Ένα φαξ για τα κρούσματα του κορονοϊού

If you want to read this story in English you can do it here

Η κατάργηση της χρήσης του φαξ στο δημόσιο είναι ένα από τα μέτρα που περιλαμβάνει ο νέος Κώδικας Ψηφιακής Διακυβέρνησης. Κι όμως ακόμη και ο ΕΟΔΥ εν μέσω πανδημίας χρησιμοποιούσε -και χρησιμοποιεί ακόμη, έστω και περιορισμένα πλέον- μία και μόνη γραμμή φαξ για να παραλαμβάνει τις αναφορές των κρουσμάτων από όλη την επικράτεια, τουλάχιστον από τον ιδιωτικό τομέα

Η μία αυτή γραμμή φαξ ήταν ο μόνος τρόπος που είχε αρχικά ο ιδιωτικός τομέας -εργαστήρια, μικροβιολογικά κέντρα και ιδιώτες γιατροί- για να αναφέρει τα κρούσματα του κορονοϊού που εξετάζονταν και διαγιγνώσκονταν ιδιωτικά. Πλέον τα εργαστήρια που εκτελούν την εξέταση μοριακού ελέγχου του covid-19 (RT-PCR) και τα διάφορα διαγνωστικά κέντρα σε όλη τη χώρα, που κάνουν λήψεις των δειγμάτων και τις αποστέλλουν προς εξέταση στα εργαστήρια αυτά, το έχουν εγκαταλείψει. Αυτό έγινε στις 3 Απριλίου, όταν τελικά τους δόθηκε η δυνατότητα μέσω μίας φόρμας excel, που κλειδώνει με έναν κωδικό που δίνεται σε συγκεκριμένα πρόσωπα, να ενημερώνουν ηλεκτρονικά το σύστημα.

Τότε δηλαδή που πλέον οι θάνατοι από τον κορονοϊό επεκτείνονταν πλέον εκτός από Θεσσαλονίκη, Αθήνα, Ηλεία, Αχαϊα, Ζάκυνθο, Καστοριά και Κοζάνη, σε Πέλλα, Ξάνθη, Έβρο και Ηράκλειο και τα κρούσματα είχαν ξεπεράσει τα 1600! Στις 3 Απριλίου, ο ΕΟΔΥ φέρεται -σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες- να ζήτησε από όλα τα ιδιωτικά εργαστήρια να τον ενημερώσουν, αναδρομικά, για όλα τα τεστ που διενήργησαν και τα κρούσματα που εντόπισαν, το προηγούμενο διάστημα. Τί κατάσταση επικρατούσε πιο πριν; Σύμφωνα με μαρτυρίες από γιατρούς βιοπαθολόγους, ειδικά την πρώτη εβδομάδα που είχαν ξεκινήσει οι εξετάσεις σε ιδιωτικά διαγνωστικά κέντρα, υπήρχε μεγάλη αναμονή για να… ανοίξει η γραμμή. Επιπλέον οι γιατροί δεν είχαν καταλάβει αν έπρεπε να δηλώνουν μόνο τα θετικά τεστ ή και το σύνολο των τεστ, ενώ σε περίπτωση μη αναφοράς ενός κρούσματος δεν προβλεπόταν, ως τα τέλη Μαρτίου, καμία ποινή.

Όπως μας ενημέρωσε ο ΕΟΔΥ, το «Δελτίο Υποχρεωτικής Δήλωσης Λοιμώδους Νοσήματος Κρούσματος Λοίμωξης από το Νέο Κοροναϊό 2019-nCoV» είναι ένας μόνο από τους τρόπους που χρησιμοποιεί ο οργανισμός, προκειμένου όλοι οι γιατροί, νοσηλευτές και άλλοι, που εμπλέκονται στη διαχείριση ενός περιστατικού να το δηλώσουν και να το στείλουν προς καταχώρηση στο Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης. Στο δελτίο, στο οποίο αναγράφεται πως «μπορεί να συμπληρωθεί είτε από τον θεράποντα και τον εργαστηριακό ιατρό, είτε από έναν γιατρό μόνο, κλινικό ή εργαστηριακό» προσφέρεται μόνο ένας αριθμός φαξ «για αποστολή» και ένα τηλέφωνο για «πληροφορίες». Στη δε συγκεκριμένη ερώτηση μας αν όντως αποτελούσε το μόνο τρόπο για τον ιδιωτικό τομέα να αναφέρει τα κρούσματα του κορονοϊού ως τις αρχές Απριλίου, o οργανισμός περιορίστηκε να μας παραπέμψει για τη διαδικασία… στην ιστοσελίδα του.

Κατόπιν διαμαρτυριών από ιδιώτες βιοπαθολόγους πως η γραμμή ήταν συχνά απασχολημένη, ειδικά το πρώτο διάστημα και μέσα στο Μάρτιο, πριν από μερικές μέρες, στις 28 Απριλίου, καλέσαμε τον τηλεφωνικό αριθμό που δίνεται στο ίδιο το δελτίο «για πληροφορίες». Ρωτήσαμε αν αντί για φαξ, θα μπορούσαμε να στείλουμε το δελτίο δήλωσης με κάποιο email. «Όχι, θα πρέπει να το στείλετε με φαξ και όταν θα μπορέσετε. Είναι κατειλημμένο γιατί είναι ένα φαξ στο χώρο και δέχεται από όλα τα κέντρα αναφοράς, από εργαστήρια, δεν μπορώ να κάνω κάτι σε αυτό» ήταν η απάντηση που λάβαμε από τον υπάλληλο.

Ο υπάλληλος επιβεβαίωσε πως υπάρχει μόνο ένα φαξ για όλες τις δηλώσεις που έρχονται (με αυτό τον τρόπο προφανώς), σχολιάζοντας χαρακτηριστικά: «Το έχω δίπλα μου το φαξ, αλλά βλέπω ότι δουλεύει συνέχεια. Δεν είναι θέμα δηλαδή ότι είναι χαλασμένο. Απλά είναι παραφορτωμένο».

Θα αναρωτιόταν κανείς γιατί εν μέσω μίας τόσο κρίσιμης περιόδου, ο ΕΟΔΥ συνεχίζει να χρησιμοποιεί φαξ και μάλιστα ένα και μοναδικό. Ο τρόπος αυτός προϋπήρχε εδώ και χρόνια, όπως φαίνεται, καθώς στην ιστοσελίδα του ΕΟΔΥ μπορεί κανείς να βρει δελτία δήλωσης λοιμωδών νοσημάτων για διάφορες ιογενείς νόσους, προκειμένου ο ΕΟΔΥ να συλλέξει τα επιδημιολογικά στοιχεία. Μόνο που τη συγκεκριμένη περίοδο της πανδημίας, οι ανάγκες καταγραφής και -κυρίως- άμεσης ανταπόκρισης έγιναν ξαφνικά πολλαπλάσιες. Έτσι στις 3 Απριλίου, εν όψει της κατάρτισης του Εθνικού Μητρώου Ασθενών από τον κορονοϊό COVID-19, που ορίστηκε με Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου στις 30 Μαρτίου, τα ιδιωτικά εργαστήρια κλήθηκαν τελικά να συμβάλλουν στην ενημέρωση του συστήματος με συγκεντρωτικές -τότε- καταγραφές όλων των τεστ που έγιναν και των θετικών κρουσμάτων που βρέθηκαν, όλο το προηγούμενο διάστημα. Έκτοτε, η μέθοδος χρησιμοποιείται για καθημερινή ενημέρωση. Χωρίς όμως να εγκαταλειφθεί και η δήλωση μέσω φαξ. Όσο για τα Κέντρα Αναφοράς, το excel προϋπήρχε. Ενδεικτικά, σύμφωνα με στοιχεία που προέρχονται από το Εργαστήριο Μικροβιολογίας του Πανεπιστημίου Πατρών στο Γενικό Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Πατρών (που μπήκε ως Κέντρο Αναφοράς σε δεύτερο χρόνο), έστελναν στον ΕΟΔΥ τα αποτελέσματά τους μέσω της φόρμας excel από τις 13 Μαρτίου.

«Τις πρώτες μέρες υπήρχε μία δυστοκία, τα πράγματα δεν ήταν καλά οργανωμένα και δεν υπήρξε και καλή πληροφόρηση» τονίζει ο βιοπαθολόγος Παναγιώτης Μακρίδης, πρόεδρος του Δ.Σ του Συνεταιρισμού Ιατρών MEDISYN, ενός συνεταιρισμού 550 βιοπαθολόγων σε όλη την Ελλάδα, που αποστέλλουν δείγματα για εξειδικευμένες εξετάσεις, μεταξύ αυτών και τον μοριακό έλεγχο του covid-19, δηλαδή με τη μέθοδο RT-PCR, στα τέσσερα εργαστήρια του συνεταιρισμού σε όλη τη χώρα. «Αυτό σταδιακά αποκαταστάθηκε για να φτάσουμε τώρα πια σε αυτό που θα έπρεπε να γίνει εξ αρχής. Ένα λινκ (εννοεί με την μέθοδο αποστολής των αποτελεσμάτων μέσω excel) όπου μπορούν όσοι εκτελούν τεστ, να μπαίνουν και να ενημερώνουν απευθείας το σύστημα, χωρίς να χρειάζεται μεσολάβηση κανενός, ούτε απηρχαιωμένες μέθοδοι τύπου φαξ, ούτε τηλέφωνα, ούτε οτιδήποτε άλλο».

Η Βιοπαθολόγος Μαρία Καλαμάρη, Γ.Γ. του Medisyn και μέλος του Δ.Σ. του Ιατρικού Συλλόγου Πειραιά η οποία διατηρεί ιδιωτικό ιατρείο, αλλά πραγματοποιεί το εξειδικευμένο τεστ για τον κορονοϊό επίσης στο εργαστήριο του συνεταιρισμού, μας αναφέρει πως για να αποστείλει το τελευταίο δελτίο υποχρεωτικής δήλωσης για θετικό δείγμα που ανίχνευσε σε τεστ, πριν από δύο περίπου εβδομάδες, περίμενε πάνω από το φαξ επί 45 λεπτά. Επρόκειτο για σοβαρή βελτίωση, καθώς στις αρχές, όπως λέει, οι χρόνοι αναμονής ήταν πολύ μεγαλύτεροι. Οι ιδιώτες γιατροί αναφέρουν πως το πρώτο διάστημα το τηλέφωνο που τους είχε δοθεί για να αναφέρουν τα κρούσματα ήταν διαρκώς απασχολημένο, ενώ επικρατούσε σύγχυση και ως προς το αν θα έπρεπε να αποστέλλονται μέσω φαξ όλα τα τεστ ή μόνο τα θετικά. Στην πράξη γινόταν το δεύτερο, με αποτέλεσμα να υπάρχουν ελλείψεις στην καταγραφή του συνόλου των τεστ που γίνονταν.

Τελικά, στις 27 Μαρτίου, διευκρίνισε ο ΕΟΔΥ με τις «Οδηγίες επιδημιολογικής επιτήρησης της λοίμωξης Covid-19» (τονίζοντάς το μάλιστα σε κόκκινο πλαίσιο και με την επισήμανση «Προσοχή») πως με την αποστολή του δελτίου δήλωσης μέσω φαξ: «Δηλώνονται μόνο τα Επιβεβαιωμένα Κρούσματα (Όχι ύποπτα και πιθανά)». Ο πλήρης αριθμός των τεστ θα καταγράφεται μόνο από τα αρχεία excel.

Πέρα από τη σύγχυση και την ταλαιπωρία, υπάρχουν άραγε κενά στην αποτύπωση των κρουσμάτων με αυτό τον τρόπο καταγραφής; Αυτό προφανώς εξαρτάται από τη συγκεντρωτική δουλειά και διασταύρωση που έκανε ο ΕΟΔΥ. Κατά πληροφορίες, τουλάχιστον ένα εργαστήριο με πιστοποίηση για την μέθοδο PR-PCR κλήθηκε να κάνει την αναδρομική ενημέρωση για τα τεστ που είχε εκτελέσει και τα κρούσματα που είχε βρει, και να αλλάξει τον τρόπο αναφοράς του, μόλις πριν από περίπου είκοσι μέρες.

ΤΟ ΦΑΞ ΚΑΙ ΤΟ… ΠΑΛΙΟ ΚΑΛΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΔΗΜΟΣΙΟ

Παραμένει βέβαια το ερώτημα «γιατί ακόμη με φαξ», όταν το άρθρο 10 του Νόμου 4633/2019 για τη σύσταση του ΕΟΔΥ (το 2019) δηλώνεται πως κάθε δημόσιος ή ιδιωτικός φορέας υποχρεούται να δηλώνει «με κάθε πρόσφορο διαθέσιμο μέσο και, ιδίως, με ψηφιακή καταγραφή και διασύνδεση αρχείων (online)». Επίσης ο ίδιος νόμος δεν προβλέπει καμία ποινή σε περίπτωση μη αναφοράς από κάποιον γιατρό, ενός θετικού κρούσματος-κάτι που άλλαξε η ΠΝΠ σύστασης του Εθνικού Μητρώου Ασθενών με κορονοϊό στις 30 Μαρτίου. Γεγονός που σημαίνει πως, ουσιαστικά, στην αρχή της πανδημίας δεν υπήρχαν συνέπειες σε περίπτωση που ένας γιατρός ή βιοπαθολόγος σε εργαστήριο δεν προχωρούσε τελικά με την ειδοποίηση μέσω φαξ.

Πάντως, στις 27 Μαρτίου ο ΕΟΔΥ άλλαξε τουλάχιστον το τηλέφωνο για πληροφορίες που ανέγραφε στο δελτίο υποχρεωτικής δήλωσης λοιμώδους νοσήματος για τον κορονοϊό. Ενώ δηλαδή αρχικά έδινε το τηλέφωνο του Κέντρου Επιχειρήσεων, το αντικατέστησε με την τηλεφωνική γραμμή που βρίσκεται στον ίδιο χώρο με το μηχάνημα του φαξ. Στην αλλαγή αυτή, δεν συμπεριέλαβε τον τρόπο αποστολής, το φαξ δηλαδή, ούτε τον αριθμό του, που παρέμεινε αμετάβλητος.

Όλα δείχνουν ότι ο ΕΟΔΥ χρησιμοποιεί πλέον την αποστολή μέσω φαξ ως backup. Ωστόσο, εξακολουθεί να υποβάλλει τους γιατρούς, ανά την επικράτεια, στην απαρχαιωμένη διαδικασία. Καλέσαμε στον αρχικό αριθμό που αναγραφόταν στο δελτίο δήλωσης και ο οποίος βρισκόταν στο Κέντρο Επιχειρήσεων δηλαδή, ρωτώντας αν υπήρχε και άλλη μέθοδος αποστολής των στοιχείων της δήλωσης. Ο υπάλληλος, ο οποίος προφανώς δεν γνώριζε, μας απάντησε ότι θα μπορούσαμε να το αποστείλουμε και με email, αρκεί αργότερα να μην ξεχνούσαμε να στείλουμε και το φαξ. Το email το οποίο μας έδωσε, ήταν το γενικό email του Κέντρου Επιχειρήσεων και όχι κάποια ειδική ηλεκτρονική διεύθυνση. Αν αυτός ο υπάλληλος δηλαδή απαντούσε τηλεφωνικά σε κάποιον γιατρό, θα του έδινε εντελώς λάθος πληροφόρηση. Κάτι διόλου απίθανο, αφού πολλοί γιατροί είχαν κατεβάσει και χρησιμοποιούν ακόμη την αρχική φόρμα που είχε ο ΕΟΔΥ στην ιστοσελίδα του, η οποία περιλαμβάνει αυτό το τηλέφωνο.

Στην επιμονή μας, ο υπάλληλος μας παρέπεμψε σε άλλο τηλέφωνο «επάνω», προκειμένου να διαπιστώσουμε αν μπορούσαμε να το στείλουμε με email ή μόνο με φαξ. Η βιοπαθολόγος κυρία Καλαμάρη, κάλεσε στη συγκεκριμένη τηλεφωνική γραμμή, προκειμένου να διευκρινιστεί ο τρόπος αποστολής του. Η απάντηση που έλαβε, όπως μας μεταφέρει, ήταν πολύ πιο ξεκάθαρη: «Μόνο με φαξ θα το στείλετε, γιατί είναι προσωπικά δεδομένα».

ΤΙ ΓΙΝΕΤΑΙ ΜΕ ΤΑ ΠΡΟΣΩΠΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ

«Το φαξ δεν ενδείκνυται και όχι μόνο δεν ενδείκνυται, στην πραγματικότητα απαγορεύεται όσον αφορά την προστασία προσωπικών δεδομένων» εξηγεί η κυρία Αγγελική Μητροπούλου, δικηγόρος και υπεύθυνος προστασίας δεδομένων (data protection officer), στέλεχος της εταιρείας GAG-DPR ΙΚΕ. «Ειδικά όταν πρόκειται για ένα φαξ το οποίο δεν ξέρουμε πού βρίσκεται. Ξέρετε εσείς το σημείο όπου βρίσκεται το φαξ; Αν βρίσκεται δηλαδή έστω απομονωμένο σε ένα γραφείο, όπου όμως όλοι έχουν κλειδί ή δεν κλειδώνει και όλοι μπορούν να μπουν μέσα να το δουν; Τότε δεν υπάρχει προστασία των προσωπικών δεδομένων, ίσα ίσα υπάρχει διαρροή των προσωπικών δεδομένων».

Θεωρείται το email λιγότερο ασφαλές από το φαξ; «Όχι βέβαια, ίσα ίσα που το email μπορεί να προβλεφθεί τρόπος που να είναι και εντελώς μη αναγνώσιμο σ’ αυτόν που δεν έχει εξουσιοδότηση”, επισημαίνει η κυρία Μητροπούλου. «Θα έπρεπε λοιπόν να το λάβει ένα εξουσιοδοτημένο άτομο, το οποίο παραδείγματος χάριν να έχει ένα password και να το ανοίξει. Ή σ’ αυτή την οθόνη που θα έχει πρόσβαση το εξουσιοδοτημένο άτομο, να μην το βλέπουν και άλλα άτομα».

Σύμφωνα με την κυρία Μητροπούλου, το θέμα της προστασίας δεδομένων είναι ευρύτερο. Παρά το γεγονός ότι η Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων έχει εκδώσει ειδικές «Kατευθυντήριες Γραμμές για την επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα στο πλαίσιο της διαχείρισης του covid-19», ούτε ο ΕΟΔΥ ούτε κανένα δημόσιο νοσοκομείο, όπως τονίζει, δεν είναι συμμορφωμένο με τις οδηγίες του κανονισμού.

ΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΜΗΤΡΩΟ ΑΣΘΕΝΩΝ ΚΟΡΟΝΟΪΟΥ

Στις 30 Μαρτίου, με Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου, συστάθηκε Εθνικό Μητρώο Ασθενών από τον κορωνοϊό COVID-19, μία κίνηση που ουσιαστικά αναγνωρίζει την ανάγκη πληρέστερης καταγραφής των κρουσμάτων και επιχειρεί να μεριμνήσει για αυτό. Ειδοποιός διαφορά σε σχέση με τον τρόπο δήλωσης κρουσμάτων που περιγράφεται στο συστατικό νόμο του ΕΟΔΥ, είναι πως πλέον προβλέπονται ποινές για τη μη-αναφορά των κρουσμάτων. Συγκεκριμένα διοικητική ποινή προσωρινής αναστολής της άδειας λειτουργίας ως έξι μηνών και οριστική ανάκληση αδείας -σε περίπτωση υποτροπής- για τα νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου υπηρεσιών υγείας. Και για τους ιδιώτες γιατρούς θεωρείται πειθαρχικό παράπτωμα που εκδικάζεται και τιμωρείται από τον Πρόεδρο του Ιατρικού Συλλόγου ή το Πειθαρχικό Συμβούλιο.

Προς το παρόν, το Εθνικό Μητρώο Ασθενών από τον ΚορονοΪό βρίσκεται σε πιλοτική φάση. Όπως μας ενημέρωσε η ΗΔΙΚΑ ΑΕ, «τo “Εθνικό Μητρώο Ασθενών με COVID-19” έχει τεθεί σε παραγωγική λειτουργία με την πρώτη φάση του, κατά την οποία γίνεται μετάπτωση και ενημερώνεται με τα ήδη καταγεγραμμένα κρούσματα. Η εισαγωγή των νέων κρουσμάτων θα ξεκινήσει το αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα, αφού προηγηθεί η ενημέρωσή του και ρυθμιστούν όλα τα θέματα ως προς αυτό».

Το ρεπορτάζ έγινε με την υποστήριξη των Reporters United.