Ürün Yöneticileri için ChatGPT Kullanımı — İş Modeli Kanvası & Pazar Büyüklüğü Analizi
Herkese Merhaba,
Önceki blog yazılarımı düzenlerken, uzun süredir teknik konularda blog yazısı yazmadığımı farkettim. Paylaşımlarım sonucu aldığım feedbackler beni çok mutlu ederek, çalışmalarımı ilerletmek için bana ilham olurdu. Bu yüzden teknik bir blog yazısı yazmaya karar verdim. Bu yazının konusunu ise son dönemde sosyal medyada oldukça popüler olan Open AI’ın yapay zeka robotu ChatGPT’yi bir ürün yöneticisi olarak nasıl kullanabileceğimizi düşünerek işe başladım. Örnek projeleri ChatGPT üzerinde test ettim ve inanılmaz sonuçlar aldım. Hepsini detaylı olarak gün geçtikçe sizlerle paylaşacağım.
ChatGPT’yı kısaca tanıyalım.
ChatGPT, OpenAI tarafından eğitilmiş büyük bir dil modelidir. GPT-3.5 mimarisi kullanılarak oluşturulmuştur. Birçok farklı dilde konuşabilmektedir. ChatGPT kendisine sorulan tüm soruları cevaplandırabiliyor. Matematik denklemleri çözebiliyor, akademik makaleler ve tez metinleri yazabiliyor. Hata ayıklama ve düzeltmede bizlere yardımcı oluyor. Bir kod bloğundaki hataları tespit ederek doğrusuyla düzeltebiliyor.
ChatGPT hakkında kısa bir bilgi sahibi olduktan sonra asıl konumuza devam edebiliriz. Bu yazıda bir ürün yöneticisi olarak ChatGPT ile iş modeli kanvasının nasıl hazırlandığını göreceğiz.
İŞ MODELİ KANVASI NEDİR?
İş modeli belirli bir maliyet karşılığında ürün ve hizmet aracılığı ile müşterilere sağlanan değerin temel mantığını açıklar. İş modeli oluşturmak her girişim ve organizasyon için vazgeçilmez bir unsurdur. Bunun en büyük nedeni iş modeli hazırlamanın, uzun vadede değer oluşturmayı hedefliyor olmasıdır. İş modeli kanvası ise bir işletme veya girişimde iş modelini oluşturmak için kullanılan bir araçtır. Bu araç bir işletmenin temel iş süreçlerini, müşteri ihtiyaçlarını, hedef pazarını, değer tekliflerini ve gelir kaynaklarını analiz etmek için kullanılır ve 9 bölümden oluşur.
- Müşteri Segmentleri (Customer Segments)
İş modeli kanvası oluşturulurken odaklanılan en temel düşünce, müşterilerin kim olduğu ve ürünün onların hangi problemini çözdüğüdür. Bu yüzden kanvas iş modelinin en önemli bileşenlerinden biri müşteri segmentleridir. Bu bölümde müşteriler çeşitli kriterlere göre segmentlere ayrılır. Bu segmentler müşterilerin özellikleri, ihtiyaçları, tercihleri, davranışları ve beklentilerine göre şekillendirilir. Oluşturulan müşteri segmentlerine işletmenin ürün ve hizmeti nasıl sunacağı belirlenir. Pazarlama stratejisi oluşturulur.
Örnek olarak online bir giyim mağazasını düşünebiliriz. Bu işletmenin müşteri segmentlerini Kadın, Erkek, Çocuk&Bebek, Sporcu olarak belirleyebiliriz. Bu müşteri segmentlerine özel pazarlama stratejileri, promosyonlar ve fiyatlandırma stratejileri belirlenmesi gerekmektedir. Bu şekilde, müşteri segmentleri doğru şekilde hedeflenerek işletmenin büyümesi ve karlılığı artırılabilir.
2. Değer Teklifi (Value Proposition)
İş modelinin en önemli bileşenlerinden bir diğeri değer teklifidir. Değer teklifi bir işletmenin müşterilerine sunacağı değeri ve farklılığı tanımlar. Her bir işletmenin müşterilerine sunacağı farklı bir değer teklifi vardır. İşletmelerin müşterilerinin ihtiyaçlarını ve isteklerini anlamaları ve bu ihtiyaçları karşılamak için farklı bir değer teklifi oluşturmaları gerekmektedir.
Örnek olarak Airbnb ve Amazon Prime’dan bahsedebiliriz. Airbnb, seyahat edenlere otel odaları yerine yerel bir deneyim sunarak farklı bir değer teklifi oluşturmaktadır. Ayrıca seyahat edenlere konaklama yerleri ve müşterilere yerel kültür ve yaşam tarzı deneyimi sunmaktadır. Amazon Prime ise müşterilerine hızlı ve ücretsiz teslimat, geniş bir ürün yelpazesi ve özel indirimler sunarak müşterilerinin ihtiyaçlarını karşılamak için değer teklifi oluşturdu. Apple ve Netflix’de örnek olarak verilebilir.
3. Kanallar (Channels)
Kanallar, bir işletmenin ürünlerini veya hizmetlerini müşterilere ulaştırmak için kullandığı farklı pazarlama ve dağıtım kanallarını ifade eder. Bu kanallar, müşterilerle iletişim kurmanın yanı sıra onların ihtiyaçlarını karşılamak ve memnuniyetlerini sağlamak için kullanılır. Kanalların seçimi, işletmenin hedef kitlesi, ürün/hizmet özellikleri ve diğer faktörlere bağlıdır. Kanallar seçildikten sonra diğerlerine göre daha verimli ve önemli olanların analizi kolay bir şekilde belirlenebilir. Doğrudan ve dolaylı olarak iki ayrı bölümde inceleyebiliriz.
Doğrudan kanallara örnek olarak E-ticaret siteleri verilebilir. İnternet üzerinden satış yapan bir işletme doğrudan e-ticaret kanalları aracılığıyla müşterilerine ulaşabilir.
Dolaylı kanallara ise toptancılar örnek olarak verilebilir. Bir işletme toptancılar aracılığıyla ürünlerini perakendecilere satıp müşterilerine ulaştırabilir.
4. Müşteri İlişkileri (Customer Relationships)
Müşteri ilişkileri ise bir işletmenin müşterileriyle nasıl etkileşimde bulunacağını ve müşterileri nasıl elde edeceğini, yöneteceğini ve sürdürülebilir bir ilişki kuracağını belirler. Bu bileşen müşteri sadakatini artırmak, müşterileri elde etmek için stratejileri belirlemek, müşterilerin memnuniyetini artırmak, işletmenin müşteri hizmetlerini optimize etmek ve müşteri geri bildirimlerini yönetmek için kullanılır.
5. Gelir Akışı (Revenue Streams)
Gelir akışı iş modeli kanvasının önemli bir bileşenidir ve işletmenin gelirlerini belirleyen anahtar unsurdur. İşletmenin hangi kaynaklardan gelir elde edeceği, hangi faaliyetlerin gelirleri artıracağı ve hangi müşteri segmentlerine ne tür bir fiyatlandırma stratejisi uygulayacağına karar verir. Gelir akışı işletmenin ürünlerinin veya hizmetlerinin doğrudan satışından, aboneliklerden, reklam gelirlerinden, lisans ücretlerinden veya diğer kaynaklardan elde edilebilir.
6. Anahtar Kaynaklar (Key resources)
Anahtar kaynaklar işletmenin faaliyetlerini gerçekleştirmek için kullandığı temel varlıklardır. İşletmenin ürünlerinin veya hizmetlerinin geliştirilmesi, üretilmesi, dağıtımı ve satılması için gereken tüm kaynaklar bu kategoriye girer. Anahtar kaynaklar, işletmenin faaliyetlerini desteklemek ve müşterilerine değer sağlamak için kullandığı tüm kaynakları içerebilir.
Örneğin, bir teknoloji şirketi için anahtar kaynaklar donanım, yazılım, veri merkezi ve insan kaynakları gibi kaynaklar olabilir.
7. Anahtar Aktiviteler (Key Activities)
İş Modeli Kanvası’nın anahtar aktiviteler bileşeni bir işletmenin başarısı için gereken temel faaliyetleri tanımlar. Bu aktiviteler işletmenin değer önermesini gerçekleştirmesini sağlar. İş modeline göre anahtar aktiviteler üretim, platform/ağ ve problem çözme olarak üçe ayrılır.
8. Anahtar Ortaklar (Key Partners)
İş Modeli Kanvası’nda anahtar ortaklar bir işletmenin başarılı olabilmesi için stratejik bir öneme sahip olan, işletmenin başka bir organizasyon, firma veya kişiyle işbirliği yapabileceği ortakları ifade eder. Bu ortaklar, işletmenin hedeflerine ulaşmak için gereksinim duyduğu kaynakları, bilgiyi, uzmanlığı veya dağıtım ağını sağlayabilirler. Örneğin bir teknoloji firması, bir donanım üreticisiyle işbirliği yaparak ürünlerinin donanım bileşenlerine erişebilir ve ürünlerini daha etkili hale getirebilir.
9. Maliyet Yapısı (Cost Structure)
Maliyet yapısı, bir işletmenin faaliyetleri için gerekli olan maliyetlerin detaylarını tanımlar. Bu bölüm, işletmenin hangi kaynakları, hangi faaliyetleri ve hangi ortakları kullanarak hangi maliyetlere katlanacağını belirlemeyi amaçlar.
Maliyet Yapısı bölümü, bir işletmenin operasyonel faaliyetleri için gerekli olan tüm maliyetleri içerir. Bunlar, işletmenin ürünlerinin veya hizmetlerinin üretim ve dağıtımı için gerekli olan malzemelerin maliyetleri, personel maliyetleri, üretim ekipmanları ve teknolojileri, pazarlama maliyetleri, kira, sigorta, vergi ve lisanslar gibi genel giderler olabilir.
İş Modeli Kanvası’nın ne olduğunu öğrendik. Artık bir girişime başlarken veya bir organizasyonu yönetirken, yolunuzu belirlemek için iş modeli kanvasını kullanabilirsiniz. Aynı zamanda popüler şirketlerin, kendi kanvalarını inceleyerek farklılıklarını ve başarımlarını gözlemleyebilirsiniz. Ben ilk olarak merak edip Google’ın kanvasını araştırmıştım ve Business Model Canvas üzerinde araştırma yapmıştım. Hatta üzerine düşünüp, bireysel çalışmalar yapmıştım. Siz de deneyebilirsiniz. Çok yaratıcı olacaktır :)
ChatGPT ile İş Modeli Kanvası nasıl oluşturulur?
Diyelim ki, online olarak takı satışı yapan bir e-ticaret sitesi ile çalışıyoruz. Bizden ürünlerin daha fazla satılmasına yardımcı olacak, teknolojik bir büyüme projesi istiyorlar. Bunun için ChatGPT’ye önce fikir odaklı danışarak başlıyoruz. Ardından projemiz için ChatGPT ile iş modeli kanvası oluşturacağız ve pazar büyüklüğü analizi yapacağız.
- Soru sorarken kullandığımız kelimeler ve anlatmak istediğimiz mesaj bu noktada çok büyük önem taşımaktadır. ChatGPT’yi şuan bir arama motoru gibi kullanacağız. Cevaplar sizi bu noktada tatmin etmeyebilir fakat ilerledikçe sorularımızı geliştireceğiz.
Yukarıda ChatGPT’den online olarak takı satışı yapan bir e-ticaret sitesinin, gelirlerinin artması için üç farklı fikir önerisi istedim. Cevap olarak üç farklı fikir önerisinde bulundu. Cümlelerin mantığına dikkat ederek, fikirlerin güzelliğini bu noktada görebilirsiniz.
Şimdi ChatCPT’den projemiz için iş modeli kanvası oluşturmasını isteyeceğiz. Bunun için “Online satış yapan bir e-ticaret sitesi için iş modeli kanvası oluştur. Bu kanvayı tablo halinde göster.” şeklinde bir istek cümlesi giriyorum.
Cevap olarak, Aşama/Öğe başlığı altına daha önce öğrendiğimiz iş modeli kanvasının dokuz bölümünün hepsini başarıyla ekledi. Ardından bu bölümler için yapılacaklar, kendi projemiz için listelendi. En altta ise gelirlerin artması için farklı fikirlere değinildi. Bu sayede yoğun araştırma süreci gereken iş modeli kanvası, taslak olarak projemiz için elimizde hazır hale geldi. Gerçekten çok başarılı…
ChatGPT iLE PAZAR BÜYÜKLÜĞÜ ANALİZİ
Pazar büyüklüğü analizine TAM, SAM, SOM kavramlarını açıklayarak başlayacağım. Fakat bu noktada düşündüm ki, madem ChatGPT kullanıyoruz, o halde kendisine ne olduklarını sorarak başlayalım. Ardından da projemiz için analiz çalışmaları yaptıralım.
ChatGPT’ye “Ürün yöneticileri için TAM, SAM, SOM nedir?” sorusunu soralım ve cevabı yorumlayalım.
Bu noktada görüyoruz ki, TAM, SAM, SOM kavramları tek tek ele alınmış ve muhteşem bir şekilde açıklanmış. Hatta örneklere yer verilmiş, karşılaştırmalar yapılmış. Daha net öğrenebilmek ve aklımızda kalması için cevapları buraya da ekledim.
TAM (Total Addressable Market): Bir ürünün mümkün olan en geniş pazarıdır. Bu pazar, ürünün hedef alabileceği tüm müşteri segmentlerini ve coğrafi bölgeleri kapsar. Bu nedenle, TAM, bir ürünün satış potansiyelini en yüksek seviyede temsil eder.
SAM (Serviceable Available Market): Bir ürünün gerçekçi bir şekilde hizmet verebileceği pazar büyüklüğüdür. SAM, TAM’dan daha küçüktür, çünkü TAM tüm müşteri segmentlerini kapsar ancak SAM, ürünün gerçekçi bir şekilde hizmet verebileceği müşteri segmentlerini gösterir. Örneğin, bir ürünün sadece belirli bir yaş aralığındaki müşterilere hitap edebileceği durumda, SAM, bu yaş aralığındaki müşterilerin toplam sayısını gösterir.
SOM (Serviceable Obtainable Market): Bir ürünün gerçekçi olarak hizmet verebildiği ve elde edebileceği pazar büyüklüğüdür. SOM, TAM ve SAM’dan daha küçüktür, çünkü SOM, ürünün gerçekten ulaşabileceği müşteri segmentlerini ve coğrafi bölgeleri gösterir. SOM, bir ürünün gerçekleşen satışlarına ve müşterilerin gerçekten elde edilebilirliğine dayanır.
Şimdi de projemiz üzerinde öğrendiğimiz bu kavramları kullanalım ve ChatGPT’den pazar analiz çalışması isteyelim hatta kontrol etmemiz gereken araştırma kaynaklarını da soralım.
Göründüğü üzere verdiği cevaplar bizi saatlerce süren araştırmalardan kurtarıyor ve harika fikirlerle buluşturabiliyor. Sorumuzun cevabı olarak TAM, SAM ve SOM için ayrı ayrı açıklama yaptı ve araştırma önerilerinden bahsetti. En son bölümde ise kaynak önerisinde bulundu. Bu noktada özellikle pazar araştırması raporlarının ve araştırma araçları önerilerinin çok değerli olduğunu düşünüyorum. Bunu gerçek bir proje örneği üzerinde test etmek hem çok keyifli hem de çok bilgilendirici oldu.
Bu yazıda ürün yönecilerinin ChatGPT üzerinden iş modeli kanvasını nasıl oluşturulabileceğini ve pazar büyüklüğü analizinin nasıl yapılabileceğini örnek bir proje üzerinden anlattım. Bu konuda yazdığım ilk içerik olduğu için, teknik kısmı yoğun olarak işlemedim. Gelecek yazılarımda ürün yöneticileri için ChatGPT kullanımı, örnek projelerle zenginleşecek ve devam edecek…
Okuduğunuz için çok teşekkür ederim, umarım faydalı bir içerik olmuştur. Teşekkürler :)
