Veri Tabanı Yönetim Sistemlerine Kısa Bir Giriş
Günümüzde veri, işletmelerin ve kurumların stratejik kararlar almasını sağlayan en önemli varlıklardan biri haline geldi. Ancak verileri etkili bir şekilde yönetmek ve kullanmak için doğru araçlara ve sistemlere ihtiyaç duyulmaktadır. İşte tam da bu noktada, veri tabanı yönetim sistemleri (DBMS) devreye girmektedir.
Peki Neden Bir Veri Tabanı Yönetim Sistemi Kullanmalıyız?
Birçoğumuz, Excel veya benzeri basit tablolama araçlarıyla verilerimizi düzenleyip saklamayı tercih edebiliriz. Ancak işler büyüdükçe ve veri karmaşıklığı arttıkça, daha güçlü bir çözüm olan veri tabanı yönetim sistemlerine ihtiyaç duyulur. İşte bunun başlıca sebepleri:
1. Veri Bütünlüğü ve Tutarsızlık: Bir veri tabanı yönetim sistemi, verilerin tutarlılığını ve bütünlüğünü korumak için tasarlanmıştır. Veri tabanında sütunlarda bulunan verilerin aynı veri tipinde olması, veri güvenliği ve doğruluğu açısından kritik bir öneme sahiptir.
2. Çok Boyutlu Veri Kümeleriyle Çalışma: Modern DBMS’ler, karmaşık ve çok boyutlu veri kümeleriyle başa çıkabilir. İlişkisel veri tabanları SQL (Structured Query Language) dilini kullanarak farklı tablolar arasında ilişkiler kurar ve bu ilişkileri veri analizi için kullanışlı hale getirir.
3. Çoklu Kullanıcı Desteği: Büyük ölçekli işletmeler için, aynı anda birden fazla kullanıcının veri tabanına erişim sağlayabilmesi çok önemlidir. DBMS’ler, bu tür yoğun kullanım senaryolarında performansı ve veri güvenliğini sağlamak için tasarlanmıştır.
4. Entegrasyon Kolaylığı: Veri tabanı yönetim sistemleri genellikle diğer yazılımlarla kolayca entegre olabilir. Bu durum, veri tabanının işletme içindeki diğer süreçlerle sorunsuz bir şekilde iletişim kurabilmesini sağlar.
Veri Tabanı Yönetim Sistemleri (DBMS)
Veritabanı yönetim sistemlerine geçmeden önce veri tabanı kavramı hakkında biraz konuşmak oldukça faydalı olacaktır. Veri tabanları, verilerimizi düzenli ve organize bir şekilde depolamamızı sağlayan yapılardır. Bu tarz yapılar, verileri oluşturmayı, yönetmeyi ve SQL gibi sorgu dilleri aracılığıyla gerektiğinde bilgiye erişmemizi sağlayan yazılımlar olarak bilinir. İşte bu tarz yazılımlara veri tabanı yönetim sistemleri (Database Management Systems) veya kısaca DBMS adı verilmektedir.
Yukarıdaki şekilden de görüleceği üzere farklı kaynaklardan gelen sorgular DBMS yazılımları sayesinde farklı veri tabanlarında kullanılırlar. Genel kullanım olarak pratikte veri, veri tabanı, veri tabanı yönetim sistemlerinin tamamını veri tabanı olarak adlandırmak şeklinde bir eğilim vardır.
Farklı ihtiyaçlara göre çeşitli veri tabanı yönetim sistemleri bulunmaktadır. Temel veri tabanı yönetim sistemleri ise şunlardır:
- Hiyerarşik Veri Tabanı
- Ağ Veri Tabanı
- İlişkisel Veri Tabanı (RDBMS)
- Nesne Yönelimli Veri Tabanı
1. Hiyerarşik Veri Tabanı
Her veri tabanı yönetim sistemi belirli bir veri modeli kullanmaktadır. Verilerin alt-üst ilişkisi şeklinde tutulduğu, hiyerarşik veri tabalarında ise hiyerarşik (sıradüzensel) veri modeli kullanılmaktadır. Hiyerarşik veri modeli özellikle 1960 ve 1970'li yıllarda çok kullanılan, verilerin ağaç (tree) yapısında saklandığı ilk veri modelidir.
2. Ağ Veri Tabanı Modeli
Ağ veri tabanı, 1970'li yıllarda kullanılan verilerin ağ yapısında organize edildiği ve ilişkisel bir modelin temel alındığı veri tabanı türüdür. Ağ veri tabanı modeli, hiyerarşik (sıradüzensel) veri tabanı modellerinin genişletilmiş bir versiyonudur ve ilişkisel veri tabanlarına geçişte önemli bir geçiş aşaması olarak görülmektedir.
Aşağıdaki görselden de görüleceği üzere her kaydın birçok ebeveyn ve birçok çocuk kaydı bulunabilmektedir. Yani her kayıt birden fazla kayıtla ilişkili olabilmektedir.
3. Nesne Yönelimli Veri Tabanı Modeli
Nesne Yönelimli Veri Tabanı (Object-Oriented Database) ya da kısaca OODB, nesne yönelimli programlama (OOP) prensiplerini temel alan ve veri depolama ve yönetimini bu prensipler doğrultusunda gerçekleştiren bir veri tabanı türüdür. Nesne yönelimli programlama, verileri ve işlemleri nesneler olarak modellemeyi ve bu nesneler arasında ilişkiler kurmayı sağlar. Karmaşık veriler üzerinde işlem yaparken yüksek performans sunan bir yaklaşımdır.
4. İlişkisel Veri Tabanı Yönetim Sistemleri (RDBMS)
İlişkisel veri tabanı yönetim sistemlerinde veriler satırlar ve sütunlardan oluşan tablolar da tutulur. Her sütunda aynı tipteki verilerin tutulması sebebiyle yüksek bir veri tutarlılığına sahiptir. RDBMS’ler günümüzde halen en çok kullanılan ilişkisel veri tabanı modelidir.
Aşağıdaki görselde popüler bazı veri tabanı yönetim sistemi yazılımı örneklerini görebilirsiniz:
- Oracle Database: Oracle Corporation tarafından geliştirilen ve geniş ölçekli veri tabanı çözümleri için kullanılan ilişkisel veri tabanı yönetim sistemidir.
- Microsoft SQL Server: Microsoft tarafından geliştirilen ve yaygın olarak kullanılan ilişkisel veri tabanı yönetim sistemidir.
- SQLite: Hafif ve sunucu gerektirmeyen ilişkisel bir veri tabanı yönetim sistemidir.
- MySQL: Açık kaynaklı ilişkisel veri tabanı yönetim sistemidir.
- MongoDB: NoSQL veri tabanı yönetim sistemi, belge tabanlı ve JSON benzeri veri yapısına sahiptir.
- PostgreSQL: Açık kaynaklı ve gelişmiş özelliklere sahip ilişkisel veri tabanı yönetim sistemidir.
