρες για να ολοκληρωθούν και δεν ήταν ψηφιοποιημένες, πλέον πραγματοποιούνται μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα εντελώς ψηφιακά.
- Μία αμφιλεγόμενη εφαρμογή ΑΙ με τη μορφή συστημάτων αυτόματης λήψης αποφάσεων (ADMS)
Η Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση των ΗΠΑ και το Immigrations Customs Enforcement (ICE) χρησιμοποιεί ανάλυση «μεγάλων δεδομένων» και ADMS προκειμένου να εντοπιστούν πιθανοί παράνομοι μετανάστες προς απέλαση. Μάλιστα πριν λίγους μήνες, οι υπάλληλοι της Microsoft προέβησαν σε διαμαρτυρία και αποχή από τις δουλειές τους με αίτημα η εταιρία τους να τερματίσει το συμβόλαιο με το ICE.
- Η σημασία της σύγκλισης των νέων τεχνολογιών «έξυπνης πόλης», ΑΙ και 5G, στο Μπρίστολ
Στο Μπρίστολ της Αγγλίας, μία φοιτητούπολη, θερμικές κάμερες αναγνώριζαν πότε κάποιος έπεφτε στο ποτάμι της πόλης — τέτοια ατυχήματα συμβαίνουν αρκετά συχνά λόγω υπερβολικής κατανάλωσης αλκοόλ — και καλούνταν αυτόματα οι διασώστες και το ασθενοφόρο, μέσω συστημάτων ADMS. H υλοποίηση αυτή αποτελεί μέρος ενός ευρύτερου έργου «έξυπνης πόλης» που χρησιμοποιεί την νέα τεχνολογία τηλεπικοινωνίας, το 5G.
Τρεις (3) πρακτικές συμβουλές προς τη δημόσια πολιτική
Στις δυσκολίες αναφορικά με τα εργαλεία που χρησιμοποιούν την Τεχνητή Νοημοσύνη και το Blockchain συγκαταλέγονται η έλλειψη διαφάνειας, επίβλεψης και ευθύνης, η δυσκολία λογοδοσίας (ποιος φταίει αν παρθεί αυτόματα μία λάθος απόφαση; Ο δημιουργός του συστήματος, ο χειριστής, ο τελικός χρήστης;) και φυσικά η έλλειψη ανθρώπων που να γνωρίζουν (ή να μπορούν να μάθουν) να τα χειρίζονται και να τα δημιουργούν. Σε επίπεδο υιοθέτησης και αποδοχής των εν λόγω τεχνολογιών, χρειάζεται σίγουρα ένα πιο συνεκτικό αφήγημα προς τις κοινωνίες πολιτών για τα οφέλη της χρήσης και το γιατί είναι καλό και θεμιτό να τα χρησιμοποιούμε, δεδομένης της ασάφειας και του ρίσκου που αυτά συνεπάγονται.
Για αυτό το λόγο, η ομάδα εργασίας μας κατέληξε σε μία σειρά πρακτικών συμβουλών προς όσους βρίσκονται σε θέσεις λήψης αποφάσεων και χαράσσουν δημόσιες πολιτικές αναφορικά με την Τεχνητή Νοημοσύνη και το Blockchain:
- Σημασία στην επίβλεψη και μερικές ρυθμιστικές παρεμβάσεις-κλειδιά:
- Δημιουργία των απαραίτητων σωμάτων επίβλεψης (δημόσιες ή/και ανεξάρτητες αρχές) όταν αυτά δεν υπάρχουν ήδη
- Στόχος είναι ένα ευέλικτο πλαίσιο ρύθμισης που θα επιβλέπει και θα παρακολουθεί τις εφαρμογές σε κάθε κλάδο και επίπεδο δημόσιας διοίκησης (οριζόντια και κάθετα)
- Μέριμνα στο να συμφωνεί ο όποιος νομικός κώδικας με τον όποιο τεχνικό κώδικα που ορίζει τη δημιουργία και την εφαρμογή συστημάτων ΑΙ και Blockchain
- Δημιουργία ηθικών, διαφανών και περιεκτικών κριτηρίων σχεδίασης συστημάτων όταν καλούνται δημόσιοι διαγωνισμοί και κατακυρώνονται έργα
- Χρησιμοποίηση μηχανισμών δοκιμής του ρυθμιστικού πλαισίου (regulatory sandboxes) σε έργα μικρής κλίμακας και σε ελεγχόμενο περιβάλλον, σαν πρώτο βήμα πριν την υλοποίηση
2. Επένδυση στη γνώση και τις δεξιότητες:
- Μέτρηση και αποτίμηση της διαθέσιμης γνώσης και εξειδίκευσης
- Ενθάρρυνση διαμοιρασμού γνώσης ανάμεσα στα τμήματα της διακυβέρνησης
- Συντονισμός με αντίστοιχες οργανώσεις, συνδέσμους, ομάδες πολιτών που δραστηριοποιούνται στα αντίστοιχα θέματα. Αξιοποίηση ερευνητικής κοινότητας.
- Δημιουργία δεικτών απόδοσης που μετρούν την εφαρμογή και την αποτελεσματικότητα συστημάτων ΑΙ και Blockchain
3. Δημιουργία θεσμών προσφυγής και υποστήριξης πολιτών:
- Επένδυση στην ενημέρωση και την εκπαίδευση των πολιτών. Αξιοποίηση δομών της τοπικής αυτοδιοίκησης.
- Εξασφάλιση ότι οι νέες υπηρεσίες είναι προσβάσιμες από όλες τις κοινωνικές ομάδες στις οποίες απευθύνονται και λειτουργούν αποτελεσματικά.
