Günümüzde yazılımları lisanslamak için birçok lisans çeşidi bulunmaktadır ve her geçen gün de bu seçeneklerin sayısı artmaktadır. Fakat tüm bu yazılım çeşitlerini gruplandırırsak 4 temel başlık karşımıza çıkmaktadır.
- Açık Kaynak Yazılım (Open Source Software) Özgür yazılımın ortaya çıkardığı bazı sorunların üstesinden gelmek amacıyla ortaya çıkmıştır. Kodun açıklığını temel alan open source yazılımlar, yazılım geliştirmeyi kodu herkese açarak daha hızlı ve daha güvenilir bir şekilde yapmayı hedeflemektedirler. Ayrıca kodu herkese açarak topluluk desteği almayı da hedefleyen open source yazılımlar, bu sayede maliyetten de avantaj sağlamayı hedeflemektedirler. Open source ile lisanslanmış yazılımların kodunun herkese açık olması beklenir, fakat open source yazılım bileşenlerinin (kütüphaneler veya kodlar) bulunduğu yazılımların en azından ilgili kısımlarının kodlarının açık olması gerekmektedir. Yani yazılımın tamamının kodunun halka açılması gerekmemektedir.
- Özgür Yazılım Özgür yazılımın temelinde bir felsefe yatmaktadır ve yazılımı sadece bir yazılım olarak görmekten ziyade bu felsefe kapsamında hareket edinmeyi amaçlamaktadır. Özgür yazılımın felsefesinde kullanıcıya her türlü hakkı tanıyarak olabildiğince geniş bir hareket alanı tanımak vardır. Özgür yazılım, 1980’lerde Richard Stallman öncülüğünde ortaya çıkmış ve daha sonra FSF (Free Software Foundation) tarzında vakıfların kurulmasıyla önem kazanmıştır. En önemli projelerinden biri GNU (GNU is Not Unix) projesidir. Özgür yazılımın temel çerçevesini 4 hak tanımlar:
0.Hak :Herhangi bir amaç için, istediğiniz şekilde yazılımı çalıştırma özgürlüğü.
1.Hak: Her ne istiyorsanız onu yaptırmak için programın nasıl çalıştığını inceleme ve onu değiştirme özgürlüğü. Yazılımın kaynak koduna ulaşmak, bu iş için ön koşuldur.
2.Hak:Kopyaları dağıtma özgürlüğü, böylece başkalarına yardım edebilirsiniz.
3.Hak:Değiştirilmiş sürümlerinizin kopyalarını dağıtma özgürlüğü. Böylece değişikliklerinizden yararlanması için tüm topluma bir şans vermiş olursunuz. Kaynak koduna erişmek, bunun için bir ön koşuldur.
3. Ticari Lisanslar (Commercial- Sahipli Yazılımlar)
Yazılımı kullanmak için belirli bir ücret ödediğiniz yazılımların genel adıdır. Birçok farklı çeşidi ve kısıtlaması olmakla birlikte temel özellikleri şunlardır:
- Ücretli Lisanslama
- Kapalı Kaynak Kodu
(Bu durum söz konusu yazılım aynı zamanda free software yada open source software ise değişiklik göstermektedir.)
- Ticari Amaçlarla Geliştirilir
- Destek ve Bakım
- Kullanım Hakları ve Sınırlamalar
- Ticari Markalar
- Güvenlik ve Lisans Yönetimi
4. Ücretsiz Lisanslar (Freeware)
Burada gerçekten ücretsiz bir yazılımdan bahsedilir, yani söz konusu kavram özgürlük değildir. Bu tür yazılımların kaynak kodu kapalı olarak kullanıcıya ücretsiz olarak sunulur. Bazı yazılımlar sadece bireysel kullanıcılara ücretsiz kullanım sunarken bazı yazılımlar ise tamamen ücretsiz olarak piyasaya sürülebilir. Burada tamamen ticari bir kaygı olmayabilir. Örnek olarak, bazı bireysel projeler freeware olarak kullanıma sunulur ve kullanıcıdan herhangi bir para talep edilmez. Ancak dikkat edilmesi gereken bir nokta vardır ki, dağıtım izinleri genellikle ilgili şirket veya kişidedir. Bu yazılımları dağıtma hakkı kullanıcıya verilmemiştir ve değişiklik vb. haklar kullanıcının elinde değildir. Bu haklar tamamen yayıncının elindedir.
Korumalı/Kısıtlı Lisanslar : Bu lisans altındaki yazılımlar aslında söz konusu programın tam sürümünü veya sınırsız kullanımını ilgili kullanıcıya sunmaz. Bu lisansın koruması altında olan yazılımlar şunlardır:
Not: Bu lisans çatısını ayrı olarak ele alabileceğimiz gibi freeware (ücretsiz yazılım) çatısı altında da ele alabiliriz çünkü genellikle freeware yazılımlar belirli kısıtlamalar altında kullanıma sürülmektedir.
- Demo: Söz konusu yazılımın kısıtlı bir halinin (demo) kullanımını kullanıcının kullanımına sunan lisanslardır.
- Deneme Sürümü (Trial): Genellikle belirli bir süre ücretsiz olarak kullanıcının kullanımına sunulan yazılımların lisans türüdür. Genellikle bir satış tekniği olarak kullanılır ve kullanıcının tam sürümü satın almadan önce denemesi için ortaya çıkmıştır.
- Kısıtlı Lisanslar: Kullanıcıyı bazı haklardan mahrum bırakarak söz konusu yazılımı kullanmasına izin veren yazılımların lisans çeşididir. Örneğin, Microsoft vb. firmalar öğrenciler için ücretsiz lisanslama modellerine sahiptir. Bu yazılımlar bazen tam sürüme sahipken bazen belli özellikleri sınırlı olarak öğrencilerin kullanımına sürülebilir.Fakat bu sürümlerin genellikle ticari kullanımına izin verilmez.
Bu başlıklar altında yazılımlar genel olarak sınıflandırılabilir. Ancak her yazılımın özellikleri ve lisans türleri farklı olabilir, bu nedenle her yazılımı incelemek ve ilgili lisansı kontrol etmek önemlidir.
